Ο πολυγραφότατος Φώντας Λάδης μιλάει για το θεατρικό έργο «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία» που εκδόθηκε πρόσφατα αλλά γράφτηκε στα χρόνια της χούντας.
Είναι μεγάλο ευτύχημα που ο πολυγραφότατος Φώντας Λάδης δραστηριοποιείται ακόμη σε αυτό τον τόπο, στοχεύοντας σε μια πραγματική αφύπνιση των συνανθρώπων του. Ποίηση, πεζογραφία, αστυνομικό διήγημα, πολιτικό δοκίμιο, θέατρο, αλλά και στίχοι που μπήκαν στα χείλη όλων μέσω του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Λοΐζου και άλλων συνθετών είναι τα χαρακτηριστικά ενός καλλιτέχνη ακάματου, ο οποίος κινείται ανάμεσα στον λαό «όπως το ψάρι μέσα στο νερό», κατά πώς θα ’λεγε ο Μάο Τσετούνγκ. Κρατάμε στα χέρια μας το «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία» (εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή), θεατρικό έργο σε μία πράξη και έξι εικόνες, που μας γυρίζει πίσω στα χρόνια του αντιδικτατορικού αγώνα και συγκεκριμένα στην περίοδο 1967-73, τότε που ο Λάδης ζούσε στην Ιταλία. «Αντίο Ελλάδα» ήταν ο αρχικός τίτλος του, αφού στο μυαλό τού συγγραφέα η αφανισμένη Ελλάδα είχε αντικατασταθεί από το πριγκιπάτο της Βαλπωνίας. Στο φανταστικό αυτό σκηνικό τοποθέτησε ο Λάδης τους ήρωές του, τους ηθοποιούς του θιάσου «Ωραία Βαλπωνία», οξύνοντας τη φαντασία μας και καλώντας μας σήμερα, μισό αιώνα μετά, να κατανοήσουμε πώς ήταν (και πώς είναι) η βαθύτερη επιθυμία για να αλλάξει προς το καλύτερο αυτός ο κόσμος.
Με εντυπωσιάζει πόσο ενεργός και δραστήριος είστε, αισίως στα 81 σας χρόνια. Αρθρογραφείτε, εκδίδετε βιβλία, εξακολουθείτε να φτιάχνετε τραγούδια. Πόσο έχει να κάνει όλη αυτή η δραστηριότητα με τη μνήμη, βάσει όλων όσα έχετε ζήσει και πόσο με μια προσωπική σας ανάγκη να ορθώνετε ακόμη τη* φωνή σας σε μια κοινωνικά και πολιτικά δύσκολη περίοδο;
Θυμάμαι τον εαυτό μου από πέντε χρόνων να βγάζει χειρόγραφες εφημερίδες, να γράφει ποιήματα και να ασχολείται με την πολιτική. Οι γονείς μου και όσοι με ήξεραν διασκέδαζαν με αυτό. Σε πολύ μικρή ηλικία μάλιστα έβρισκα τρόπους να παρακολουθώ και κάποιες προεκλογικές συγκεντρώσεις διάφορων κομμάτων στην πλατεία Κλαυθμώνος. Εδώ, πιστεύω, παίζουν ρόλο η ιδιοσυγκρασία και η κλίση, το ταλέντο. Παράλληλα έρχεται να παίξει τον ρόλο του και το περιβάλλον. Θαυμάζεις, απορείς που είμαι ακόμη ενεργός. Τι να κάνω; Να παίζω ΠΡΟΠΟ ή να χαζεύω τηλεόραση; Προτιμώ, όπως λες, να ορθώνω τη φωνή μου. Αν ορθώσουν και άλλοι πολλοί τη φωνή τους, σίγουρα κάτι θα γίνει, κάτι θ’ αλλάξει. Αυτό έκανα πάντα. Και όταν ήμουν 20 χρονών και τώρα, που επιπλέον έχω και τη μνήμη. Σιγά σιγά, ξέρεις, το να αγωνίζεσαι σου γίνεται και μια καλή συνήθεια.
Το «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία» ξεκίνησε να γράφεται το 1967 αμέσως μετά τη δικτατορία και όπως διαβάζουμε πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να φτάσει στη σημερινή τελική του μορφή. Περιγράψτε μου το συναίσθημα της έκδοσης ενός έργου που σας απασχόλησε στα νιάτα σας και που το παραδίδετε στο αναγνωστικό κοινό στην πλήρη ωριμότητά σας.
Νιώθω ικανοποίηση που ακόμη ένα έργο μου φτάνει τώρα στα χέρια του κοινού. Και θα νιώσω ακόμη μεγαλύτερη αν κάποιοι άνθρωποι του θεάτρου θεωρήσουν ότι έχει ενδιαφέρον να το μεταφέρουν κάποια στιγμή στη σκηνή. Ας μην ξεχνάμε ότι το έργο αυτό, πέρα από το αισθητικό ζητούμενο, έχει και ένα ιδιαίτερο ιδεολογικό, ηθικό και ιστορικό φορτίο. Αλλα δημιουργήματα, απ’ ό,τι φαίνεται, καλό είναι να παρουσιάζονται στην εποχή τους, ενώ άλλα μπορούν άνετα να περιμένουν για δεκαετίες τη συνάντησή τους με το κοινό χωρίς να χάνουν κάτι σε ενδιαφέρον. Η επικαιρότητα τελικά είναι κάτι σχετικό.
Διαβάζοντας το επίμετρο – οδηγίες για πιθανό ανέβασμα του έργου έμεινα σε μια φράση που αφορά το φινάλε της παράστασης: «Γι’ αυτό καλεί τους θεατές να φύγουν από το θέατρο, κάνοντας πολιτική». Αναρωτιέμαι πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι στις μέρες μας να κάνεις direct πολιτικό θέατρο.
Η εποχή μας πιστεύω πως είναι η πιο κατάλληλη για να κάνεις άμεσο πολιτικό θέατρο όχι μόνο σε κλειστούς, αλλά και σε ανοιχτούς χώρους. Η συγκυρία μάς καλεί να επιστρέψουμε σε ένα πολυδιάστατο «θέατρο δρόμου». Σε περφόρμανς με άμεσο πολιτικό μήνυμα, σε δρώμενα βασισμένα στη λαϊκή μας παράδοση, σε εμπλουτισμό των γνωστών «ιστορικών περιπάτων» με καλλιτεχνικές δράσεις και άλλα πολλά. Είναι η ώρα να στήσουμε πάνω σε κινούμενες πλατφόρμες – γιατί όχι;– γιγάντια «ταμπλό βιβάν» εμπνευσμένα από τους λαϊκούς μας αγώνες, η ώρα να αρχίσουν οι διαδηλωτές να λένε στις πορείες συνθήματα φτιαγμένα από λογοτέχνες, η ώρα να αρχίσουμε να κολλάμε στους τοίχους αφίσες με ποίηση, η ώρα, τέλος, για θεατρικούς αιφνιδιασμούς παντού όπου υπάρχει έτοιμο, «εν αναμονή» κοινό, π.χ. σε μια λαϊκή αγορά. Με δυο λόγια, ήρθε η ώρα να αποτινάξουμε –μέσα και από αυτές τις δράσεις– την κηδεμόνευση της τέχνης από τα μεγάλα χορηγικά ιδρύματα, που με τη διαβρωτική τους παρουσία καταπνίγουν «με το γάντι» κάθε ριζοσπαστική καλλιτεχνική κίνηση εν τη γενέσει της.
Η έκδοση περιέχει και ένα αξιόλογο αρχειακό υλικό από τα χρόνια της δημιουργίας του έργου: προγράμματα από ιταλικά θεατρικά φεστιβάλ, δημοσιεύματα στον Τύπο, μια δική σας αφήγηση (ιστορικά στοιχεία) κ.λπ. Στ’ αλήθεια, νοσταλγείτε εκείνη την εποχή, παρά τις δυσκολίες της, που πιστεύατε ότι μπορεί ν’ αλλάξει αυτός ο κόσμος;
Νοσταλγώ το παρελθόν όταν δεν με τραβάει προς τα πίσω, αλλά αντίθετα μου χρησιμεύει να προεικονίσω μαζί με πολλούς άλλους δημιουργικά το μέλλον. Γιατί, επαναλαμβάνω, προσωπικά εξακολουθώ να πιστεύω ότι αυτός ο κόσμος, ο δικός μας, μπορεί να αλλάξει.
INF0
Το θεατρικό έργο του Φώντα Λάδη «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
