«Φόνος στην άμαξα»: Το πιο πολυδιαβασμένο αστυνομικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα

Ο «Φόνος στην άμαξα» του Φέργκους Χιουμ που αποτέλεσε το μεγαλύτερο μπεστ σέλερ στην αστυνομική λογοτεχνία του προπερασμένου αιώνα, κυκλοφορεί από τη σειρά Aldina Μυστήριο των εκδόσεων Gutenberg, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Ματσούκα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο δικηγόρος Φέργκους Χιουμ που ζούσε στη Μελβούρνη είδε το πρώτο του μυθιστόρημα να απορρίπτεται από τον ένα εκδοτικό οίκο μετά τον άλλο (δεν έκαναν καν τον κόπο να το διαβάσουν), λόγω της αντίληψης της εποχής ότι κανένας κάτοικος των αποικιών δεν θα μπορούσε να γράψει κάτι αξιόλογο. Αυτή τους η βεβαιότητα ήταν που τους έκανε να χάσουν τη μεγάλη ευκαιρία να εκδώσουν πρώτοι τον «Φόνο στην άμαξα» (The mystery of a hansom cab), το πιο πολυδιαβασμένο αστυνομικό μυθιστόρημα του αιώνα που θα αναδεικνυόταν σε ένα από τα πιο επιδραστικά έργα της Βικτοριανής λογοτεχνίας και θα χαρακτηριζόταν από τους Sunday Times (1954) ένα από τα εκατό καλύτερα βιβλία αστυνομικού μυστηρίου όλων των εποχών.

Η περιπέτεια του βιβλίου ξεκίνησε μάλλον τυχαία σύμφωνα με όσα σημειώνει ο συγγραφέας στην αναθεωρημένη έκδοση του 1898. Το αρχικό του σχέδιο ήταν να γράψει κείμενα για το θέατρο, ωστόσο επειδή ήταν εντελώς άγνωστος πίστευε ότι οι θεατρικοί παραγωγοί της Μελβούρνης δεν θα ενδιαφέρονταν να διαβάσουν κάτι δικό του. Προκειμένου να εξασφαλίσει δημοσιότητα σε τοπικό επίπεδο η οποία θα του άνοιγε τις πόρτες του θεάτρου, έγραψε το μυθιστόρημα, έχοντας μελετήσει τα εξαιρετικά δημοφιλή βιβλία μυστηρίου του Εμίλ Γκαμποριό.

Η άρνηση των εκδοτών δεν τον αποθάρρυνε για πολύ. Εξέδωσε μόνος το βιβλίο του το 1886, έναν χρόνο δηλαδή προτού κυκλοφορήσει η «Σπουδή στο κόκκινο» (A study in scarlet), του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ στην Αγγλία, που θα εισήγαγε στη λογοτεχνία τον Σέρλοκ Χολμς.

Η επιτυχία ήταν απρόσμενη. Οι δύο πρώτες εκδόσεις εξαντλήθηκαν και σύντομα του έγινε πρόταση από το Λονδίνο. Ο Χιουμ ωστόσο πούλησε τα δικαιώματα του βιβλίου σε τρίτους. Πέρα από 50 λίρες που εισέπραξε από την παραχώρησή τους δεν κέρδισε τίποτε από τα 750.000 αντίτυπα που πουλήθηκαν στην Αυστραλία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τέτοια εμπορική επιτυχία δεν κατάφερε να γνωρίσει κανένα από τα περίπου 130 μυθιστορήματα που έγραψε στη συνέχεια.

Η ιστορία λαμβάνει χώρα στη Μελβούρνη των μέσων του 19ου αιώνα όταν το πτώμα ενός αγνώστου βρίσκεται μέσα σε μια άμαξα. Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή ο άντρας έχει δηλητηριαστεί με χλωροφόρμιο. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο αστυνομικός Γκόρμπι ο οποίος ανακαλύπτει ότι το θύμα είναι ο Όλιβερ Χουάιτ, ο οποίος είχε ταξιδέψει από την Αγγλία στη Μελβούρνη και διεκδικούσε ερωτικά μία πλούσια κληρονόμο. Βασικός ύποπτος θεωρείται ο αντίζηλός του, ο οποίος οδηγείται στη φυλακή. Η αποκάλυψη κρυμμένων οικογενειακών μυστικών θα ανατρέψει την υπόθεση, η οποία αν και καλοχτισμένη αποδεικνύεται προσχηματική για τον Χιουμ ο οποίος στην ουσία θέλει να καταγράψει την πραγματική ζωή της Μελβούρνης, χρησιμοποιώντας την όχι σαν φόντο αλλά ως ζώντα οργανισμό.

Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος είναι δομημένοι με μαεστρία και χιούμορ – συχνά τα ονόματά τους προδίδουν τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα τους. Καίριες είναι οι παρατηρήσεις του συγγραφέα σχετικά με τον ρόλο των φύλων (ειδικά ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η γυναίκα της εποχής), ενώ εκπλήσσουν οι αναφορές του στη λογοτεχνία, τη μουσική, το θέατρο και την πολιτική, τις οποίες εντάσσει αρμονικά στην αφήγησή του. Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι ότι η πένα του διατρέχει όλο το φάσμα της τοπικής ανθρωπογεωγραφίας, αποκαλύπτοντας τα υπόγεια νήματα που ενώνουν τα κοσμικά σαλόνια των εκατομμυριούχων με τις μουχλιασμένες τρώγλες όσων προσπαθούν να κρατηθούν ζωντανοί προτού γίνουν καύσιμο στις μηχανές του νέου κόσμου που δείχνει να έχει κληρονομήσει όλα τα κουσούρια του παλαιού.