Πριν από 27 χρόνια η υπόθεση Μποσμάν άλλαξε το ευρωπαϊκό και κατ’ επέκταση το παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Το ερώτημα που είχε τεθεί τότε ήταν «ποιος Ευρωπαίος εργαζόμενος ποδοσφαιριστής μπορεί να αγωνίζεται πού μες στην ΕΕ;», δηλαδή στις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις ποιας χώρας. Εκείνη η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο Λουξεμβούργο άλλαξε πλήρως το εργασιακό τοπίο στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, καθώς κρίθηκε ότι οι πόρτες των κρατών-μελών θα πρέπει να είναι ανοιχτές για όλους τους Ευρωπαίους εργαζόμενους ποδοσφαιριστές. Τώρα πια το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο βρίσκεται στη δίνη μιας άλλης, ίσως ακόμη μεγαλύτερης δικαστικής υπόθεσης. Η European Super League (ESL), μια νομική οντότητα απαρτιζόμενη από κάποιες από τις εμπορικότερες ευρωπαϊκές ποδοσφαιρικές ομάδες, επιζητά επί της ουσίας την εν μέρει –και όχι ολική– αυτονόμησή της από την Ενωση Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών (UEFA) φιλοδοξώντας να γίνει κι αυτή διοργανώτρια ποδοσφαιρικών γεγονότων, έχοντας την επιδίωξη μάλιστα τα μέλη της, οι ομάδες και οι ποδοσφαιριστές τους να συνεχίζουν να αγωνίζονται παράλληλα και στις διοργανώσεις της UEFA και της FIFA, αποβλέποντας και σ’ αυτά τα οφέλη. Το μέγα ερώτημα που τίθεται εμφατικά πλέον στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο είναι ποιο ακριβώς είναι πλέον αυτό το «πού» στο οποίο μπορούν να αγωνίζονται ελεύθερα όλοι οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι ποδοσφαιριστές. Δηλαδή, για να το πούμε πιο απλά, αν θα μπορούσαν από εδώ και πέρα να υπάρξουν νέες επαγγελματικές ποδοσφαιρικές οργανώσεις και διοργανώσεις στην Ευρώπη πέρα από τις υφιστάμενες. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Το νέο «πού», αν υπάρξει, θα μπορεί να διατηρεί παράλληλα και τα προνόμια που έχει μες στους κόλπους του οργανωμένου ποδοσφαίρου, δηλαδή στους κόλπους της FIFA και της UEFA και στις χρυσοφόρες διοργανώσεις τους;
Ολα για το χρήμα
Για την επίμαχη υπόθεση, όπως είχε αποκαλύψει το Documento στο φύλλο της 10ης Ιουλίου 2022, το 17ο Εμπορικό Δικαστήριο της Μαδρίτης υπέβαλε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης προδικαστικά ερωτήματα για την ερμηνεία και εφαρμογή του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης αναφορικά με τη διοργάνωση ενός «κλειστού» ελίτ ποδοσφαιρικού midweek (μεσοβδόμαδου) πρωταθλήματος στην Ευρώπη έξω από τους κόλπους της UEFA.
Γύρω από την μπάλα… χορεύουν δισεκατομμύρια ευρώ και οι διοικήσεις των μεγάλων ευρωπαϊκών κλαμπ επιδιώκουν να τα διαχειρίζονται οι ίδιες και όχι οι «χαρτογιακάδες της Νιόν της Ελβετίας», όπως κάποιοι αποκαλούν τους αξιωματούχους της UEFA. Για τον λόγο αυτό προανήγγειλαν το εγχείρημά τους και επί της ουσίας στράφηκαν κατά της UEFA και της FIFA, που δεν είδαν με καθόλου καλό μάτι αυτές τις προθέσεις, με την ESL να υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά των υπερεθνικών ποδοσφαιρικών αρχών, οι οποίες ήδη εκφράστηκαν με αυστηρές δημόσιες προειδοποιήσεις, συνιστά κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά. Είναι σαφές ότι η ESL ήθελε από την αρχή να χαρακτηριστεί η υπόθεση ως αμιγώς
εμπορική διαφορά στη βάση του δικαίου του ανταγωνισμού. Στον αντίποδα, η FIFA και η UEFA εκτίμησαν από την αρχή, διότι έτσι τις συμφέρει, ότι η υπόθεση σχετίζεται κυρίως με το ευρωπαϊκό μοντέλο οργανωμένου αθλητισμού όπως προβλέπεται στο ειδικότερο άρθρο 165 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ (ΣΛΕΕ), το οποίο ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητας του αθλητισμού δικαιολογεί εξαιρέσεις από την εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης παρουσίασε τις εισηγητικές προτάσεις του γενικού εισαγγελέα Αθανάσιου Ράντου, οι οποίες κατά βάση δικαιώνουν τις UEFA και FIFΑ σε αυτή την τεράστιας σημασίας υπόθεση για το ποδόσφαιρο, κάνοντας επί της ουσίας δεκτό, όχι όμως χωρίς σημαντικές αποκλίνουσες σκέψεις, αυτό τον ειδικότερο ισχυρισμό τους περί του ευρωπαϊκού μοντέλου οργανωμένου αθλητισμού και των εξαιρέσεων στην εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού. Βέβαια, η ίδια εισήγηση δικαιώνει εν μέρει και την ESL, όπως φυσικά ήταν αναμενόμενο, στην οποία αναγνωρίζει μεν το δικαίωμα να διοργανώσει ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα, όχι όμως ακριβώς κατά τον τρόπο που θα ήθελε. Σε κάθε περίπτωση πάντως η εισήγηση του γενικού εισαγγελέα δεν δεσμεύει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το οποίο θα αποφασίσει, αφού φυσικά τη λάβει υπόψη, εντός των επόμενων μηνών.
Η εισήγηση Ράντου
Ο Ελληνας γενικός εισαγγελέας Αθ. Ράντος εισηγείται στο Δικαστήριο της ΕΕ να απαντήσει στα προδικαστικά ερωτήματα που υπέβαλε το Εμπoροδικείο της Μαδρίτης ως εξής:
«1. Το άρθρα 101 και 102 ΣΛΕΕ έχουν την έννοια ότι δεν αντιτίθενται στα άρθρα 22 και 71 έως 73 του καταστατικού της Fédération Internationale de Football Association (FIFA) και στα άρθρα 49 και 51 του καταστατικού της Union des Associations Européennes de Football (UEFA), τα οποία προβλέπουν ότι η δημιουργία μιας νέας πανευρωπαϊκής διασυλλογικής διοργάνωσης ποδοσφαίρου υπόκειται σε σύστημα χορηγήσεως προηγούμενης αδείας, στο μέτρο που, λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών της σχεδιαζόμενης διοργάνωσης, τα περιοριστικά αποτελέσματα που απορρέουν από το εν λόγω σύστημα εμφανίζονται ως συμφυή και αναλογικά σε σχέση με την επίτευξη των θεμιτών σκοπών τους οποίους επιδιώκουν η UEFA και η FIFA και οι οποίοι άπτονται της ιδιαιτερότητας του αθλητισμού.
2. Τα άρθρα 101 και 102 ΣΛΕΕ έχουν την έννοια ότι δεν απαγορεύουν στη FIFA, την UEFA, στις εθνικές ομοσπονδίες μέλη τους ή τις εθνικές διοργανώτριες αρχές των πρωταθλημάτων τους να απευθύνουν απειλές επιβολής κυρώσεων στους συλλόγους που ανήκουν στις εν λόγω ομοσπονδίες, στην περίπτωση που οι σύλλογοι αυτοί μετέχουν σε σχέδιο δημιουργίας νέας πανευρωπαϊκής διασυλλογικής διοργάνωσης ποδοσφαίρου, η οποία ενδέχεται να υπονομεύσει τους σκοπούς που θεμιτώς επιδιώκουν οι εν λόγω ομοσπονδίες των οποίων είναι μέλη. Οι ποινές αποκλεισμού, πάντως, εις βάρος ποδοσφαιριστών οι οποίοι ουδόλως εμπλέκονται στο επίμαχο σχέδιο στερούνται αναλογικού χαρακτήρα, ιδίως όσον αφορά τον αποκλεισμό τους από τις εθνικές ομάδες.
3. Τα άρθρα 101 και 102 ΣΛΕΕ έχουν την έννοια ότι δεν αντιτίθενται στα άρθρα 67 και 68 του καταστατικού της FIFA, στο μέτρο που οι περιορισμοί οι οποίοι αφορούν την αποκλειστική εμπορική διάθεση των δικαιωμάτων των διοργανώσεων της FIFA και της UEFA εμφανίζονται ως συμφυείς με την επιδίωξη των θεμιτών σκοπών που άπτονται Στην εισήγησή του προς το Δικαστήριο της ΕΕ ο γενικός εισαγγελέας Αθ. Ράντος (κάτω) κατά βάση δικαιώνει τις UEFA και FIFΑ κάνοντας επί της ουσίας δεκτό τον ισχυρισμό τους περί του ευρωπαϊκού μοντέλου οργανωμένου αθλητισμού, ταυτόχρονα όμως αναγνωρίζει στην ESL το δικαίωμα να διοργανώσει ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα, όχι όμως ακριβώς κατά τον τρόπο που αυτή θα ήθελε της ιδιαιτερότητας του αθλητισμού και αναλογικοί σε σχέση με τους σκοπούς αυτούς. Στο αιτούν δικαστήριο απόκειται, άλλωστε, να εξετάσει αν τα επίμαχα άρθρα μπορούν να τύχουν της εξαιρέσεως του άρθρου 101 παράγραφος 3 ΣΛΕΕ ή αν η συμπεριφορά αυτή δικαιολογείται αντικειμενικώς κατά την έννοια του άρθρου 102 ΣΛΕΕ.
4. Τα άρθρα 45, 49 και 56 ΣΛΕΕ έχουν την έννοια ότι δεν αντιτίθενται στα άρθρα 22 και 71 έως 73 του καταστατικού της FIFA και στα άρθρα 49 και 51 του καταστατικού της UEFA, τα οποία προβλέπουν ότι η δημιουργία μιας νέας πανευρωπαϊκής διασυλλογικής διοργάνωσης ποδοσφαίρου υπόκειται σε σύστημα χορηγήσεως προηγούμενης αδείας, στο μέτρο που η απαίτηση αυτή είναι κατάλληλη και αναγκαία για τον συγκεκριμένο σκοπό, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της υπό σύσταση διοργάνωσης».
Ανεξάρτητη λίγκα
Εντός των συνόρων ο Βαγγέλης Μαρινάκης ως πρόεδρος της λίγκας επιχειρεί τη σταδιακή ανεξαρτητοποίησή της από την ΕΠΟ. Τον Ιούλιο του 2022 ο Μαρινάκης απέστειλε επιστολή στον πρόεδρο της ομοσπονδίας Τάκη Μπαλτάκο στην οποία του ανέφερε ότι «είναι διαπιστωμένη η διασπάθιση των εκατομμυρίων ευρώ που το Επαγγελματικό Ποδόσφαιρο εισφέρει στην ΕΠΟ τα οποία ποτέ δεν φτάνουν στο ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο… Από τη θέση μου ως πρόεδρος του ΔΣ της λίγκας σας δηλώνω ότι ο Συνεταιρισμός με κάθε νόμιμο τρόπο θα σταματήσει πλέον να καταβάλλει τα αυθαίρετα ποσοστά που επιβάλλει η ΕΠΟ εν είδη “χαρατσίου” στις ΠΑΕ και τα ποσοστά που η Ομοσπονδία λαμβάνει θα περιοριστούν στο 0,5% όπως είναι το ορθό και δίκαιο».
Στο πλευρό της λίγκας στάθηκε άμεσα ο υφυπουργός Αθλητισμού Λευτέρης Αυγενάκης, ο οποίος κατέθεσε τροπολογία σύμφωνα με την οποία οι ομάδες της ΣΛ1 δίνουν πλέον ποσοστό μόλις 1% στην ΕΠΟ από τις συμβάσεις ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης των αγώνων τους κι ενώ μέχρι και την περασμένη σεζόν έδιναν 5%.
Στις 14 Σεπτεμβρίου ο συνεταιρισμός σε ανακοίνωσή του ανέφερε ότι «είναι πλέον ξεκάθαρο σε όλους ότι η ανεξαρτησία της Super League, σε όλα τα επίπεδα, αποτελεί πλέον μονόδρομο και είναι επιβεβλημένη για την προστασία του προϊόντος μας». Η διαμάχη ΕΠΟ – λίγκας αναμένεται να ενταθεί μέσα στο 2023.
Νίκος Λαγαρίας: «Πρώτη νίκη μεν, αλλά…»
Στο φύλλο της 10ης Ιουλίου 2022 το Documento είχε δημοσιεύσει τις θέσεις του δικηγόρου Νίκου Λαγαρία επί της υπόθεσης, οι οποίες αποδείχθηκαν εύστοχες και ακριβείς. Για την εξέλιξη της υπόθεσης ο Ν. Λαγαρίας σχολιάζει: «Πρόκειται για πρώτη νίκη του ευρωπαϊκού μοντέλου οργανωμένου αθλητισμού απέναντι στον ποδοσφαιρικό ελιτισμό, αλλά αυτό πρέπει να αναλυθεί λίγο περισσότερο. Παρότι σύμφωνα με τα καταστατικά τους η FIFA και η UEFA κατέχουν το μονοπώλιο της αδειοδότησης και της διοργάνωσης διεθνών αγώνων επαγγελματικού ποδοσφαίρου στην Ευρώπη, το ποδόσφαιρο ως “προϊόν” δεν τους ανήκει. Ετσι λοιπόν, σύμφωνα και με την εισήγηση του κ. Ράντου, με την οποία συμφωνώ, η ESL είναι ελεύθερη να δημιουργήσει τη δική της ανεξάρτητη ποδοσφαιρική διοργάνωση εκτός του οικοσυστήματος της UEFA και της FIFA, δεν μπορεί όμως να συνεχίσει να μετέχει, δηλαδή οι ομάδες-μέλη της, στις διοργανώσεις της FIFA και της UEFA χωρίς την προηγούμενη άδεια των ομοσπονδιών αυτών. Επίσης, σύμφωνα με την ίδια εισήγηση, τυχόν πειθαρχικές κυρώσεις των FIFA – UEFA που θα απέκλειαν ποδοσφαιριστές από τις εθνικές τους ομάδες λόγω συμμετοχής τους στη διοργάνωση της ESL θα στερούνταν αναλογικού χαρακτήρα, άρα δεν θα μπορούσαν να επιβληθούν. Επομένως δεν μπορεί εκ των προτέρων να αποκλειστεί η πιθανότητα υλοποίησης μέρους των σχεδίων της ESL στο άμεσο ή το απώτερο μέλλον, για παράδειγμα με τη μέθοδο της δικαιόχρησης (franchising) ενδεχομένως, όπου μια ποδοσφαιρική ομάδα που αγωνίζεται στις διοργανώσεις της UEFA και είναι μέλος της θα παραχωρούσε σε μια άλλη το δικαίωμα εκμετάλλευσης του συνόλου ή πακέτου δικαιόχρησης, με απώτερο σκοπό την κατά το δυνατόν “αβλαβή” και πάντως “έμμεση” συμμετοχή (της πρώτης) στο πρωτάθλημα της ESL. Ωστόσο χωρίς τη συμμετοχή των ομάδων αυτών στα εθνικά πρωταθλήματα και στις πανευρωπαϊκές διοργανώσεις της UEFA το ενδιαφέρον των φιλάθλων για την ESL θα ήταν μειωμένο και η οικονομική επιτυχία του εγχειρήματος αβέβαιη» τονίζει ο κ. Λαγαρίας και καταλήγει: «Η υπόθεση της ESL συνιστά μια μάλλον καλή ευκαιρία για να συζητηθεί ευρύτερα αν και κατά πόσο το ευρωπαϊκό μοντέλο οργανωμένου αθλητισμού λειτουργεί εύρυθμα στην πράξη και επιτελεί τον σκοπό του, ιδίως δε σε ό,τι αφορά την αλληλεπίδραση και την αλληλεγγύη μεταξύ του επαγγελματικού και του ερασιτεχνικού αθλητισμού μέσω της διανομής ικανοποιητικού ποσοστού των κερδών του πρώτου στον δεύτερο, ώστε να επαναβεβαιωθεί ότι είναι πράγματι δικαιολογημένη η ιδιαίτερη μεταχείριση του αθλητισμού σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η προκείμενη».
