Τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνήψαν την Τετάρτη μια σημαντική συμφωνία για τη μεταρρύθμιση της μεταναστευτικής πολιτικής του μπλοκ, κλείνοντας μια τριετή φιλόδοξη προσπάθεια που κατά καιρούς φαινόταν καταδικασμένη να αποτύχει.
Η συμφωνία, η οποία είναι προκαταρκτική και πρέπει ακόμη να υποβληθεί σε επίσημη επικύρωση, επισφραγίστηκε μετά από μαραθώνιες συνομιλίες που ξεκίνησαν τη Δευτέρα το απόγευμα, συνεχίστηκαν όλη την Τρίτη και ολοκληρώθηκαν την Τετάρτη το πρωί, ένταση που αντανακλά τα υψηλά διακυβεύματα στο τραπέζι.
Οι διαπραγματεύσεις επικεντρώθηκαν σε μια τεράστια και πολύπλοκη σειρά ανοιχτών ερωτημάτων που απαιτούσαν συμβιβασμούς και από τις δύο πλευρές, όπως περίοδοι κράτησης, φυλετικό προφίλ, ασυνόδευτοι ανήλικοι, επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και επιτήρηση συνόρων.
Το Συμβούλιο, υπό την ηγεσία της ισπανικής προεδρίας, υπερασπίστηκε μια άκαμπτη θέση να δώσει στα κράτη μέλη το μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών για τη διαχείριση της μετανάστευσης, μεταξύ άλλων με την επέκταση μιας προτεινόμενης ταχείας διαδικασίας ασύλου σε όσο το δυνατόν περισσότερους αιτούντες, ενώ το Κοινοβούλιο επέμεινε σε αυστηρότερες διατάξεις να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα. Συμμετείχε επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο διαμηνύουν ότι υπάρχει ο κίνδυνος παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πέντε νόμοι, ένα σύμφωνο
Το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο είναι ένα νομοθετικό έργο με μια συνολική προσέγγιση που σκοπεύει να συγκεντρώσει όλες τις πτυχές της διαχείρισης της μετανάστευσης, από τη στιγμή που οι μετανάστες φθάνουν στην επικράτεια του μπλοκ μέχρι την επίλυση των αιτήσεών τους για διεθνή προστασία.
Συνολικά, προορίζεται να καλύψει την «εσωτερική διάσταση» της μετανάστευσης, ενώ η «εξωτερική διάσταση» αντιμετωπίζεται μέσω μονομερών συμφωνιών με γειτονικές χώρες, όπως η Τουρκία, η Τυνησία και η Αίγυπτος.
Οι πέντε νόμοι που περιλαμβάνονται στο Νέο Σύμφωνο είναι:
- Ο κανονισμός ελέγχου, ο οποίος προβλέπει μια προκαταρκτική διαδικασία για την ταχεία εξέταση του προφίλ ενός αιτούντος άσυλο και τη συλλογή βασικών πληροφοριών όπως η εθνικότητα, η ηλικία, τα δακτυλικά αποτυπώματα και η εικόνα του προσώπου. Θα πραγματοποιηθούν επίσης έλεγχοι υγείας και ασφάλειας.
- Ο τροποποιημένος κανονισμός Eurodac , ο οποίος αποτελεί εκσυγχρονισμό του Eurodac, τη μεγάλης κλίμακας βάση δεδομένων που θα αποθηκεύει τα βιομετρικά στοιχεία που συλλέγονται κατά τη διαδικασία ελέγχου. Η βάση δεδομένων θα μετατοπιστεί από την καταμέτρηση των αιτήσεων στην καταμέτρηση αιτούντων για την αποτροπή πολλαπλών αξιώσεων με το ίδιο όνομα.
- Ο τροποποιημένος κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου (APR), ο οποίος ορίζει δύο πιθανά βήματα για τους αιτούντες άσυλο: μια ταχεία διαδικασία στα σύνορα, που προορίζεται να διαρκέσει το πολύ 12 εβδομάδες, και την παραδοσιακή διαδικασία ασύλου, η οποία είναι πιο χρονοβόρα και μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες πριν καταλήξει σε ένα βέβαιο συμπέρασμα.
- Ο Κανονισμός Διαχείρισης Ασύλου και Μετανάστευσης (AMMR), ο οποίος θεσπίζει ένα σύστημα «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» που θα ενεργοποιείται όταν ένα ή περισσότερα κράτη μέλη υφίστανται «μεταναστευτική πίεση». Το σύστημα θα προσφέρει στις χώρες τρεις επιλογές για να βοηθήσουν: μετεγκατάσταση ορισμένου αριθμού αιτούντων άσυλο, καταβολή συνεισφοράς για κάθε αιτούντα που αρνούνται να μετεγκατασταθούν και χρηματοδότηση επιχειρησιακής υποστήριξης.
- Ο κανονισμός για την κρίση, ο οποίος προβλέπει εξαιρετικούς κανόνες που θα ισχύουν μόνο όταν το σύστημα ασύλου του μπλοκ απειλείται από ξαφνική και μαζική άφιξη προσφύγων, όπως συνέβη κατά τη μεταναστευτική κρίση 2015-2016, ή από μια κατάσταση ανωτέρας βίας, όπως η Πανδημία covid-19. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εθνικές αρχές θα έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα , συμπεριλαμβανομένων μεγαλύτερων περιόδων κράτησης.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διεξήχθησαν εδώ και μήνες, πρώτα σε ξεχωριστές συνομιλίες για κάθε νομοθετικό ζήτημα και, πιο πρόσφατα, με τη λεγόμενη μορφή «jumbo», όπου τα πέντε σχέδια νόμου εξετάστηκαν ταυτόχρονα στο πλαίσιο της νοοτροπίας «τίποτα δεν συμφωνείται μέχρι να συμφωνηθούν όλα».
Τα κράτη μέλη είχαν βάλει στόχο να διατηρήσουν τον σκληρό συμβιβασμό που είχαν πετύχει μεταξύ τους μετά από χρόνια άκαρπες και πικρές συζητήσεις για τη μεταρρύθμιση της μεταναστευτικής πολιτικής του μπλοκ. Ο συμβιβασμός ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητος σχετικά με το σύστημα «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» που οραματίστηκε στο AMMR: οι χώρες είχαν συμφωνήσει σε ετήσια ποσόστωση 30.000 μετεγκαταστάσεων και συνεισφορά 20.000 ευρώ για κάθε αιτούντα άσυλο που απορρίπτουν.
Αντιδράσεις από οργανώσεις
Εν τω μεταξύ, καθώς οι συνομιλίες συνεχίζονταν, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις ενίσχυσαν τη δημόσια εκστρατεία τους για να προειδοποιήσουν ότι το Νέο Σύμφωνο κινδυνεύει να ομαλοποιήσει την «αυθαίρετη» κράτηση και να στείλει τους μετανάστες πίσω σε χώρες όπου αντιμετωπίζουν βία και δίωξη.
Ανησυχούν για τις τρομερές επιπτώσεις που κινδυνεύει να έχει το Σύμφωνο στους ανθρώπους που αναζητούν προστασία στην Ευρώπη και προειδοποίησαν ότι είναι πιθανό να συμβούν, μεταξύ άλλων, «ευρεία κράτηση και ανεπαρκή πρότυπα υποδοχής» και «βιαστικές διαδικασίες ασύλου με περιορισμένες διασφαλίσεις και προσφυγές».
Η συμφωνία της Τετάρτης έρχεται λίγες μέρες αφότου η Frontex, η υπηρεσία συνοριακής και ακτοφυλακής του μπλοκ, δήλωσε ότι οι παράτυπες συνοριακές διελεύσεις ξεπέρασαν τις 355.000 τους πρώτους 11 μήνες του έτους, τον υψηλότερο αριθμό για εκείνη την περίοδο από το 2016.
Διαβάστε επίσης
Γαλλία: Το νομοσχέδιο για τη μετανάστευση δοκιμάζει την κυβέρνηση Μακρόν
Προϋπολογισμός: Βολές «μητσοτακικών» κατά Σαμαρά μετά το «αντάρτικο» για την τροπολογία Καιρίδη;
Συμφωνία ΕΕ-Τυνησίας: «Αποτροπή μεταναστών με οποιοδήποτε κόστος»
