Οι Ρώσοι είναι ολιγάρχες κι όλοι οι υπόλοιποι επενδυτές ή ακόμη κι ευεργέτες. Αυτό είναι το αφήγημα που φιλοτεχνείται τις τελευταίες ημέρες από τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς ιθύνοντες της Δύσης. Μια πρωτοφανής προσπάθεια δαιμονοποίησης οτιδήποτε ρωσικού και ταυτόχρονα ωραιοποίησης της Δύσης με αφορμή τον πόλεμο που έχει εξαπολύσει η Ρωσία στην Ουκρανία. Οπως όμως έχει διαφανεί ιστορικά, η διαφθορά δεν γνωρίζει σύνορα. Κι αυτό είναι κάτι που αποδείχτηκε περίτρανα μέσω της πρόσφατης αποκάλυψης των Pandora Papers από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ).
Μέσω των Pandora Papers αποκαλύφθηκε ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι συμμετείχε μαζί με φίλους και συνεργάτες του –τους διόρισε όταν εκλέχτηκε– σε ένα πλέγμα offshore εταιρειών, το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων των οποίων είναι προφανώς άγνωστο. Κάποια περιουσιακά στοιχεία πάντως τα διαχειρίζεται ρωσική εταιρεία. Αντίστοιχα αποκαλύφθηκε ότι άνθρωποι του στενού περιβάλλοντος του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούτιν κατείχαν –εν κρυπτώ– μέσω υπεράκτιων εταιρειών δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.
Παρά τα όσα υποκριτικά ακούγονται αυτή την περίοδο, τα Pandora Papers αναδεικνύουν το προφανές: οι ολιγάρχες παγκοσμίως είναι διεφθαρμένοι και αλληλοεξαρτώμενοι. Και οι Ρώσοι και όλοι οι υπόλοιποι. Και τα χρήματά τους είναι κρυμμένα σε φορολογικούς παραδείσους.
Οι φίλοι που μπήκαν στην κυβέρνηση
Ο Ζελένσκι στην τηλεοπτική ουκρανική σειρά «Υπηρέτης του λαού» στην οποία πρωταγωνιστούσε υποδυόταν έναν καθηγητή που εκλέχθηκε πρόεδρος της Ουκρανίας. Ο Ζελένσκι αξιοποίησε τη δημοφιλία του κι έτσι η φαντασία έγινε πραγματικότητα: κέρδισε με 73% τις προεδρικές εκλογές του 2019. Παρά τα όσα διατεινόταν στην προεκλογική του εκστρατεία, ότι δηλαδή το πολιτικο-ολιγαρχικό κατεστημένο πρέπει να ανατραπεί –αντίπαλός του ήταν ο Πέτρο Ποροτσένκο που απέκρυψε τα περιουσιακά του στοιχεία σε offshore εταιρείες–, η αποκάλυψη των Pandora Papers έδειξε ότι ο «άφθαρτος» Ζελένσκι δεν διαφέρει από τους προκατόχους του.
Η δημοσιογραφική έρευνα της ICIJ μέσω συνεργασίας με τη βρετανική εφημερίδα «The Guardian» έφερε στην επιφάνεια ένα εκτεταμένο δίκτυο offshore εταιρειών στις οποίες συμμετείχε ο Ζελένσκι μαζί με μακροχρόνιους φίλους και συνεργάτες του. Ενας από αυτούς είναι ο Σέρχι Σεφίρ (Serhiy Shefir), παραγωγός της επίμαχης τηλεοπτικής σειράς, ο αδερφός του Μπόρις Σεφίρ (Borys Shefir), σεναριογράφος του «Υπηρέτη του λαού», και ο παιδικός φίλος του Ζελένσκι Ιβάν Μπακάνοφ, ο οποίος ήταν γενικός διευθυντής του στούντιο παραγωγής του προέδρου της Ουκρανίας Kvartal 95.
Ολοι τους κατάγονται από την πόλη Κρίβι Ρι. Ολοι τους μετά την εκλογική νίκη του Ζελένσκι τοποθετήθηκαν στην κυβέρνηση. Για παράδειγμα ο Μπακάνοφ διορίστηκε επικεφαλής της ουκρανικής υπηρεσίας ασφάλειας SBU ενώ ο Σέρχι Σεφίρ έγινε ο πρώτος βοηθός του Ζελένσκι.
Πλέγμα offshore και μεταβιβάσεις
Προτού εκλεγεί πρόεδρος ο Ζελένσκι δήλωσε κάποια από τα περιουσιακά του στοιχεία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν τρεις offshore εταιρείες. Τη μια εξ αυτών, τη Film Heritage, την κατείχε μαζί με τη σύζυγό του Ολένα, που ήταν σεναριογράφος στο στούντιο Kvartal 95. Η επίμαχη offshore εδρεύει στο Μπελίζ της Καραϊβικής. Ο Ζελένσκι όμως δεν αποκάλυψε όλα τα περιουσιακά στοιχεία του. Βάσει των Pandora Papers η Film Heritage κατείχε το 25% της κυπριακής εταιρείας Davegra, διευθυντής της οποίας εμφανίζεται να είναι ο Μιχάλης Γεωργίου που συμμετέχει σε περίπου 200 άλλες εταιρείες.
Η Davegra με τη σειρά της κατέχει τη Maltex Multicapital Corp που εδρεύει στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους. Ο Ζελένσκι, τα αδέρφια Σεφίρ και ο παιδικός φίλος του προέδρου Αντρέι Γιάκοβλεφ (Andriy Yakovlev) κατέχουν έκαστος το 25% των μετοχών της Maltex. Δύο εβδομάδες πριν από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών ο Ζελένσκι μεταβίβασε το εταιρικό του μερίδιο στον Σέρχι Σεφίρ. Είναι άγνωστο αν ο Ζελένσκι πληρώθηκε γι’ αυτήν τη μεταβίβαση.
Τα άγνωστα μερίσματα και η απόπειρα δολοφονίας
Περίπου έξι εβδομάδες μετά, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Guardian», κι ενώ ο Ζελένσκι είχε εκλεγεί πρόεδρος, ένας δικηγόρος, εκπροσωπώντας το στούντιο Kvartal 95, υπέγραψε ένα έγγραφο. Σύμφωνα με αυτό η Maltex θα συνέχιζε να πληρώνει μερίσματα στην offshore του Ζελένσκι Film Heritage, παρότι δεν κατείχε πλέον μετοχές στην εταιρεία. Τα εισοδήματα της Maltex προέρχονταν «από δραστηριότητα στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία». Είναι άγνωστο αν τελικά πληρώθηκαν τα επίμαχα μερίσματα καθώς και ποιο ήταν το μέγεθός τους. Ως δικαιούχος της Film Heritage εμφανίζεται πλέον η σύζυγος του Ζελένσκι, η οποία και θα ήταν η δικαιούχος αυτών των μερισμάτων.
Υπάρχει ακόμη ένα έγγραφο, που φέρει ημερομηνία 24 Απριλίου 2019. Βάσει αυτού η Maltex κατέχει μετοχές σε εταιρείες που παράγουν και διανέμουν τηλεοπτικές εκπομπές. Ενας λόγος –όπως αναφέρεται στο έγγραφο– για τον οποίο δημιουργήθηκε η Maltex ήταν η «φορολογικά αποδοτική συσσώρευση επιχειρηματικών κερδών», καθώς και η «νομική προστασία».
Οι αποκαλύψεις σχετικά με τη Maltex κρίθηκαν από τον «Guardian» ως «ντροπιαστικές» για τον Ζελένσκι, «δεδομένης της υπόσχεσής του να πατάξει όσους στέλνουν πλούτο στο εξωτερικό». Αλλωστε τον περασμένο Οκτώβριο το ουκρανικό κοινοβούλιο πέρασε ένα αντιολιγαρχικό νομοσχέδιο, το οποίο ψηφίστηκε μία ημέρα αφότου πραγματοποιήθηκε απόπειρα δολοφονίας του Σεφίρ. Ενας οπλοφόρος άνοιξε πυρ στο αυτοκίνητό του, τραυματίζοντας τον οδηγό του. Σύμφωνα με τον «Guardian», «η απόπειρα μπορεί να υποκινήθηκε από την αντίθεση στο νομοσχέδιο».
Ο Ζελένσκι μπορεί να δηλώνει ότι αντιμάχεται τη διαφθορά, εντούτοις η βρετανική εφημερίδα σημειώνει πως «έχει αποτύχει να μεταρρυθμίσει το κράτος και αγκάλιασε τις ίδιες σκιώδεις μεθόδους των προκατόχων του. Ελεγκτές της ΕΕ προειδοποίησαν τον περασμένο μήνα ότι “μεγάλη διαφθορά και κρατική κατάληψη” παρέμεναν διαδεδομένες στην Ουκρανία».
«$41 εκατομμύρια σε offshore του Ζελένσκι»
Ο Ζελένσκι κατηγορείται επίσης ότι βρίσκεται στη σφαίρα επιρροής του δισεκατομμυριούχου Ιγκορ Κολομόισκι (Igor Kolomoisky), ιδιοκτήτη του καναλιού στο οποίο προβαλλόταν η σειρά που πρωταγωνιστούσε. Κατά την προεκλογική εκστρατεία το κόμμα του Ποροτσένκο κατήγγειλε ότι «41 εκατομμύρια δολάρια από εταιρικές οντότητες του Κολομόισκι φέρονται να βρήκαν τον δρόμο τους από το 2012 έως το 2016 σε υπεράκτιες εταιρείες που άνηκαν στον Ζελένσκι και τον κύκλο του, συμπεριλαμβανομένης της Film Heritage».
Τουλάχιστον ένα μέρος των κατηγοριών, σύμφωνα με τον «Guardian», «ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα». Βάσει των Pandora Papers, μέρος του δικτύου Kvartal 95 του Ζελένσκι διοικούνταν «με τη βοήθεια της Fidelity Corporate Services, μιας συμβουλευτικής offshore εταιρειών… Τα έγγραφα δείχνουν ότι ο Ζελένσκι και οι συνεργάτες του χρησιμοποιούσαν εταιρείες στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, στο Μπελίζ και στην Κύπρο».
Ρωσικές διασυνδέσεις
Μέσω αυτών των offshore o Σεφίρ κατέχει δύο υπερπολυτελή ακίνητα στο Λονδίνο. Το ένα αγοράστηκε για 1,575 εκατ. στερλίνες και το άλλο για 2,2 εκατ. στερλίνες. Η offshore του Γιάκοβλεφ κατέχει ένα βικτοριανό αρχοντικό. Το αξιοσημείωτο είναι ότι η εταιρεία που διαχειρίζεται τα ακίνητα είναι ρωσική και προσφέρει υπηρεσίες για «πελάτες υψηλού κύρους».
Ο επικοινωνιολόγος του Πούτιν
Τα Pandora Papers οδήγησαν παράλληλα και στην αποκάλυψη ενός πολυπλόκαμου δικτύου offshore εταιρειών στενών συνεργατών και επιστήθιων φίλων του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ενας εξ αυτών είναι ο Κονσταντίν Ερνστ, προσωπικός επικοινωνιολόγος του Ρώσου προέδρου, που βάσει των Pandora Papers φέρεται να κατέχει μέσω υπεράκτιας εταιρείας στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους έναν πίνακα του Γάλλου ζωγράφου Ζακ-Λουί Νταβίντ αξίας 5,36 εκατ. ευρώ και άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Η απάντηση του Ερνστ ήταν ότι η ICIJ «καθοδηγείται από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ».
Βάσει δημοσιεύματος της ICIJ ο Ερνστ έγινε μυστικός συνεργάτης σε συμφωνία εξαγοράς 39 παλαιών κινηματογράφων της πρώην Σοβιετικής Ενωσης κι άλλων περιβαλλόντων χώρων από τη Μόσχα. Ηταν δικαιούχος δανείου 14 εκατ. ευρώ προκειμένου να χρηματοδοτήσει το μερίδιό του στη συμφωνία. Το δάνειο, σύμφωνα με το δημοσίευμα, χορηγήθηκε από τη VTB Bank, τράπεζα που χαρακτηρίζεται «προσωπικός κουμπαράς» του Πούτιν.
Ο συνάδελφος στην KGB και η «ερωμένη»
Στα Pandora Papers αναγράφεται και το όνομα του Αντρέι Μπολότοφ, πρώην γαμπρού του Νικολάι Τοκάρεφ, που φέρεται να ήταν συνάδελφος του Πούτιν στην KGB. Ο Μπολότοφ εμφανίζεται ως ο κρυφός ιδιοκτήτης υπεράκτιων εταιρειών που έλαβαν συμβόλαια 80 εκατ. ευρώ από κρατική εταιρεία την οποία τότε διηύθυνε ο πεθερός του.
Αναφορά υπάρχει και για τη Σβετλάνα Κριβονόγκιχ, η οποία το 2003 έγινε ιδιοκτήτρια διαμερίσματος στο Μονακό μέσω υπεράκτιας εταιρείας στη νήσο Τορτόλο της Καραϊβικής. Δημοσιεύματα την έχουν εμφανίσει στο παρελθόν να διατηρεί ερωτική σχέση με τον Πούτιν. Η ίδια αρνήθηκε να απαντήσει στα δημοσιεύματα. Το Κρεμλίνο σχολιάζοντας τις αποκαλύψεις δήλωσε ότι «δεν είδαμε κάποιον “κρυμμένο” πλούτο του άμεσου περιβάλλοντος του Πούτιν».
Μέλος του κόμματος του Πούτιν
Η σημαντικότερη αναφορά στα Pandora Papers που αφορά άνθρωπο του περιβάλλοντος Πούτιν είναι αυτή του μεγιστάνα πετρελαίου και πρώην γερουσιαστή Λεονίντ Λεμπέντεφ, ο οποίος το 2006 έγινε μέλος του κόμματος Ενωμένη Ρωσία, πρόεδρος του οποίου είναι ο Πούτιν. Μάλιστα στην υπόθεση εμπλέκεται και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του «Guardian», το δικηγορικό γραφείο Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και Συνεταίροι που ίδρυσε ο Ν. Αναστασιάδης και εξακολουθεί να φέρει το όνομά του –αποχώρησε το 2013 και βασικές μέτοχοι είναι οι δυο κόρες του–, κατηγορήθηκε ότι «απέκρυψε τα περιουσιακά στοιχεία ενός αμφιλεγόμενου Ρώσου γερουσιαστή πίσω από δήθεν πραγματικούς ιδιοκτήτες».
Συγκεκριμένα, η παναμέζικη υπεράκτια εταιρεία Alcogal «παραπονέθηκε ότι η κυπριακή δικηγορική εταιρεία Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και Συνεταίροι είχε ισχυριστεί σε αυτήν ότι τέσσερις από τις υπεράκτιες εταιρείες που διαχειριζόταν ανήκαν ευεργετικά στο προσωπικό της». Παρ’ όλα αυτά, στην έκθεση που υποβλήθηκε στις χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές των Βρετανικών Παρθένων Νήσων στις 8 Ιουνίου 2015 η Alcogal ανέφερε πως είχε φτάσει στο συμπέρασμα ότι είχε παραπλανηθεί και τώρα πίστευε πως ο πραγματικός ιδιοκτήτης ήταν ο Ρώσος επιχειρηματίας και πρώην γερουσιαστής Λεονίντ Λεμπέντεφ. Ο Λεμπέντεφ έφυγε από τη Ρωσία το 2015, όταν κατηγορήθηκε από τις αρχές ότι υπεξαίρεσε 190 εκατ. ευρώ από ενεργειακή εταιρεία. Ο ίδιος αρνήθηκε τις κατηγορίες. Η πορεία της υπόθεσής του στη Ρωσία παραμένει άγνωστη.
Το Χρυσό Διαβατήριο στην Κύπρο
Το δικηγορικό γραφείο «διέψευσε εντόνως» ότι παρείχε ψευδείς πληροφορίες στην Alcogal, ενώ ο Ν. Αναστασιάδης απάντησε πως δεν έχει ενεργό ρόλο στις υποθέσεις που χειρίζεται το γραφείο από το 1997. Παράλληλα περιέγραψε τη σχέση του με τον Λεμπέντεφ ως «εγκάρδια» και επίσημη.
Το 2011 εγκρίθηκε η αίτηση του Λεμπέντεφ στην Κύπρο για Χρυσό Διαβατήριο. Την υπόθεση της πολιτογράφησής του είχε αναλάβει το ίδιο δικηγορικό γραφείο. Ο Ρώσος μεγιστάνας, βάσει πορίσματος της ερευνητικής επιτροπής για το σκάνδαλο των Χρυσών Διαβατηρίων, «τοποθετείται στον κατάλογο των 199 υψηλού κινδύνου πολιτογραφηθέντων» και «στην κατηγορία των 16 πολιτογραφηθέντων που βρίσκονται υπό διερεύνηση από διωκτικές αρχές».
