Με αφορμή τη στρατηγική συμφωνία Alpha Bank – UniCredit, βάσει της οποίας άλλη μια τράπεζα την οποία το δημόσιο στήριξε στα χρόνια της κρίσης με αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ θα επιστρέψει στον ιδιωτικό τομέα, ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης έσπευσε να θριαμβολογήσει για τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και την εκκαθάρισή του από τα «κόκκινα» δάνεια. Τι γίνεται όμως με όλα αυτά τα «κόκκινα» δάνεια;
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το ληξιπρόθεσμο ιδιωτικό χρέος, με δυο λόγια οι «κόκκινες» οφειλές, ανέρχεται σε 243,7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 113,7 δισ. αντιπροσωπεύουν οφειλές προς την εφορία, 45,67 δισ. ευρώ οφειλές προς ΕΦΚΑ, 71 δισ. ευρώ «κόκκινα» δάνεια σε funds και servicers και 13,2 «κόκκινα» δάνεια προς τράπεζες. Για τη διευθέτηση αυτού του τεράστιου «κόκκινου» χρέους, που το 2022 έφτανε το 118% του ΑΕΠ (208 δισ. ευρώ), υπάρχει ένα και μόνο εργαλείο: ο εξωδικαστικός μηχανισμός που προβλέφθηκε με τον νέο Πτωχευτικό Κώδικα της ΝΔ.
Η κύρια κριτική του νομικού κόσμου και της αντιπολίτευσης σ’ αυτόν ως μηχανισμό ρύθμισης του τεράστιου ιδιωτικού χρέους ήταν ότι έδινε το μαχαίρι και το πεπόνι στους πιστωτές. Ανεξαρτήτως τι πρότειναν οι αλγόριθμοι, ανεξαρτήτως του βαθμού συνεργασίας που επιδείκνυαν οι οφειλέτες, τράπεζες και servicers είχαν τη δυνατότητα να κάνουν ό,τι ήθελαν και ό,τι τους συνέφερε, να ρυθμίσουν οφειλές ή όχι, και δεν έδιναν λόγο σε κανέναν. Για τον λόγο αυτό ο εξωδικαστικός μηχανισμός αναδείχτηκε ιδιαίτερα ατελέσφορος και μέσα σε δύο ολόκληρα χρόνια έγιναν μόνο 3.323 ρυθμίσεις που αντιστοιχούσαν σε οφειλές 1,085 εκατ. ευρώ, δηλαδή ρυθμίστηκε μόνο το 0,6% του συνολικού ιδιωτικού χρέους.
Οι εταιρείες έχουν προγραμματίσει πλειστηριασμούς πολλών ακινήτων, μεταξύ αυτών και κατοικίες ευάλωτων. Αν το κράτος θέλει να κάνει κοινωνική πολιτική με ακίνητα φτωχών, πρέπει να τη χρηματοδοτήσει το ίδιο, είπε ο πρόεδρος της doValue εκ μέρους όλων των servicers
Πρώτο κύμα αλλαγών
Ετσι στις αρχές του 2023, ενώ τα νούμερα βοούσαν και ο Αρειος Πάγος άνοιγε οριστικά τον ασκό του Αιόλου για μαζικούς πλειστηριασμούς αποφαινόμενος υπέρ των funds, ο τότε υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας κάλεσε δημοσίως τράπεζες και servicers να αυξήσουν τις ρυθμίσεις και έφερε το πρώτο κύμα αλλαγών στον εξωδικαστικό, μεταξύ των οποίων ξεχώριζε η πρόβλεψη ότι τράπεζες και funds έπρεπε στο εξής να δίνουν μια αιτιολογία όταν απέρριπταν τις ρυθμίσεις που έβγαζε ο αλγόριθμος – έστω και τυπικά.
Κάτι άλλαξε σε μικρό βαθμό ύστερα από αυτό. Από τον Μάρτιο και μετά τράπεζες και servicers άρχισαν να εγκρίνουν περισσότερες ρυθμίσεις, όπως διαφημίζει κάθε μήνα το υπουργείο Οικονομικών και επιβεβαιώνουν τα στοιχεία που δίνει. Με τη μόνη διαφορά ότι η ρύθμιση 7.948 οφειλών και ποσού 3 δισ. ευρώ που είχε επιτευχθεί ως τον Αύγουστο παραμένει ακόμη σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με το τεράστιο βουνό των 240 δισ. του «κόκκινου» ιδιωτικού χρέους.
Δεύτερο κύμα αλλαγών
Για τον λόγο αυτό το υπουργείο Οικονομικών φέρνει τώρα δεύτερο κύμα αλλαγών στον εξωδικαστικό, με πιο ουσιαστικό χαρακτήρα, οι οποίες περιλαμβάνουν:
Πρώτον, την υποχρεωτική συμμετοχή τραπεζών και funds στις ρυθμίσεις οφειλών για τους ευάλωτους, όσους δηλαδή δηλώνουν εισόδημα έως 7.000 ευρώ ετησίως συν 3.500 ευρώ για κάθε ανήλικο τέκνο, με ανώτατο όριο τις 21.000 ευρώ, και έχουν ακίνητη περιουσία έως 120.000 ευρώ συν 15.000 ευρώ για κάθε παιδί, με ανώτατο όριο τις 180.000 ευρώ. Γι’ αυτή την κατηγορία οφειλετών μέχρι στιγμής ο αλγόριθμος του εξωδικαστικού παρήγε μεγάλα «κουρέματα» και γι’ αυτό τράπεζες και funds αρνούνταν τις ρυθμίσεις. Στο εξής και για πρώτη φορά είναι υποχρεωμένοι να τις αποδεχτούν και μπορούν να τις αμφισβητήσουν μόνο αν οι ίδιοι προσφύγουν στα δικαστήρια, προσκομίζοντας συγκεκριμένα στοιχεία, αλλιώς η προσφυγή απορρίπτεται ως αόριστη.
Η αλλαγή αυτή είναι η πιο ρηξικέλευθη. Για όσους απορούν γιατί η κυβέρνηση της ΝΔ εμφανίζει ξαφνικά κοινωνική ευαισθησία, η απάντηση είναι ότι ενδεχομένως δεν έχει άλλη λύση. Γιατί ενώ δίνει όλο και δελεαστικότερα φορολογικά κίνητρα για να προσελκύσει ιδιώτες στον φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης ακινήτων που θα αναλάβει τα ακίνητα των «φτωχών», σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, ο φορέας αυτός είναι αδύνατο να φτιαχτεί.
Το μεγάλο πολιτικό κόστος
Μιλώντας μάλιστα για λογαριασμό του συνόλου των servicers, ο πρόεδρος της doValue Θεόδωρος Καλαντώνης δήλωσε πρώτη φορά ανοιχτά ότι οι εταιρείες έχουν προγραμματίσει στο άμεσο μέλλον πλειστηριασμούς πολλών ακινήτων, στα οποία περιλαμβάνονται και πρώτες κατοικίες ευάλωτων, κι αν το κράτος θέλει να κάνει κοινωνική πολιτική με τα ακίνητα των φτωχών, πρέπει να τη χρηματοδοτήσει το ίδιο. Αν λοιπόν δεν βάλει φραγμό εδώ και τώρα στους επερχόμενους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας σε βάρος υπέργηρων πολιτών ή φτωχών οικογενειών, οι οποίοι θα βγαίνουν και στα κανάλια, η ΝΔ θα έχει μεγάλο πολιτικό κόστος.
Δεύτερον, την αλλαγή του αλγόριθμου για τα δάνεια που έχουν εμπράγματες εξασφαλίσεις σε ακίνητα, ώστε να διευκολύνει τις ρυθμίσεις για τους οφειλέτες που έχουν χρέος το οποίο ξεπερνά πολύ την αξία των ακινήτων τους. Για τη συγκεκριμένη κατηγορία οφειλετών ο αρχικός εξωδικαστικός επέβαλε όρια στα κατώτατα ποσά που θα έπρεπε να πληρώσουν, τα οποία υπολογίζονταν σε συνάρτηση με την αξία του ακινήτου. Για παράδειγμα, αν κάποιος χρωστούσε 100.000 ευρώ και είχε ακίνητο αξίας 50.000 ευρώ, έπρεπε να πληρώσει για τη ρύθμιση του χρέους του τουλάχιστον 45.220 ευρώ. Με την αλλαγή του αλγόριθμου το ελάχιστο ποσό της ρύθμισης κατεβαίνει στις 32.500 ευρώ, άρα υπάρχει βελτίωση της πρότασης κατά 28%.
Τρίτον, τη δυνατότητα ένταξης στον εξωδικαστικό όσων έχουν οφειλές από εταιρείες που έχουν πάψει να λειτουργούν.
Τέταρτον, τον ορισμό σταθερού επιτοκίου 3% για τις ρυθμισμένες οφειλές για μια τριετία, έναντι 7-8% που είναι σήμερα.
Ευρωπαϊκή οδηγία-ανάσα
Τέλος, για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι θα εντάξει στην ελληνική νομοθεσία την ευρωπαϊκή οδηγία 2021/2167 περί διαφάνειας, ορθής ενημέρωσης, εξυπηρέτησης και σεβασμού των δικαιωμάτων των καταναλωτών από τράπεζες και servicers, που θα θέσει επιτέλους ένα πλαίσιο ελάχιστων κανόνων στις εταιρείες διαχείρισης χρεών σε συνδυασμό με ένα πλαίσιο κυρώσεων για όσους το παραβιάζουν. «Εισάγεται επομένως ένα αυστηρό πλαίσιο κυρώσεων για τους servicers, οι οποίοι καλούνται πλέον να αντιμετωπίζουν τον δανειολήπτη ως Ευρωπαίο πολίτη» ισχυρίζεται μάλιστα το υπουργείο στο συνοδευτικό έγγραφο του νομοσχεδίου.
Επικοινωνιακές κουβέντες! Η ευρωπαϊκή οδηγία υπάρχει από το 2021, αλλά η κυβέρνηση της ΝΔ καθυστέρησε συνειδητά να την περάσει και το κάνει τώρα, στην εκπνοή του χρόνου κατά την οποία ήταν υποχρεωμένη να την ενσωματώσει. Γιατί είχε άλλη πολιτική επιλογή: να αφήσει τους Ελληνες πολίτες –«κακοπληρωτές» κατ’ αυτήν– έρμαια στις καταχρηστικές πρακτικές των servicers.
