Η ιστορία του αυτόχειρα ποιητή Δημήτρη Βρεττάκου.
Η κοινωνική ψυχολόγος Μαρία Φαφαλιού εδώ και δεκαετίες δίνει φωνή στους ανθρώπους που η επίσημη ιστορία συνήθως αγνοεί. Το υλικό που συγκεντρώνει προέρχεται κατά βάση από μαρτυρίες, πολλές από τις οποίες έχουν δοθεί στην ίδια, δημοσιεύματα από τον Τύπο, επιστημονικές μελέτες, επίσημα έγγραφα, ημερολόγια, φωτογραφίες και σκίτσα. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Ο αυτόχειρας ποιητής Δημήτρης Β.» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), το οποίο ρίχνει φως στην προσωπικότητα και το έργο του Δημήτρη Βρεττάκου, επί σειρά ετών νοσηλευόμενου σε ψυχιατρεία. Μέσα από προφορικές μαρτυρίες, αυτοβιογραφικά κείμενα και ποιήματά του, καθώς και ιατρικές γνωματεύσεις παρακολουθούμε την πορεία του και την προσπάθειά του να κρατηθεί στη ζωή.
«Είμαι ψυχικά ασθενής. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να το αναφέρω, γιατί αυτό μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε. Δεν είναι μια σφραγίδα ανεξίτηλη» είχε πει ο ίδιος σε τηλεοπτική συνέντευξη το 1991. Όπως και στα άλλα βιβλία της Μαρίας Φαφαλιού, κάθε κείμενο αποτελεί ψηφίδα στη συνολική εικόνα η οποία αποκαλύπτεται πλήρως στις τελευταίες σελίδες. Έτσι, σταδιακά μαθαίνουμε ότι ο χημικός-μηχανικός Δημήτρης Β. έχασε τον πατέρα του το 1943 όταν ήταν μόλις τεσσεράμισι ετών, γεγονός που του στοίχισε στη μετέπειτα ψυχική εξέλιξή του, ένιωθε μόνιμα ενοχές, είχε πρόβλημα επικοινωνίας με τη μητέρα και την αδερφή του, έπασχε από καταθλιπτική διάθεση με ψυχικό ιδεασμό (σύμφωνα με τα ιατρικά αρχεία) και έκανε τουλάχιστον τρεις αποτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας.
Ως άνθρωπο βαθυστόχαστο, πολυτάλαντο και ευρυμαθή τον περιγράφει η Μαρία Φαφαλιού και την επιβεβαιώνουν τα γραπτά του. «Έχω την εντύπωση πως δεν υπήρξα ποτέ. Από το πυρ στη φωτιά, από το μηδέν στο μηδέν, με ενδιάμεσες αντιφατικές τροχιές αλληλο-εξουδετερωμένες, καθισμένος στον προθάλαμο ενός μεγάλου Τίποτα, περιμένοντας τον τυπικό εξαφανισμό, χωρίς ίχνη, ούτε νόημα, ούτε σημασία, ούτε ουσία, ούτε σκοπό, μια κηλίδα πόνου μέσα στο ατέρμονο παροδικό Σύμπαν, χωρίς ελπίδα, χωρίς ιδανικά, χωρίς αυταπάτες, χωρίς πίστη» γράφει ο ποιητής.
Μέσα από τα κείμενα του Δημήτρη Β. βλέπουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόταν τον κόσμο αλλά και τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων με ψυχική νόσο σε δεκαετίες που τα ψυχιατρικά νοσοκομεία έφεραν το στίγμα των αποθετηρίων ψυχών. Από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετώπιζε στα νοσοκομεία αυτά, όπως γράφει, ήταν η έλλειψη επικοινωνίας και η δυσκολία να κάνει φίλους. Περιγράφει τη ζωή του εκεί σαν συμβατική συμβίωση καθώς δεν υπήρχε το έδαφος να αναπτυχθεί οποιαδήποτε ουσιαστική κουβέντα. Σταδιακά η έλλειψη κοινωνικότητας, όπως εξηγεί, οδηγεί τους ασθενείς σε σωματική και ψυχική αδράνεια, ενώ το τελικό στάδιο είναι η απώλεια της προσωπικότητας (μια κατάσταση που θυμίζει αρκετά τις περιγραφές κρατουμένων σε φυλακές).
Ο Δημήτρης Β. ήταν ανιψιός του Νικηφόρου Βρεττάκου. Σαν κόρη οφθαλμού φύλαγε τις μνήμες από την εποχή που τον συναντούσε. «Ήταν υπέροχες στιγμές όταν καθόμασταν στο σπίτι του και συζητούσε στη βεράντα του κήπου, για όλα τα ωραία πράγματα που μπορούσε να σου διηγηθεί ένας τέτοιος άνθρωπος. Πίναμε τη λεμονάδα μας κι εγώ τον άκουγα με προσοχή να μου μιλά για τις εμπειρίες του και την ποίηση».
Παρότι στο μυαλό του ήταν έντονες οι σκέψεις του θανάτου, έκανε προσπάθειες να κρατηθεί στη ζωή, μέσα από προγράμματα κοινωνικής επανένταξης. «Δεν είναι εύκολο να πεθάνει κανείς. Οι παρανοϊκές δυνάμεις αυτοκαταστροφής που οπλίζουν το χέρι σου με το θάρρος της απελπισίας και του υπέρμετρου τρόμου, συνήθως υποχωρούν την τελευταία στιγμή νικημένες από το ένστικτο αυτοσυντήρησης. Έτσι αρχίζει ένας φαύλος κύκλος ανάμεσα σε μια πεθαμένη ζωή και σε ένα ζωντανό θάνατο, στα στενά πλαίσια του τρόμου και της απελπισίας κινείται η σκέψη σου» είχε εξομολογηθεί στη Μαρία Φαφαλιού. Παρά τις προσπάθειες να γίνει ένα με τον κόσμο όμως, οι μαύρες σκέψεις ήταν εκεί. Στις 6 Φεβρουαρίου 1998 ο Δημήτρης Β. ανέβηκε σε μια καρέκλα στο διαμέρισμά του και έπεσε στον φωταγωγό της πολυκατοικίας.
INFO
Το βιβλίο «Ο αυτόχειρας ποιητής Δημήτρης Β.» της Μαρίας Φαφαλιού κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια
