Οι γυναίκες των Ιψεν, Στρίντμπεργκ, Τσέχωφ, Αλμπι, Λόρκα και Ουίλιαμς αμφισβητούν τον παραδοσιακό τους ρόλο και διεκδικούν θέση ανάμεσα στις εξεγερμένες της αρχαιότητας.
Η αναδυόμενη γυναικεία προσωπικότητα ψάχνει τον προσανατολισμό της σ’ έναν οδικό χάρτη που δεν έχει ακόμη χαραχτεί, οπότε οι δισταγμοί και οι υπαναχωρήσεις, οι παλινωδίες και οι αντιφάσεις αποτελούν συστατικά μέρη του όλου εγχειρήματος. Η πορεία έχει εντούτοις αρχίσει και η ποικιλία των όψεων της σύγχρονης γυναίκας παίρνει τη μορφή διάσημων ηρωίδων που αμφισβητούν τον παραδοσιακό τους ρόλο, διεκδικώντας μια θέση ανάμεσα στις μεγάλες εξεγερμένες της αρχαιότητας: τη Φαίδρα και τη Λυσιστράτη, τη Μήδεια και την Αντιγόνη – και τραβώντας πέρα απ’ αυτές.
Εάν η αινιγματική Εντα Γκάμπλερ του Ιψεν ορμάται από σκοτεινή αποφασιστικότητα με ανεξιχνίαστα κίνητρα, η Νόρα εμφορείται από τη διαυγή πρόθεση να βρει τον εαυτό της και να ορθώσει την προσωπικότητά της ως ανεξάρτητη ύπαρξη. Ασφυκτιά στο Κουκλόσπιτο που έχει ετοιμάσει γι’ αυτήν ο συνετός τραπεζίτης που είναι σύζυγός της, δυσανασχετεί με τον προκαθορισμένο, συμπληρωματικό της ρόλο και αμφισβητεί τη θέση της στη λουστραρισμένη επίπλωση της οικογενειακής κανονικότητας. Οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει για να υπερασπιστεί την αυτενεργό της παρουσία θα τη φέρουν αντιμέτωπη τόσο με την κρατούσα αστική ηθική όσο και με την επαγγελματική δεοντολογία που υπερασπίζεται ο σύζυγός της – και η πλήρης ρήξη μεταξύ τους γίνεται μοιραία μονόδρομος.
Ούτε με τα λόγια ούτε με τη σιωπή
Από τις γυναίκες του Στρίντμπεργκ δεν ξέρουμε αν η πιο δυνατή είναι εκείνη που σωπαίνει (ίσως από περίσσεια αυτοπεποίθηση) ή εκείνη που μιλάει (ίσως από έλλειμμα εσωτερικού σθένους). Η Δεσποινίς Τζούλια πάντως, κόρη αριστοκρατικής οικογένειας, αντιλαμβάνεται ότι δεν θα λυτρωθεί από την ασφυκτική κυριαρχία του πατέρα ούτε με τα λόγια ούτε με τη σιωπή αλλά περνώντας από το καμίνι μιας καταλυτικής πράξης. Για την ανταρσία της θα διαλέξει την εορταστική νύχτα του μεσοκαλόκαιρου και για όργανο έναν υπηρέτη που θα σμίξει μαζί του στην κουζίνα του σπιτιού. Ομως η φυγή που σχεδιάζει μαζί του ματαιώνεται όταν η Τζούλια αντιλαμβάνεται πως θα ανταλλάξει απλώς την υψηλή εξουσία του πατέρα με την ποταπή του υπηρέτη.
Αδρανείς και παθητικές, λιμνάζουσες στην απραξία και παραμελημένες, οι γυναίκες του Τσέχωφ αποτελούν κωμικά αντίγραφα της τραγικής του διάθεσης. Οι Τρεις Αδερφές μεγαλώνουν σαν φυτά εσωτερικού χώρου που τινάζουν απεγνωσμένα τα κλαδιά τους προς το ανοιχτό παράθυρο. Εχουν ωραιοποιημένη αντίληψη του έξω κό
σμου, που τον φαντάζονται λαμπερό και γεμάτο υποσχέσεις αλλά παραμένουν εγκλωβισμένες στο μίζερο επαρχιακό τους σαλονάκι, έχοντας ως μοναδική συντροφιά τις αδιέξοδες ονειροπολήσεις τους και την παρέα των αξιωματικών της φρουράς που σταθμεύει στη μικρή τους πόλη. Στον ορίζοντα, σαν αόριστη, φασματική οπτασία, πλανάται η Μόσχα, αλλά τα φτερά τους είναι αδύναμα για το μεγάλο ταξίδι.
Οι μοναχικές και θλιμμένες ηρωίδες κυριαρχούν σε ολόκληρη τη δραματουργία του Λόρκα. Η Δόνια Ροζίτα παραμένει δέσμια μιας ανεκπλήρωτης γαμήλιας υπόσχεσης, η Γέρμα αποζητά τη γονιμότητα για να ξεφύγει από τη μαραμένη ζωή της, η νύφη το σκάει με τον εραστή της από το γλέντι ενός απελπισμένου γάμου για να βρεθεί μπροστά σε διπλή κηδεία. Οι έγκλειστες θυγατέρες τής Μπερνάρντα Αλμπα δεν θα έχουν όμως ούτε αυτήν τη θανάσιμα λυτρωτική ευκαιρία. Τα αναβράζοντα πάθη τους θα κατασταλούν αμείλικτα από το πατριαρχικό δίκαιο που εκπροσωπεί η μητέρα τους, οι ελπίδες τους για μια γιορταστική έξοδο στον κόσμο θα φυλλορροήσουν, οι φωνές και τα παρακάλια τους θα σιγήσουν υπό το καθεστώς μιας αυστηρής πειθαρχίας.
Ποιος φοβάται τις γυναίκες;
Ποιος Φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ; – ρωτάει ο Εντουαρντ Αλμπι και η απάντηση που δίνει ο ίδιος είναι: κάθε άντρας που διαψεύδει τις προσδοκίες της γυναίκας του. Προσδοκίες αντιφατικές στην περίπτωση της Μάρθας, γιατί ενώ η ίδια αποτελεί πρότυπο μιας εντελώς σύγχρονης γυναίκας με ανεξάρτητες αρχές και ελευθεριάζουσα συμπεριφορά που αντίκειται στους υποκριτικούς κανόνες της ανώτερης μεσοαστικής τάξης, απαιτεί από τον σύζυγό της να συμμορφωθεί με τις αξιοκρατικές επιταγές του πατέρα της. Απογοητεύεται γιατί ο άντρας της, ένας ιστορικός απορροφημένος στις μελέτες του, δεν έχει τα ηγετικά προσόντα να διαδεχτεί τον πατέρα της στη διεύθυνση ενός κολεγίου σε μια πανεπιστημιούπολη της Νέας Αγγλίας, τον μέμφεται για την αδυναμία του και τον τιμωρεί με μια σειρά ταπεινώσεων τις οποίες εκείνος ανταποδίδει με περιφρονητικό κυνισμό.
Στον παρηκμασμένο, ξεχασμένο από τον χρόνο αμερικανικό νότο, γεμάτο οικογενειακά φαντάσματα, πλούσιο σε ψευδαισθησιακές εικόνες και ζωτικές αυταπάτες, ζουν και παρηγορούνται οι πληγωμένες ηρωίδες του Τενεσί Ουίλιαμς. Μια απ’ αυτές θα πάρει το Λεωφορείον ο Πόθος, ελπίζοντας μάταια να ξεφύγει από τους διώκτες της και ν’ αρχίσει νέα ζωή. Μια αλκοολική ηθοποιός θ’ αναζητήσει το Γλυκό Πουλί της Νιότης παρέα με τον εφήμερο και συναισθηματικά ασταθή εραστή της. Μια τσακισμένη νεαρή γυναίκα θα ξαναζήσει έγκλειστη σε ψυχιατρείο τα τραυματικά περιστατικά που συνέβησαν Ξαφνικά Πέρυσι το Καλοκαίρι. Μια κοπελίτσα θα δει τον Γυάλινο Κόσμο που έχτισε γύρω από τον εαυτό της να ραγίζει από τη φευγαλέα παρουσία ενός αγοριού. Ολες μαζί θα παραμείνουν αλύτρωτες ψυχές.
