Το πολιτικό τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει η Λιβύη συνεχίζεται και το σενάριο της αναζωπύρωσης του πολέμου είναι απολύτως πιθανό. Η πολιτική διέξοδος που είχε συμφωνηθεί για τη λήξη του εμφυλίου και την επανένωση της χώρας πάγωσε τον Δεκέμβριο του 2021, όταν ο πρωθυπουργός Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά ανέβαλε τις προγραμματισμένες για τον Ιούνιο εκλογές, ανανεώνοντας παράλληλα τη θητεία του. Εκτοτε πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι και οι βουλευτές του κοινοβουλίου, το οποίο βρίσκεται στο Τομπρούκ στα ανατολικά, ανακήρυξαν πρωθυπουργό διά βοής τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Φάτι Μπασάγκα στις 10 Φεβρουαρίου, δημιουργώντας μια δεύτερη εξουσία στη χώρα, η οποία υποστηρίζεται και από την Τουρκία.
Το χρονικό της σύγκρουσης
Η εγκαθίδρυση μιας δεύτερης κυβέρνησης επιδείνωσε την ήδη εύθραυστη πολιτική κατάσταση, με τμήμα των ένοπλων ομάδων που βρίσκονταν στην Τρίπολη (πρωτεύουσα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης στα δυτικά της χώρα) και υποστηρίζονται από τον στρατάρχη Χαφτάρ να αποχωρεί προς τα ανατολικά, αφήνοντας πλέον ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα.
Είναι φανερό ότι οι εξελίξεις στην Ουκρανία επηρεάζουν άμεσα την κατάσταση στη Λιβύη, καθώς η ανακήρυξη του Μπασάγκα ως πρωθυπουργού συνέβη εν μέσω της ρωσικής εισβολής. Συν τοις άλλοις, είναι γνωστές οι σχέσεις της Ρωσίας, της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων με τον στρατάρχη Χαφτάρ που ελέγχει στρατιωτικά την ανατολική Λιβύη και από την άλλη των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Τρίπολης που επηρεάζει καθοριστικά τις εξελίξεις στα δυτικά της χώρας.
Αλλωστε η Τουρκία ήταν εκείνη που ενίσχυσε με Σύριους μισθοφόρους την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) και εξόπλισε τον στρατό της με υπερσύγχρονα τουρκικά drones τύπου Bayraktar TB2. Ολα αυτά με τη σιωπηρή υποστήριξη της Δύσης που δεν ήθελε σε καμία περίπτωση την επικράτηση των δυνάμεων του Χαφτάρ (Λιβυκός Εθνικός Στρατός – LNA) και του κοινοβουλίου στο Τομπρούκ. Στον αντίποδα, η Ρωσία ενίσχυε τις δυνάμεις του Χαφτάρ τόσο με την αποστολή μισθοφόρων από την ομάδα Wagner όσο και με πυρομαχικά και οπλισμό. Εντούτοις καμιά από τις δύο πλευρές δεν έφτασε στην πολυπόθητη νίκη και ο πόλεμος πάγωσε, αναγκάζοντας τις δύο πλευρές να καταλήξουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Κάποια στιγμή οι δύο πλευρές συμφώνησαν να αναλάβει μεταβατικός πρωθυπουργός ο Ντμπεϊμπά και να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές, τις οποίες ματαίωσε τον Δεκέμβριο. Τώρα το κοινοβούλιο της ανατολικής Λιβύης αίρει την πολιτική νομιμοποίηση που του πρόσφερε με το επιχείρημα πως η θητεία του ίσχυε έως ότου διεξαχθούν οι εκλογές. Ο Μπασάγκα, μάλιστα, δήλωσε πως σύντομα η κυβέρνηση που προΐσταται θα βρίσκεται στην Τρίπολη ως η μόνη κυβέρνηση στη Λιβύη, χωρίς όμως να ξεκαθαρίζει πώς θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Επίσης, η κυβέρνηση Μπασάγκα απαγόρευσε την εφαρμογή των διαταγμάτων που εκδίδει η κυβέρνηση του Ντμπεϊμπά, αν και έχει εκφραστεί υπέρ των συμφωνιών που είχαν πρόσφατα υπογραφεί με την Τουρκία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι προτού ανακηρυχτεί ο Μπασάγκα πρωθυπουργός με την υποστήριξη του Χαφτάρ η Βουλή αποφάσισε τη διεξαγωγή προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών εντός 14 μηνών. Αυτό μολονότι η ειδική απεσταλμένη του γγ του ΟΗΕ στη Λιβύη Στέφανι Γουίλιαμς πίεζε τα δύο μέρη να διοργανώσουν τις εκλογές τον ερχόμενο Ιούνιο.
Η πολιτική της Τουρκίας
Η Τουρκία εδώ και δύο χρόνια μετά την κατάπαυση του πυρός αποφεύγει συστηματικά να αποσύρει τους Σύριους μισθοφόρους που ελέγχει, παρά τις αποφάσεις της πρόσφατης συνόδου του Βερολίνου. Πέραν όμως αυτού, η Τουρκία βρίσκεται σε άβολη πολιτική θέση από τη στιγμή που οι σύμμαχοί της στη χώρα μαζί με τους αντιπάλους της συνασπίστηκαν ώστε να καθαιρέσουν από την εξουσία τον Ντμπεϊμπά, όπως σημειώνει το έγκριτο ειδησεογραφικό μέσο Al-Monitor. Ο Μπασάγκα υπήρξε στενός σύμμαχος της Τουρκίας το 2019-20, όταν ο Χαφτάρ προέλαυνε προς την Τρίπολη. Την επομένη της κατάπαυσης του πυρός ο Μπασάγκα ξεκίνησε τις επαφές με τους Αιγύπτιους, τους Γάλλους και τους Αμερικανούς ώστε να ξεφορτωθεί τη… ρετσινιά του ανθρώπου των Τούρκων, χωρίς βέβαια να απαρνείται τις τωρινές του σχέσεις με την Τουρκία. Ετσι η τουρκική διπλωματία μέχρι στιγμής απέχει από την ανοιχτή κριτική, κρατώντας τους διαύλους ανοιχτούς. Ενδεχομένως η Αγκυρα να φοβάται κάποια ανάφλεξη στη βόρεια Αφρική, καθώς έχει ήδη ανοιχτά μέτωπα στη Συρία, στον Καύκασο και στην Ουκρανία.
Σε κάθε περίπτωση, η παραμονή ή όχι του Ντμπεϊμπά στην εξουσία θα κριθεί από το εάν θα συνεχίσουν να τον αναγνωρίζουν οι ξένες δυνάμεις, κάτι που παραμένει πιθανό αφού ο Χαφτάρ υποστηρίζεται αναφανδόν από τους Ρώσους και τους Αιγύπτιους. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι η Λιβύη δοκιμάζεται ακόμη μία φορά και ο πόλεμος που διαρκεί πάνω από δέκα χρόνια, με περισσότερη ή λιγότερη ένταση, είτε θα κλιμακωθεί εκ νέου είτε θα παγώσει, με τη χώρα βέβαια να παραμένει χωρισμένη στα δύο.
