Την ώρα που το ΥΠΠΟΑ διαφημίζει επέκταση και νέα αρχιτεκτονικά σχέδια δεν έχει λύσει βασικά προβλήματα όπως η φύλαξη των αιθουσών.
Εάν ένας φιλότεχνος τουρίστας έρθει στην Αθήνα χειμώνα με σκοπό να θαυμάσει τις αρχαιότητες, μπορεί να είναι άτυχος. Πηγαίνοντας στο μεγαλύτερο και σημαντικότερο μουσείο της χώρας, το Εθνικό Αρχαιολογικό, είναι πιθανόν να δει τελικά μόνο τα… βασικά. Οι αίθουσες που φιλοξενούν τις όχι και τόσο «φίρμες» αρχαιότητες ενδέχεται να είναι κλειστές. Εάν πάλι είσαι ημεδαπός, τα πράγματα είναι πιο απλά: μπορείς να φύγεις και να ξανάρθεις μια βόλτα το καλοκαίρι. Γιατί κι εμείς που επιλέξαμε μια επίσκεψη στο ΕΑΜ την Ημέρα Μνήμης Μελίνας Μερκούρη, όταν είθισται να είναι δωρεάν η επίσκεψη στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους, βρήκαμε κλειστές πόρτες σε ορισμένες αίθουσες.
Πού οφείλεται αυτό το… επιλεκτικό άνοιγμα των αιθουσών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ); Προφανώς στην έλλειψη αρχαιοφυλάκων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων της χώρας τόσο τις ώρες λειτουργίας τους όσο και στο υπόλοιπο 24ωρο. Χωρίς φύλαξη από εξειδικευμένο προσωπικό δεν μπορεί να ανοίξει καμιά αίθουσα για το κοινό. Θα περίμενε κανείς ότι σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που είναι γεμάτη μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, δεν θα υπήρχε καν ζήτημα έλλειψης προσωπικού. Και όμως, και αυτή η κατηγορία υπαλλήλων έχει αποψιλωθεί στον βωμό της περιστολής των δημόσιων δαπανών, κάτι που παράλληλα υποκρύπτει και μια αδιαφορία για την εθνική μουσειακή πολιτική.
Εποχικοί υπάλληλοι, λύση ανάγκης
Από τις 64 αίθουσες που έχει το ΕΑΜ, οι 63 (πλην του φουαγέ δηλαδή) περιέχουν αρχαιότητες, οπότε απαιτείται μεγάλος αριθμός υπαλλήλων για την επαρκή φύλαξή τους. Είναι πολύ πιθανό οι επισκέπτες του μουσείου να πέσουν σε μέρα που οι αίθουσες κυκλαδικών, νεολιθικών, αιγυπτιακών αρχαιοτήτων, αγγείων, μικροτεχνίας, συλλογής Σταθάτου και συλλογής Χαλκών είναι κλειστές – κάτι που συμβαίνει συχνά. Το ίδιο ισχύει και για τις αίθουσες όπου φιλοξενούνται η γλυπτική του 4ου αιώνα –όπου εκτίθεται ο «Εφηβος των Αντικυθήρων»– αλλά και οι αρχαιότητες της Σαντορίνης. Το πόσες αρχαιότητες θα θαυμάσει κανείς στο μουσείο εξαρτάται από τα… ρεπό των φυλάκων.
Κάθε χρόνο το ΕΑΜ, όπως και τα υπόλοιπα αρχαιολογικά μουσεία, αιτείται προς το υπουργείο Πολιτισμού την πρόσληψη συγκεκριμένου αριθμού εποχικών αρχαιοφυλάκων κυρίως για τους καλοκαιρινούς μήνες για να μπορεί να λειτουργεί εύρυθμα.
Ωστόσο, κάθε χρόνο μειώνονται οι προσλήψεις εποχικών εργαζομένων. Οι αρχαιοφύλακες εργάζονται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, έως οκτάμηνες, οι οποίες μεταξύ τους πρέπει να έχουν κενό διάστημα τεσσάρων μηνών ώστε να μη θεωρηθεί ότι καλύπτουν μόνιμες και πάγιες ανάγκες και κατά συνέπεια να μην μπορούν να διεκδικήσουν μονιμότητα. Για το καλοκαίρι γίνονται 90 προσλήψεις έκτακτου προσωπικού με διπλή βάρδια (8.00 – 20.00) ενώ τον χειμώνα τριάντα προσλήψεις με βάρδια 8.00 – 15.00. Τα χαμηλά νούμερα μιλάνε από μόνα τους.
Επίσης, σε καμιά περίπτωση δεν επαρκούν αριθμητικά οι τωρινοί αρχαιοφύλακες για να καλυφθούν οι πάγιες ανάγκες, καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν συνταξιοδοτηθεί πολλοί. Το αποτέλεσμα είναι να μην μπορούν να καλυφθούν από το μόνιμο προσωπικό οι βάρδιες στους χώρους του μουσείου, ειδικά τους χειμερινούς μήνες. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται ως εξής: κάθε υπάλληλος που λείπει (ρεπό ή ασθένεια) αντιστοιχεί σε μια κλειστή αίθουσα.
Αρχαιοφύλακες σε ρόλο πωλητή
Πάγιο αίτημα του Συλλόγου Αρχαιοφυλάκων είναι η πρόσληψη μόνιμου προσωπικού. Μήπως όμως το ΥΠΠΟΑ έχει άλλα σχέδια για συνεργασία με ιδιωτικές εταιρείες security, δηλαδή ανειδίκευτο προσωπικό; Να προσθέσουμε ότι το ίδιο πρόβλημα έλλειψης προσωπικού παρατηρείται συχνά και στα πωλητήρια. Πολλές φορές μάλιστα το κενό υπαλλήλου στα πωλητήρια καλύπτεται από αρχαιοφύλακες. Μόλις κλείνει η αίθουσα ενός μουσείου ο αρχαιοφύλακας αναλαμβάνει ρόλο πωλητή.
Είναι αδιανόητο να υπάρχουν τέτοιες σοβαρές ελλείψεις προσωπικού και κλειστές αίθουσες σε ώρες κανονικής λειτουργίας στο μεγαλύτερο μουσείο της χώρας, με διάσημα εκθέματα που προσελκύουν επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Και να σκεφτεί κανείς ότι μόλις πρόσφατα, στη συνέντευξη Τύπου για το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο, αποκαλύφθηκε δημοσίως ότι η επέκταση είναι προσωπικό όραμα-πρότζεκτ του πρωθυπουργού και της συζύγου του. Αναρωτιόμαστε λοιπόν εάν οι κλειστές αίθουσες με εντυπωσιακά και σημαντικά ευρήματα έγιναν αντικείμενο συζήτησης στις κατ’ οίκον συναντήσεις του κ. Μητσοτάκη και της κ. Γκραμπόφσκι με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Καλές (;) οι επεκτάσεις, οι υπογειοποιήσεις, τα εντυπωσιακά φυτεμένα δέντρα, τα σιντριβάνια και οι λιμνούλες, αλλά ποιος θα φυλάει τις αίθουσες του νέου μουσείου;