Η υπόθεση Predator / Yποκλοπών που σόκαρε την κοινή γνώμη και έθεσε το πολιτικό σύστημα προ των ευθυνών του συνεχίζει να αμαυρώνει την εικόνα της Χώρας μας στη διεθνή σκηνή. Επί 3 σχεδόν χρόνια, από το καλοκαίρι 2021, έχουμε καταστεί μάρτυρες μια απίστευτης θεσμικής εκτροπής που προσβάλλει κάθε έννοια Δημοκρατίας και Κράτους Δικαίου. Αντί να έχει ολοκληρωθεί προ πολλού η ανάκριση και να έχουν παραπεμφθεί σε δίκη οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί του PREDATOR / ΕΥΠ GATE, η Δικαιοσύνη εμφανίζεται να χρονοτριβεί αδικαιολόγητα, με αποτέλεσμα οι πολίτες να βλέπουν προσπάθεια συγκάλυψης ποινικών ευθυνών πολιτικών και κρατικών αξιωματούχων και η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών να έχει απαξιωθεί πλήρως. Καθίσταται σαφές πως αυτή η νοσηρή κατάσταση δεν μπορεί να διαιωνίζεται καθώς αφορά τον σκληρό πυρήνα Εθνικής Ασφάλειας.
Η ΕΥΠ ουδέποτε λειτούργησε ως μια κανονική Υπηρεσία Πληροφοριών καθώς υπήρξε διαχρονικά εργαλείο εξυπηρέτησης κομματικών και μικρο-πολιτικών σκοπιμοτήτων. Το 1986, η τότε κυβέρνηση Παπανδρέου μετέτρεψε την ΚΥΠ σε μια “πολιτική υπηρεσία” και αύξησε σημαντικά το ποσοστό του πολιτικού προσωπικού σε μια Υπηρεσία στελεχωμένη έως τότε από στρατιωτικούς και αξιωματικούς των Σωμάτων Ασφαλείας.
Αλλά η κομματικοποίηση και η «δημοσιο-υπαλληλική» νοοτροπία που χαρακτήριζε τον υπόλοιπο δημόσιο τομέα, έφτασε μέχρι και τους πάνω ορόφους του κτηρίου της Λεωφόρου Κατεχάκη. Είναι αναρίθμητα τα δημοσιεύματα του Τύπου για γκάφες, διαρροές διαβαθμισμένων πληροφοριών, οικονομικά σκάνδαλα, επιχειρησιακές αστοχίες, απαγωγές μεταναστών, συνδικαλιστικές διαπλοκές, συνεστιάσεις σε μπουζουκλερί, πληροφοριοδότες-μακαρίτες και άλλα τραγελαφικά και ποινικώς κολάσιμα που αφορούν την ΕΥΠ.
Τα τελευταία 25 χρόνια η Υπηρεσία είναι απούσα από αυτό που ονομάζουμε Intelligence. Η υπόθεση Στιβ Λάλα και κυρίως το απίστευτο φιάσκο της παράδοσης Οτσαλάν (Φεβρουάριος 1999) αποτέλεσε την ταφόπλακα των επιχειρήσεων εξωτερικού της ΕΥΠ. Το πολιτικό σύστημα (από την εποχή Σημίτη και μετά) ξόρκιζε ο,τιδήποτε μπορούσε να φέρει τη χώρα…σε δύσκολη θέση. Το motto της ΕΥΠ ήταν πλέον “ου μπλέξεις” και «να μην εκτεθούμε» ενώ, από το 2000 και εξής, η παράδοση των ενστόλων Διοικητών ΕΥΠ “έσπασε”, με τους Πρέσβεις να αναλάμβανουν την διοίκηση της Υπηρεσίας. Στην πορεία φτάσαμε να έχουμε ως Διοικητές της ΕΥΠ, ιδιώτες, δημοσιογράφους και σεκιουριτάδες.
Η ΕΥΠ δεν κατόρθωσε (γιατί άραγε;) να συστήσει Ακαδημία Πληροφοριών για την εκπαίδευση – κατάρτιση επιτελών πληροφοριών (case officers), αναλυτών πληροφοριών, κρυπταναλυτών, μεταφραστών κα. Επιπλέον, ο τομέας των κεκαλυμμένων επιχειρήσεων (covert ops) και η σύσταση Διεύθυνσης Ειδικών Επιχειρήσεων που διαθέτουν όλες οι σύγχρονες Υπηρεσίες Πληροφοριών, ουδέποτε αποτέλεσε αντικείμενο σοβαρού προβληματισμού.
Έλλειψη κουλτούρας, ευθυνοφοβία, απουσία οράματος, νοοτροπία Ψωροκώσταινας οδήγησαν την ΕΥΠ στην πλήρη απαξίωση. Ενδεικτικό στοιχείο της παρακμής της Υπηρεσίας παραμένει ο τρόπος επιλογής – τοποθέτησης «Συνδέσμων Εξωτερικού» (σ.σ. δεν πρόκειται για κατασκόπους σε καμία περίπτωση) ή επικεφαλής περιφερειακών μονάδων της Υπηρεσίας. Κριτήρια κοινωνικά (πολύτεκνοι κ.α) ή ρουσφετολογικά (γνωριμίες, κομματική ιδιότητα) οδηγούν άτομα χωρίς intel background σε θέσεις ευθύνης. Τελευταία δε τάση είναι η επιλογή υπαλλήλων της κατηγορίας των γλωσσομαθών αντί για επιχειρησιακούς, ωσάν ο μέχρι τούδε μεταφραστής/ακροατής να διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις, εκπαίδευση και προϋπηρεσία προκειμένου να σταθεί στο εξωτερικό. Φυσικά, για όλα τα παραπάνω, ο γράφων γνωρίζει συγκεκριμένες περιπτώσεις που για ευνόητους λόγους δεν επιθυμεί να «φωτογραφίσει».
Η ΕΥΠ αντιμετωπιζόταν ανέκαθεν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις ως το “παιδί για όλες τις δουλειές”. Μια Υπηρεσία με 1000 άτομα προσωπικό (κατά προσέγγιση) διαφόρων ειδικοτήτων καλείται να διαθέσει ανθρώπινους πόρους και τεχνολογικό εξοπλισμό για α) κατασκοπεία β) αντικατασκοπεία γ) αντιτρομοκρατία δ) οργανωμένο έγκλημα ε) κρατική ασφάλεια στ) κυβερνοασφάλεια/πιστοποίηση κρυπτο-συσκευών.
Πουθενά στον κόσμο, μια κοινότητα Υπηρεσιών πληροφοριών (Ιntel community) δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα τόσο ευρύ πεδίο δραστηριότητων με τόσα λίγα άτομα, πενιχρούς προϋπολογισμούς και έλλειψη υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης. Εκ των πραγμάτων, η ΕΥΠ δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε μεγάλο βαθμό στα καθήκοντα της. Αν η Υπηρεσία δεν είχε intel back up από Υπηρεσίες Πληροφοριών συμμαχικών χωρών (ΝΑΤΟ, ΕΕ, Ισραήλ) πολλές υποθέσεις που είδαν τελικά το φως της δημοσιότητας θα είχαν περάσει under the radar της ΕΥΠ, όπως λένε οι αγγλοσάξωνες. Η υπόθεση της Ρωσίδας κατασκόπου (ψευδώνυμο Μαρία Τσάλα) που δρούσε στη χώρα μας επί 5 χρόνια με πλαστά έγγραφα (ταυτότητα) είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου.
Το 2019, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έθεσε την ΕΥΠ υπό την πολιτική εποπτεία του Πρωθυπουργικού Γραφείου. Παράλληλα συστάθηκε το Γραφείο Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας και το ΚΥΣΕΑ μετονομάστηκε σε Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Εκ του αποτελέσματος (ήδη 5 χρόνια αργότερα), οι συγκεκριμένες αλλαγές αποδείχτηκαν καθαρά επικοινωνιακού χαρακτήρα χωρίς ουσιαστική προστιθέμενη αξία. Η έξαρση της εγκληματικότητας, η εδραίωση της Greek Μafia με στοιχεία όσμωσης με το “αντάρτικο πόλης” έφερε στο Υπουργείο ΠΡΟ.ΠΟ για πολλοστή φορά τον Μιχάλη Χρυσοχοϊδη. Ο ίδιος διακηρύσσει την αποφασιστικότητα του να “χτυπήσει” την διαφθορά εντός της ΕΛ.ΑΣ και να κηρύξει πόλεμο στην εγχώρια τρομοκρατία και την Greek Μafia. Ο χρόνος θα δείξει αν οι προθέσεις του θα μετουσιωθούν σε πράξεις.
Η χώρα έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά Λατινικής Αμερικής με εκτελέσεις και ξεκαθαρίσματα λογαριασμών σε κοινή θέα μέσα σε αστικές ζώνες. Από το 2017, εχουν καταγραφεί 30 δολοφονίες μελών της Greek Mafia. Οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας του Γ. Καραϊβάζ δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί. Και ενώ έχουμε φτάσει σε μια δυστοπική κατάσταση που απαιτεί βαθιές δομικές αλλαγές τόσο στο τομέα των Πληροφοριών (πρόληψη εγκλήματος) όσο και της ΕΛ.ΑΣ (καταστολή εγκλήματος), ΟΥΔΕΙΣ λαμβάνει τις αναγκαίες πρωτοβουλίες.
Η πρόθεση του Μ. Χρυσοχοϊδη εξαντλείται στην μετεξέλιξη της ΕΥΠ σε μια αποκεντρωμένη Υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ που θα παρέχει κατ’ουσίαν το outsourcing στην Αντιτρομοκρατική λόγω παρωχημένου εξοπλισμού συνακροάσεων της τελευταίας. Μάλιστα, ως συνέπεια της συγκεκριμένης νοοτροπίας, αυτή τη στιγμή η ΕΥΠ απαριθμεί τον μεγαλύτερο ίσως αριθμό αποσπασμένων αστυνομικών(αγγίζουν τους 600) οι οποίοι υποσκελίζουν το πολιτικό προσωπικό, παρόλο που ουδόλως διαθέτουν την απαραίτητη εκπαίδευση για θέματα intelligence. Λυπάμαι αλλά δεν μπορούμε εν έτει 2024, να λειτουργούμε με όρους δεκαετίας 1980.
Στο βιβλίο μου ΕΘΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ: Μύθοι και Πραγματικότητα (Εκδόσεις Ινφογνώμων, 2022) παρουσιάζω αναλυτικά τις νομοθετικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν – εδώ και τώρα – όσον αφορά το “σπάσιμο” της ΕΥΠ σε δύο Υπηρεσίες Πληροφοριών (νέα ΕΥΠ και ΚΥΑΠ).
Η νέα ΕΥΠ θα έχει αποκλειστική αρμοδιότητα σε θέματα α) κατασκοπείας β) αντικατασκοπείας γ) διεθνούς τρομοκρατίας και δ) διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος. Η ΚΥΑΠ (Κεντρική Υπηρεσία Ασφάλειας-Πληροφοριών) θα έχει αποκλειστική αρμοδιότητα σε θέματα α) εγχώριας Τρομοκρατίας β) εγχώριου Οργ. Εγκλήματος γ) Κρατικής Ασφάλειας δ) Οικονομικής Ασφάλειας.
Τόσο η νέα ΕΥΠ όσο και η ΚΥΑΠ θα είναι «πολιτικές Υπηρεσίες» χωρίς ενστόλους (ΕΔ και Σώματα Ασφαλείας). Με άλλα λόγια, οι στρατιωτικοί και οι αστυνομικοί επιστρέφουν στο φυσικό τους χώρο. Θα υπάρχουν δύο Ακαδημίες Πληροφοριών (για νέα ΕΥΠ και ΚΥΑΠ αντίστοιχα) για την εκπαίδευση-κατάρτιση του προσωπικού. Οι δύο Υπηρεσίες θα μπορούν πέρα από τον τακτικό προϋπολογισμό (μισθοδοσία, αγορά εξοπλισμού κα) να διαχειρίζονται τον δικό τους “κουμπαρά” μέσω συμμετοχών σε εμπορικές επιχειρήσεις (πχ start up τεχνολογικών προϊόντων κα). Στο βιβλίο μου παρουσιάζω μια σειρά νομοθετικών αλλαγών για την εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία προκειμένου να δημιουργηθεί επιτέλους στην Χώρα μας Αρχιτεκτονική Εθνικής Ασφάλειας.
Η Εθνική Ασφάλεια έχει πολλές διαστάσεις. Δεν αφορά μόνο την εδαφική ακεραιότητα, τη δημόσια τάξη, την τρομοκρατία ή την αντικατασκοπεία. Θεωρώ εκ των ων ουκ ανευ, την διοργάνωση ενός Επιστημονικού Συνεδρίου προκειμένου να τεθούν οι βάσεις ενός υγιούς “οικοσυστήματος” Πληροφοριών και Καταστολής του Εγκλήματος. Αν δεν προχωρήσουμε στις αναγκαίες αλλαγές, η χώρα θα γίνει έρμαιο μαφιόζων με όμηρους εν τέλει την ίδια την κοινωνία και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Αυτή την χώρα θα παραδώσουμε στα παιδιά μας; Θα μας κρίνει η Ιστορία.
*O Kώστας Πικραμένος είναι Διευθυντής Ερευνών της CP Consulting (εταιρία εκπόνησης στρατηγικών μελετών) με έδρα τη Μασσαλία. Εμπειρογνώμων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για θέματα Τουρκίας, Υπηρεσιών Πληροφοριών και Πολιτικού Ισλάμ.Συγγραφέας 6 βιβλίων: ΜΙΤ-Η φωλιά του Τουρκικού Παρακράτους (2021), Οι Μυστικές Υπηρεσίες στον 21ο αιώνα (2022), Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα (2023), Τουρκία 1923-2023 (2023), Χαμάς – Ισραήλ : Το Φιάσκο της 7ης Οκτωβρίου (2023), Το τέλος του Χαλιφάτου (2024) από τις Εκδόσεις Ινφογνώμων. Γνωρίζει Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Τουρκικά.