«Εθνική Στρατηγικη» βαφτίζει τα ημίμετρα που υπόσχεται η κυβέρνηση για την προστασία των ανηλίκων από τον εθισμό στο διαδίκτυο. Επικεντρώνεται δε, στον υποτιθέμενο έλεγχο των παιδιών από τους γονείς μέσα από ψηφιακά εργαλεία (εφαρμογές της Google). Όπως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς από τη διεθνή αρθρογραφία, η εφαρμογή Google Family Link που προτείνει και ενέταξε στο gov.gr υπάρχει από το 2017 και δουλεύει για παιδιά μικρής ηλικίας, είναι ευάλωτη όμως από μεγαλύτερα παιδιά που μπορούν να τη χακάρουν ή να την υπερβούν.
Εκτός από γενικόλογες αναφορές της κυβέρνησης σε ανάγκη διαλόγου με γονείς, παιδιά και εκπαιδευτικούς, δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός για ένα εθνικό πρόγραμμα προληπτικής εκπαίδευσης των παιδιών σε θέματα ψηφιακού γραμματισμού. Με διδασκαλία των ψηφιακών εργαλείων σε κατεύθυνση ενίσχυσης της κριτικής σκέψη των μαθητών, προστασίας των προσωπικών δεδομένων από τους ίδιους τους μαθητές, αναγνώρισης ψευδών ειδήσεων, ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο. Κανένας σχεδιασμός για ένα εθνικό πρόγραμμα ενημέρωσης και επιμόρφωσης των γονέων.
Στα ζητήματα που αφορούν παιδιά, οι έρευνες συγκλίνουν πως είναι αναγκαίος ο ενεργός ρόλων καλά ενημερωμένων για το πρόβλημα γονέων και η καλή συνεργασία τους με καλά ενημερωμένους εκπαιδευτικούς και το κυριότερο με τα παιδιά τους. Μόνο η θεσμοθέτηση προληπτικών μέτρων οδηγεί σε σταθερότερη αλλαγή συμπεριφοράς των παιδιών, που κατανοούν το πρόβλημα χωρίς να τους επιβάλλονται «λύσεις». Βέβαια η πρόληψη είναι δαπανηρή για το κράτος (επιμορφώσεις γονέων και εκπαιδευτικών, καμπάνιες, υποστήριξη ψυχικής υγείας παιδιών), ενώ ο «έλεγχος» που εξήγγειλε η κυβέρνηση ως εθνική στρατηγική πετά το μπαλάκι στους γονείς μέσα από τη μηχανιστική χρήση εφαρμογών που καλούνται να αξιοποιήσουν μόνοι τους.
Στη διεθνή πρακτική η Φινλανδία και η Σουηδία θεωρούνται πρωτοπόρες στην αντιμετώπιση της κακής χρήσης των κοινωνικών δικτύων από τα παιδιά, με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση, την ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας και την υποστήριξη της ψυχικής υγείας των παιδιών. Έχουν αποδείξει ότι η πρόληψη είναι η πιο αποδοτική στρατηγική, καθώς χτίζει δεξιότητες και προωθεί τη συνειδητή χρήση των κοινωνικών δικτύων. Με την προώθηση προγραμμάτων που ενθαρρύνουν τη διαχείριση του χρόνου τους μπροστά σε οθόνες και στηρίζουν την ψυχική τους υγεία, αποτρέπεται η εξάρτησή τους και οι αρνητικές επιπτώσεις, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Στα σχολεία τους εργάζονται ψυχολόγοι και σύμβουλοι που βοηθούν τους μαθητές να διαχειριστούν ζητήματα όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός και η υπερβολική χρήση των social media. Διεξάγονται δωρεάν σεμινάρια και workshops όπου οι γονείς μαθαίνουν και πώς να χρησιμοποιούν εργαλεία γονικού ελέγχου, αλλά και πώς να δημιουργούν «οικογενειακές συμφωνίες» με τα παιδιά τους για τη χρήση των social media. Οι «οικογενειακές συμφωνίες» είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για να θέσει κανόνες, όρια και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της τεχνολογίας από τα μέλη μιας οικογένειας, ιδιαίτερα τα παιδιά.
Οι συμφωνίες αυτές αποτελούν μέρος μιας συνεργατικής προσέγγισης μεταξύ γονέων και παιδιών για τη διαχείριση της ψηφιακής ζωής και την προώθηση της ασφαλούς και υπεύθυνης χρήσης του διαδικτύου.
Ο έλεγχος που προτείνει στους γονείς η ελληνική κυβέρνηση σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Η απαγόρευση πρόσβασης σε επικίνδυνες εφαρμογές ή η αυστηρή παρακολούθηση μπορεί να αποτρέψει στιγμιαία προβλήματα όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η παρενόχληση ή η πρόσβαση σε ακατάλληλο περιεχόμενο. Ενδιαφέρον μόνο ως συμπληρωματικό μέτρο σε μια πολιτική πρόληψης, έχει ο νόμος COPPA ( Children’s Online Privacy Protection Act ) που θεσπίστηκε το 1998 στις Ηνωμένες Πολιτείες για την προστασία της ιδιωτικότητας των παιδιών κάτω των 13 ετών στο διαδίκτυο.
Η εφαρμογή του ρυθμίζεται από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ και θέτει συγκεκριμένες απαιτήσεις για ιστότοπους, εφαρμογές και ηλεκτρονικές υπηρεσίες που συλλέγουν προσωπικές πληροφορίες από παιδιά. Ο COPPA έχει αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας πολλών εταιρειών τεχνολογίας, αναγκάζοντάς τες να προσαρμόσουν τις υπηρεσίες τους για να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις προστασίας της ιδιωτικότητας των παιδιών.
Έχουν δε επιβληθεί σημαντικά πρόστιμα σε μεγάλες γνωστές σε όλους εταιρείες για παραβιάσεις του νόμου COPPA. Ένα αντίστοιχο με αυτόν το νόμο μέτρο στη χώρα μας προϋποθέτει πιθανές συγκρούσεις της κυβέρνησης με συμφέροντα πολυεθνικών εταιριών. Κάτι που δεν περιμένουμε ποτέ από την κυβέρνηση των μεγάλων συμφερόντων και της ατομικής ευθύνης.
*Χρήστος Πιλάλης, Εκπαιδευτικός, πρώην Διευθυντής Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, πρώην Διευθύνων Σύμβουλος στο Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης
