Εκτροπές ελικοπτέρων στα διυλιστήρια της Μοtor Οil ενώ η φωτιά έφτανε στο Μάτι, ελικόπτερα Chinook που παρέµειναν καθηλωµένα ενώ θα µπορούσαν να είχαν βοηθήσει µε ρίψεις δεκάδων τόνων νερού, διοικητής που εγκατέλειψε το έργο της πυρόσβεσης για να πάει σε σηµείο όπου δεν υπήρχε ακόµη φωτιά και φέτος προάχθηκε, ένας άλλος που έπινε καφέ κι ενώ η ενηµέρωση ότι άνθρωποι βρίσκονται στη θάλασσα δόθηκε από το… δανέζικο κέντρο συντονισµού!
Οι αποκαλυπτικές καταθέσεις των πρωταγωνιστών της τραγικής 23ης Ιουλίου 2018, που οδήγησαν στο αίτηµα του ανακριτή για συµπληρωµατική δίωξη σε βαθµό κακουργήµατος, αναδεικνύουν τροµακτική έλλειψη οργάνωσης, διαχείρισης και ανευθυνότητας εκ µέρους ανώτατων στελεχών της πυροσβεστικής και της πολιτικής προστασίας τις κρίσιµες ώρες.
Κανένας κίνδυνος για τη Motor Oil
Οπως προκύπτει από τις καταθέσεις των πιλότων, την κρίσιµη ώρα που η φωτιά έφτανε στο Μάτι –ακόµη και πιο µετά– ελικόπτερα στέλνονταν στα διυλιστήρια της Motor Oil, παρότι η φωτιά που είχε ξεσπάσει εκεί είχε ελεγχθεί. Οπως κατέθεσε ο πιλότος ελικοπτέρου Σωτήριος Πάσχος, ενώ δόθηκε εντολή να επιχειρήσει στο Νταού Πεντέλης, τελικά έγινε εκτροπή του: «Την εντολή εκτροπής την πήραµε από το ΕΣΚΕ (σ.σ.: Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων). Μας είπαν να επιστρέψουµε προς το Καλαµάκι. Ούτε µέσα στη Motor Oil ούτε στον περιβάλλοντα χώρο ρίξαµε νερό. Φωτιά δεν είδα κατά τον χρόνο της άφιξής µου».
Από την πλευρά του ο αξιωµατικός του Πυροσβεστικού Σώµατος Ευστράτιος Αναστασόπουλος κατέθεσε σχετικά µε τη φωτιά στη Motor Oil ότι «είδαµε φωτιά στον χώρο των διυλιστηρίων ανάµεσα στις δύο δεξαµενές στο ύψος της εθνικής οδού. Είδαµε και εστία φωτιάς έξω από τον περίβολο των διυλιστηρίων, ήταν πιο δυτικά. Με το που πήγαµε ο κ. Λάµπρης (σ.σ.: πύραρχος) κάλεσε ελικόπτερο και ήρθε αµέσως και επιχείρησε αµέσως. Εριξε πρώτα πλησίον της δεξαµενής. ∆ιατηρώ µια επιφύλαξη µήπως χρειάστηκε και δεύτερη ρίψη για την πλήρη κατάσβεση της φωτιάς».
Ο πιλότος του ελικόπτερου Chinook Παναγιώτης Κόνιαρης κατέθεσε µεταξύ άλλων πως ενώ επιχειρούσε σε µια χαράδρα στα Γεράνεια Ορη, όπου υπήρχε φωτιά, «δεν διαπίστωσα ότι υπήρχε κίνδυνος να κατευθυνθεί η φωτιά προς τη Motor Oil».
Οι ανακριτές παρουσίασαν στον Σταύρο Μπάνο, τότε διευθυντή στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΘΚΕΠΙΧ), καταγεγραµµένη ηχητική συνοµιλία εκείνης της ηµέρας που πραγµατοποιήθηκε στις 19.08 –η φωτιά είχε ήδη φτάσει στο Μάτι–, στην οποία ο πύραρχος και ο εκ των συνδέσµων ΕΘΚΕΠΙΧ/ΓΕΕΘΑ Μιχάλης Αυγουλέας επικαλείται σχετική ενηµέρωση από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ζητώντας να γίνει εκτροπή ελικοπτέρου στα διυλιστήρια. Σύµφωνα µε τον Μιχ. Αυγουλέα, η επίµαχη εντολή δόθηκε στις 19.00 –µέσω τηλεφώνου από κάποιον άγνωστο στον Αυγουλέα– όταν βρισκόταν στο γραφείο συντονιστή µε τον Στ. Μπάνο. Ο Στ. Μπάνος στην κατάθεσή του αρνήθηκε το γεγονός: «Εκείνη την ώρα δεν είχα τον χρόνο να κάθοµαι σε κανένα γραφείο κανενός συντονιστή και να συζητάω για πράγµατα τα οποία είχαν λήξει από τις 15.00 η ώρα», καθώς και ότι «η πραγµατική κατάσταση στα διυλιστήρια είχε οµαλοποιηθεί έως τις 17.00».
Ο τότε υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος διέψευσε ότι έδωσε εντολή «στον κ. Αυγουλέα προκειµένου να τηλεφωνήσει στο ΕΣΚΕ και να ζητήσει να πάει συγκεκριµένο εναέριο µέσο στη Motor Oil», συµπληρώνοντας ότι «ανέλαβα εγώ προσωπικά πρωτοβουλία να κινητοποιήσω δυνάµεις των ενόπλων δυνάµεων… µε σκοπό τη διάσωση των συµπολιτών µας». Σε αντίστοιχη διάψευση προέβη και ο τότε αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ευάγγελος Αποστολάκης: «Ουδέποτε έδωσα εντολή ή πληροφόρηση στον κ. Αυγουλέα προκειµένου να επικοινωνήσει µε το ΕΣΚΕ και µάλιστα να ζητήσει εκτροπή µέσου προς τις εγκαταστάσεις της Motor Oil».
«Μπορούσαν να είχαν ρίξει 125 τόνους νερού»
Ο πιλότος Π. Κόνιαρης επιβεβαίωσε ότι εκείνη την ηµέρα ήταν διαθέσιµα προς επιχείρηση στο Νταού Πεντέλης πέντε Chinook, αλλά εντέλει µόνο το δικό του κατευθύνθηκε προς τη φωτιά. Γεγονός που είχε καταστροφικές συνέπειες: «Στον χρόνο από 17.15 έως τις 18.30 κάθε ελικόπτερο Chinook θα µπορούσε να κάνει τουλάχιστον πέντε ρίψεις κατά µέσο όρο στη συγκεκριµένη περιοχή (Νταού Πεντέλης, Βουτζά, Μάτι)». Συνεπώς, στο επίµαχο χρονικό διάστηµα τα επιπρόσθετα τέσσερα Chinook θα µπορούσαν να είχαν ρίξει 125 τόνους νερού, γεγονός που «σίγουρα θα βοηθούσε πάρα πολύ στην εξέλιξη της πυρκαγιάς».
Αξιοσηµείωτη σχετικά µε την ολιγωρία που σηµειώθηκε τις κρίσιµες εκείνες στιγµές είναι η κατάθεση του Στ. Μπάνου: «Η πρώτη ένδειξη σ’ εµάς ότι υπήρχε µεγάλος αριθµός ανθρώπων στη θάλασσα και µάλιστα σε µεγάλη απόσταση από την ακτή, έως και 2 ναυτικά µίλια, προήλθε από την πτήση του ελικοπτέρου του πολεµικού ναυτικού… το οποίο διετέθη σε αποστολή έρευνας – διάσωσης περίπου στις 18.00 κατόπιν αιτήµατος του ΕΚΣΕ∆ (σ.σ.: Ενιαίο Κέντρο Συντονισµού Ερευνας – ∆ιάσωσης), το οποίο ανταποκρίθηκε σε αντίστοιχο αίτηµα του ΕΚΣΕ∆ ∆ανίας για διάσωση δώδεκα ∆ανών υπηκόων που βρίσκονταν στη θάλασσα».
Ο πυρονόµος Ιωάννης Τσιλίκας κατέθεσε µεταξύ άλλων ότι δεν γνωρίζει τον λόγο που δεν πέταξαν εκείνη την ηµέρα τα Super Puma, τα οποία «για άγνωστους σε εµένα λόγους δεν δόθηκε εντολή να επιχειρήσουν. Πιστεύω ότι θα µπορούσαν να βρίσκονται ευχερώς περίπου στις 17.15 στην περιοχή Νταού Πεντέλης… Γνώριζαν ότι κινδύνευαν άνθρωποι και στη θάλασσα και συγκεκριµένα τουλάχιστον από τις 18.50 και παρ’ όλα αυτά εξακολουθούσαν και να µη ζητάνε βοήθεια από το λιµενικό και το πολεµικό ναυτικό και να χρησιµοποιούν τα παραπάνω ελικόπτερα».
Ο Κωνσταντίνος Χαµαλέτσος, που υπηρετούσε στο Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, κατέθεσε: «Οσοι ήταν από νωρίς παρευρισκόµενοι στο ΕΣΚΕ γνώριζαν από τις 19.00 περίπου ότι υπήρχαν άνθρωποι που είχαν χάσει τη ζωή τους από τη φωτιά, δεν ήξεραν όµως τον ακριβή αριθµό».
«Εγκατάλειψη θέσης κατ’ εξακολούθηση»
Ενδεικτική είναι και η κατάθεση του Κώστα Ιωάννη σχετικά µε τον διοικητή Νέας Μάκρης, πύραρχο ∆αµιανό Παπαδόπουλο, ο οποίος στις 17.04 «έφτασε στον τόπο του συµβάντος στο Νταού Πεντέλης όπως εγώ διαπίστωσα µε τα ίδια µου τα µάτια. Από τη στιγµή αυτή και µετά ανέλαβε αυτός επικεφαλής της πυρκαγιάς και εγώ τοµεάρχης µέσα στο Νταού Πεντέλης». Υστερα από περίπου πέντε λεπτά «κατέβηκα προς το σηµείο που είχα συναντήσει τον κ. Παπαδόπουλο ∆αµιανό και διαπίστωσα ότι είχε φύγει από εκεί… Συνεπώς ο κ. ∆αµιανός Παπαδόπουλος εγκατέλειψε το έργο της διάσωσης – πυρόσβεσης που όφειλε να πράξει ως επικεφαλής της κατάσβεσης της πυρκαγιάς… Αντιλήφθηκε ότι η πυρκαγιά θα πήγαινε στον Νέο Βουτζά που ανήκει στον τοµέα ευθύνης του και κατευθύνθηκε εκεί, χωρίς να υπάρχει πυρκαγιά µέχρι εκείνη την ώρα… Πήγαινε όπου δεν υπήρχε πυρκαγιά και δεν παρέµεινε να αναλάβει τις υποχρεώσεις του εκεί όπου υπήρχε πυρκαγιά… Ο εν λόγω αξιωµατικός προήχθη φέτος στον βαθµό του αρχιπυράρχου και τοποθετήθηκε διοικητής ανατολικής Αττικής».
«∆εν κινητοποιήθηκαν τα πυροσβεστικά πλοιάρια»
Ο Κ. Ιωάννης κατέθεσε επίσης ότι «τα πυροσβεστικά πλοιάρια έπρεπε να κινητοποιηθούν από ώρα 18.50 τουλάχιστον όπου οι πρώτοι άνθρωποι από το Μάτι είχαν καταφύγει στη θάλασσα… Οφειλε ο διοικητής του Κέντρου ΕΣΚΕ και δη ο υπαρχηγός Επιχειρήσεων κ. Ματθαιόπουλος στον οποίο υπάγονται τα πυροσβεστικά πλοιάρια και ο αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώµατος να τα ενεργοποιήσουν, κάτι που δεν έγινε ποτέ. Τα ως άνω πλοιάρια εάν ειδοποιούνταν να συνδράµουν τη διάσωση θα βρίσκονταν εκεί περίπου στις 20.15, ενώ πολίτες βρίσκονταν στη θάλασσα ήδη από τις 18.50. Η ηγεσία του ΕΣΚΕ παρέλειψε να ζητήσει από τον σύνδεσµο της πυροσβεστικής στο ΓΕΕΘΑ τη συνδροµή του τελευταίου µε πλοία και δύτες. Επίσης παρέλειψαν να ζητήσουν τη βοήθεια και ελικοπτέρων και πάλι από το ΓΕΕΘΑ µε σκοπό το σωστικό έργο».
Αξίζει να σηµειωθεί πως στην κατάθεσή του ο αντισυνταγµατάρχης Ανδρέας Ασηµακόπουλος ανέφερε µεταξύ άλλων ότι εφόσον «τα τρία Chinook ήταν διαθέσιµα, θα µπορούσε το ΕΣΚΕ να υποβάλει αίτηµα και εφόσον εγκριθεί το αίτηµα από το ΓΕΕΘΑ, να επιχειρήσουν. Εγώ τέτοιο αίτηµα από το ΕΣΚΕ δεν έλαβα ούτε γραπτά ούτε προφορικά».
Ο τότε αρχηγός ΓΕΕΘΑ κατέθεσε ότι την κινητοποίηση των δυνάµεων για τη διάσωση πολιτών «την πήρα εγώ σε συνεργασία µε τον υπουργό κ. Καµµένο και τον κ. Φλώρο. ∆εν είχε µέχρι εκείνη τη στιγµή προηγηθεί αίτηµα του ΕΣΚΕ για κινητοποίηση των παραπάνω δυνάµεων».
Σχετικά µε το γιατί ελικόπτερα παρέµειναν καθηλωµένα στο αεροδρόµιο της Ελευσίνας ο πιλότος Σωτ. Πάσχος ήταν σαφής στην κατάθεσή του: «Την εντολή τη λάβαµε από το ΕΣΚΕ, το οποίο είναι και το µόνο αρµόδιο να µας δώσει εντολή για το πού θα προσγειωθούµε για ανεφοδιασµό». Η ελεγκτής ΠΕΑ (Πύργος Ελέγχου Αεροδροµίου) Αγγελική Λιάλιαρη κατέθεσε µεταξύ άλλων σχετικά µε το ότι τα ελικόπτερα δεν απογειώθηκαν λόγω καιρικών συνθηκών: «Ο ΕΕΚ (σ.σ.: Ελεγχος Εναέριας Κυκλοφορίας) δίνει τα στοιχεία ανέµου στον χειριστή του εναέριου µέσου και εν συνεχεία ο χειριστής του εναέριου µέσου αποφασίζει αν θα απογειωθεί ή προσγειωθεί στο αεροδρόµιο. Επίσης δεν ισχύει ότι το αεροδρόµιο είχε κλείσει εκείνη την ηµέρα. Ενα αεροδρόµιο δεν κλείνει».
«Ηπιαµε καφέ και βλέπαµε τους καπνούς»
Μεταξύ εκείνων για τους οποίους ο ανακριτής ζήτησε αναβάθµιση της κατηγορίας είναι και ο τότε διοικητής της υπηρεσίας Εναέριων Μέσων Πυροσβεστικού Σώµατος Γιώργος Πορτοζούδης, ο οποίος δύο χρόνια µετά την τραγωδία στο Μάτι προάχθηκε στον βαθµό του αρχιπυράρχου. Ο ανακριτής θεωρεί τον Πορτοζούδη υπεύθυνο για τη µη διάθεση εναέριων µέσων, ενώ τον κατηγορεί ότι επέδειξε πλήρη αδιαφορία. Αναφέρει συγκεκριµένα ότι ο διοικητής γνώριζε ότι υπήρχαν διαθέσιµα δύο ελικόπτερα τα οποία θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν, αλλά δεν έδωσε καµία εντολή απογείωσης στους αρµόδιους πιλότους της υπηρεσίας της οποίας προΐστατο.
Ο Πορτοζούδης εµφανίζεται σύµφωνα µε τις καταθέσεις των εµπλεκοµένων, αλλά και από υπηρεσιακά έγγραφα τα οποία έχει στη διάθεσή της η ∆ικαιοσύνη, την ώρα της πυρκαγιάς να ξεναγεί στους χώρους του εθνικού αερολιµένα κάποια γυναίκα, έχοντας αµελήσει τα καθήκοντά του. Το περιστατικό έχουν επιβεβαιώσει τουλάχιστον τρεις πυροσβέστες και η ίδια η γυναίκα.
Η ∆.Α., σύµφωνα µε όσα η ίδια έχει καταθέσει στις αρµόδιες αρχές, ήταν εθελόντρια στην πυροσβεστική και επισκέφτηκε τον Πορτοζούδη προκειµένου να οργανώσουν κάποια εκδροµή για νεότερους εθελοντές. Οπως προκύπτει από την κατάθεσή της, µίλησε µε τον Πορτοζούδη την ηµέρα της τραγωδίας προκειµένου να τον επισκεφτεί στο αεροδρόµιο, πράγµα το οποίο συνέβη το απόγευµα της ίδιας ηµέρας. Η ∆.Α. κατέθεσε ότι ξεναγήθηκε από τον Πορτοζούδη στους χώρους του αεροδροµίου, ο οποίος της έδειξε τα πυροσβεστικά οχήµατα, ένα µικρό ελικόπτερο και έναν κάδο ρίψεων νερού. Παράλληλα παραδέχτηκε ότι ήπιαν µαζί καφέ και πως αποχώρησε προτού βραδιάσει, σίγουρα όµως µετά τις 19.00. Η γυναίκα προχώρησε παράλληλα στην παραδοχή ότι κατά την επίσκεψή της στο αεροδρόµιο έβλεπε µαζί µε τον Πορτοζούδη τον καπνό από τις φωτιές στο Νταού Πεντέλης. Την παρουσία της στους χώρους του «Ελ. Βενιζέλος» έχει επιβεβαιώσει µεταξύ άλλων και πυροσβέστης ο οποίος εξέδωσε την επίµαχη άδεια εισόδου κατόπιν εντολής του Πορτοζούδη.