Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο Ερντογάν θα συνεχίσει να κυβερνά την Τουρκία έπειτα από είκοσι χρόνια στην εξουσία. Η εκλογική του νίκη οφείλεται κυρίως σε τρεις παράγοντες. Πρώτον, στην ιδεολογικά και κοινωνικά συμπαγή εκλογική βάση στην τουρκική ενδοχώρα, που του οφείλει την οικονομική της άνοδο και την είσοδό της στην πολιτική ηγεσία της χώρας. Δεύτερον, στην επιτυχία του να μεταφέρει την εκλογική αναμέτρηση από το πεδίο της οικονομίας στο πεδίο της ταυτότητας στηριζόμενος στα δίπολα Δύση – Τουρκία, Τουρκία – PKK και σουνιτικό ισλάμ – αλλόδοξοι (αλεβίτες). Τρίτον, εξέφρασε τη σταθερότητα απέναντι σε μια αντιπολίτευση ετερογενή και με σοβαρές εσωτερικές αντιφάσεις στον προγραμματικό της λόγο, της οποίας μοναδική συγκολλητική ουσία ήταν η απομάκρυνση του Ερντογάν.
Η Τουρκία έχει μπροστά της δύο μεγάλες προκλήσεις: την οικονομία και τις ανακατατάξεις στο διεθνές σύστημα. Η οικονομική κρίση, στην οποία βρίσκεται εδώ και τουλάχιστον δύο με τρία χρόνια, δεν έχει αντιμετωπιστεί. Μέχρι σήμερα ο Ερντογάν έχει αρνηθεί να ακολουθήσει την οικονομική ορθοδοξία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και δεν έχει προχωρήσει σε δραστική μείωση των επιτοκίων, με αποτέλεσμα την εκτίναξη του πληθωρισμού και της ακρίβειας. Από την άλλη έχει διατηρήσει σχετικά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, συγκρατώντας έτσι την ανεργία. Αποφασιστική για την αντιμετώπιση της κρίσης θα είναι η ικανότητα της τουρκικής οικονομίας να προσελκύσει άμεσες επενδύσεις και εισροή συναλλάγματος από την Κίνα και τις μοναρχίες του Κόλπου.
Και εδώ το θέμα της οικονομίας συνδέεται με τη διεθνή θέση της Τουρκίας. Η Τουρκία τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια έχει «αλλάξει πίστα», δηλαδή έχει αλλάξει πεδίο διεθνούς επιρροής και έχει μετατραπεί σε μεσαία δύναμη του διεθνούς συστήματος. Φιλοδοξία του Ερντογάν είναι να την καταστήσει ηγέτιδα δύναμη στο νέο ρεύμα αδέσμευτων χωρών που δημιουργείται. Πρόκειται για περίπου εκατό κράτη που δεν έχουν την πολιτική και ιδεολογική ομοιογένεια του Κινήματος των Αδεσμεύτων στη δεκαετία του 1960. Αυτό που τα συνδέει είναι η επιλογή τους να διατηρούν οικονομικές σχέσεις και με τη Δύση και με την Κίνα και άλλες αναδυόμενες δυνάμεις. Χαρακτηριστική είναι η απροθυμία τους να ακολουθήσουν την πολιτική των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Κατά συνέπεια η προβληματική σχέση του Ερντογάν με τις ΗΠΑ και τις δυτικές μεγάλες δυνάμεις θα συνεχιστεί με εντάσεις και υφέσεις. Αλλωστε ο Ερντογάν είναι μάστορας στην εναλλαγή κλιμάκωσης και διαλλακτικής διάθεσης προκειμένου να πάρει το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος σε ένα ανατολίτικο παζάρι. Η στρατηγική Ερντογάν για ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή περιλαμβάνει και την εμπέδωση της επιρροής της στην ανατολική Μεσόγειο. Στη σημερινή συγκυρία χώρες όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ βρίσκονται σε πορεία επαναπροσέγγισης και η δήλωση του Ιταλού διευθύνοντος συμβούλου της ΕΝΙ, του ιταλικού κολοσσού στον τομέα των υδρογονανθράκων, ότι για να γίνει ο αγωγός EastMed χρειάζεται η συμμετοχή της Τουρκίας δείχνει την κατεύθυνση των εξελίξεων στην ανατολική Μεσόγειο. Στη στρατηγική Ερντογάν χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Συρία προορίζονται για τον ρόλο του μικρού και αδύναμου συνεταίρου και θα δεχτούν στο άμεσο μέλλον ισχυρές πιέσεις για να αποδεχτούν τη θέση αυτή.
*Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών
