Τι θα κάνει τώρα ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά την ιστορική νίκη του κεμαλιστή Εκρέμ Ιμάμογλου (με ποσοστό 54,21%) έναντι του πρώην πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ (44,99%) στις επαναληπτικές δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης;
Σενάρια επί σεναρίων κυκλοφορούν από την επομένη της ψηφοφορίας που άλλαξε το κλίμα στη χώρα, δημιουργώντας την αίσθηση –ενδεχομένως την ψευδαίσθηση– ότι η τουρκική αντιπολίτευση είναι για πρώτη φορά σε θέση να αμφισβητήσει τη μονοκρατορία του αυταρχικού «σουλτάνου». Πληγωμένος και επικίνδυνος ο Ερντογάν, με δεδομένες τη χρήση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης και την καταστολή, έχει μια σειρά από επιλογές. Είναι όμως όλο και πιο προβληματικές καθώς η χώρα βυθίζεται σε τέλμα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους και αποδυναμώνονται τα διεθνή της ευρωατλαντικά ερείσματα.
Ο Ερντογάν θα κάνει ανασχηματισμό για να αντιμετωπίσει τους ενδοκυβερνητικούς τριγμούς με το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), τους Γκρίζους Λύκους, εκτιμούν κάποιοι αναλυτές. Ποιος όμως θα στηρίξει στη Βουλή το κυβερνητικό Κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (ΑΚΡ) εάν διαρραγεί η συμμαχία με τους εθνικιστές; Και πόσο πειστικός θα είναι ένας ανασχηματισμός αν παραμείνει στο πόστο του το «κόκκινο πανί» της κυβέρνησης, ο ηλικίας 41 ετών υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ, μεγαλοεπιχειρηματίας και σύζυγος της Εσρα Ερντογάν, κόρης του προέδρου;
Θα καρατομήσει στελέχη του ΑΚΡ, λένε άλλοι, διότι «ο πρόεδρος είναι αλάνθαστος» και κάποιοι παρατρεχάμενοι πρέπει να χρεωθούν το φιάσκο. Οσο και αν οι ανθρωποθυσίες είναι θέαμα αρεστό στους λαούς, η κόπωση των κυβερνητικών μετάλλων έπειτα από 16 χρόνια στην εξουσία (από το 2003) και η προσωποποίηση της εξουσίας από τον ίδιο τον πρόεδρο δεν διευκολύνουν τη λαϊκή εκτόνωση διά του κομματικού Καιάδα.
Εργαλεία περιστολής
Θα υπονομεύει καθημερινά τον Ιμάμογλου, προβλέπει ένα άλλο σενάριο, με αρκετές πιθανότητες υλοποίησης. «Στον Ιμάμογλου επιτράπηκε να κερδίσει, μένει να δούμε εάν θα του επιτραπεί και να ασκήσει εξουσία. Η κυβέρνηση έδειξε ότι έχει διάφορα εργαλεία για να περιστείλει την ισχύ του, ακόμη και για να τον εκθρονίσει, αν και το μέγεθος της νίκης του θα ανέβαζε το πολιτικό κόστος μιας τέτοιας κίνησης» δήλωσε στον ειδησεογραφικό ιστότοπο Al-Μonitor ο ιστορικός Νίκολας Ντάνφορντ, αναλυτής της δεξαμενής σκέψης German Marshall Fund των ΗΠΑ.
Ας σημειωθεί ότι στις μόλις 18 μέρες που έμεινε στον δήμο ο Ιμάμογλου μέχρι την ακύρωση της πρώτης εκλογής του ανακοίνωσε ότι βρήκε μαύρη τρύπα 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη διαχείριση. Προέρχεται, είπε, κυρίως από δημοτικά έργα με αναδόχους κατασκευαστικές εταιρείες προσκείμενες στην οικογένεια Ερντογάν.
Τελευταίο χαρτί του πληγωμένου «σουλτάνου» θα ήταν οι πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Οι επόμενες έχουν προγραμματιστεί για το 2023. Η υλοποίηση αυτού του σεναρίου έχει υψηλό βαθμό δυσκολίας καθώς η οικονομία πάει απ’ το κακό στο χειρότερο και οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ βρίσκονται στο ναδίρ λόγω της επικείμενης αγοράς ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400 από την Τουρκία και της συμμαχίας με τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν και το σιιτικό θεοκρατικό Ιράν στη Συρία.
Η εκλογή Ιμάμογλου ενισχύει μεσοπρόθεσμα την πιθανότητα να γίνει το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) πόλος κεντροδεξιάς εναλλακτικής απέναντι στη μονοκρατορία του νυν προέδρου.
Φήμες για νέα κόμματα
Παράλληλα φήμες θέλουν εδώ και καιρό τρεις από τους πρώην «αδελφούς» του Ερντογάν στη χρυσή εποχή του ΑΚΡ, τον πρώην πρόεδρο της Τουρκίας Αμπντουλάχ
Γκιουλ, τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου και τον πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Αλί Μπαμπατζάν, να προετοιμάζουν την ίδρυση νέων κομμάτων.
«Τώρα θα δυναμώσουν οι ψίθυροι για την αρχή του τέλους του προέδρου Ερντογάν. Ακόμη όμως κι αν έρθει αυτό –αν και κανείς εδώ δεν υποτιμά την ικανότητά του να επανακάμπτει–, η εκθεμελίωση μιας 25ετίας ερντογανισμού θα πάρει πολύ περισσότερο καιρό» σχολίασε ο Μαρκ Λόουεν, ανταποκριτής του BBC στην Κωνσταντινούπολη.
Τα μοιραία λάθη που οδήγησαν στην ήττα
Ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής της Φενερμπαχτσέ στα νιάτα του, ο Ερντογάν έβαλε ένα τυπικό αυτογκόλ: αναγόρευσε την εκλογή του δημάρχου Κωνσταντινούπολης σε εθνικό δημοψήφισμα, σε «ναι ή όχι» για τη θητεία του στην εξουσία. Ελαβε τη δυσάρεστη απάντηση ότι η οικονομική καταστροφή που κυοφορείται από παλιά αλλά καταγράφεται τα τελευταία δύο χρόνια γέννησε φόβο για το μέλλον, δυσαρέσκεια για το πρόσωπό του, ακόμη και οργή. Ο συνδυασμός κακών υπολογισμών, έπαρσης και αυταρχισμού συνοψίζεται στα εξής επτά μοιραία λάθη του Τούρκου προέδρου:
01 Δεν πήρε χαμπάρι την άτυπη, ετερόκλητη και συγκυριακή σύμπραξη (προσοχή: όχι συμμαχία) ανάμεσα σε παλαιού τύπου κεμαλιστές του CHP, προοδευτικούς Κούρδους και φιλοκούρδους του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), κομματικά άστεγους κεντροδεξιούς και κεντροαριστερούς της μεσαίας τάξης, νέας κοπής ακροδεξιούς του Καλού Κόμματος (ΙΥΙ) της Μεράλ Ακσενέρ και δικούς του «κοψοχέρηδες» νοικοκυραίους, πρώην ψηφοφόρους του ΑΚΡ.
02 Υποτίμησε την επιρροή της επιδεινούμενης οικονομικής κρίσης στο θυμικό πολλών κατοίκων της μητρόπολης των 15 εκατομμυρίων. Από το 2017 τόσο το δημόσιο χρέος όσο και τα χρέη των μεγάλων επιχειρήσεων γιγαντώνονται και η προοπτική αποπληρωμής εξανεμίζεται. Οι ξένοι επενδυτές αποσύρουν τα κεφάλαιά τους στέλνοντας σε ελεύθερη πτώση τη λίρα, η οποία έχει χάσει το 40% της αξίας της έναντι του δολαρίου. Τα φαραωνικά δημόσια έργα –μήτρες διαφθοράς– είναι ζημιογόνα ή μένουν ημιτελή. Η ανεργία χτυπάει καθημερινά την πόρτα των νοικοκυριών. Ο πληθωρισμός τρέχει με 19%.
03 Υπερεκτίμησε τις δυνατότητες του μηχανισμού προπαγάνδας και ελέγχου των ΜΜΕ που έχει στήσει, ιδίως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016. Οι δεκάδες φυλακισμένοι δημοσιογράφοι και το κυνήγι μαγισσών για τη σύλληψη ορατών και αόρατων εχθρών οδήγησαν μεν σε νίκες του ΑΚΡ (στις βουλευτικές του 2015 και του 2018 και στο δημοψήφισμα του 2017 για τις προεδρικές υπερεξουσίες) αλλά η εξωραϊστική καθεστωτική δημοσιογραφία υπονομεύεται από την πραγματικότητα.
04 Η διπλή επιλογή «τόνοι λάσπης στον αντίπαλο – ξύλινη γλώσσα από τον κυβερνητικό υποψήφιο» έφερε το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Εκανε συμπαθή τον λαϊκιστή και αερολόγο Εκρέμ Ιμάμογλου (το κεντρικό του σύνθημα ήταν «Ολα θα πάνε καλά…», η πολιτική θεωρία του ήταν η «Ριζοσπαστική αγάπη») κι έδειξε ότι ο στενός κύκλος γύρω απ’ τον Ερντογάν αποτελείται από φθαρμένα πρόσωπα όπως ο Μπιναλί Γιλντιρίμ.
05 Δεν κατάλαβε ότι η «αυτοκρατορική» προσωπική εμπλοκή του στον προεκλογικό αγώνα, αντί για σοκ και δέος στους αντιπάλους και πατρική ασφάλεια στους οπαδούς, θα προκαλούσε αρνητικά αντανακλαστικά σε κρίσιμη μάζα ψηφοφόρων. Αυτοί κινητοποιήθηκαν, εξακοντίζοντας τη συμμετοχή στο 84,5%, και καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Ο Ερντογάν έβαλε στην άκρη της σκηνής τον 63χρονο Γιλντιρίμ, σαν να παραδεχόταν ότι ο εκλεκτός του ήταν ανίκανος να πείσει το κοινό.
06 Χειρίστηκε τους Κούρδους διχαστικά και κουτοπόνηρα, χωρίς αποτέλεσμα. Επιστράτευσε τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, έγκλειστο στο νησί-φυλακή Ιμραλί, δίνοντάς του την άδεια να συναντηθεί έπειτα από χρόνια με τους συνηγόρους του. Σε αντάλλαγμα ο παραζαλισμένος από την πολυετή απομόνωση ηγέτης του ΡΚΚ έβγαλε μια ανακοίνωση ζητώντας από τους Κούρδους της Πόλης (από 2,5 έως 5 εκατομμύρια σύμφωνα με ανεπίσημους υπολογισμούς) να τηρήσουν «ίσες αποστάσεις» ανάμεσα στους δύο υποψήφιους δημάρχους. Το μήνυμα ήταν «αφού ο Ερντογάν είναι τόσο καλός με τον Οτσαλάν, ψηφίστε Γιλντιρίμ». Αλλά δεν έπιασε. Το μεν ΗDP επέμενε στην τακτική του να στηρίζει κεμαλικούς υποψήφιους στις μεγάλες πόλεις, ο δε Ιμάμογλου δήλωσε ότι σέβεται τους ψηφοφόρους του HDP «όπως όλους τους πολίτες της Τουρκίας».
07 Τέλος, εμβληματικό στρατηγικό λάθος, απ’ αυτά που θα διδάσκονται ως γκάφες σε σεμινάρια πολιτικής επικοινωνίας, ήταν η απόφαση Ερντογάν να ακυρώσει με το «έτσι θέλω» την πρώτη εκλογή Ιμάμογλου στη δημαρχία της Πόλης στις 31 Μαρτίου 2019, προσβάλλοντας τη λαϊκή βούληση. Στην ακυρωθείσα εκλογή η διαφορά υπέρ του νικητή ήταν 13.729 ψήφοι. Στην επαναληπτική εκλογή ήταν 806.415 ψήφοι.
Μπέθαν Μακέρναν, Ανταποκρίτρια του «Guardian» στη Μέση Ανατολή
«Τη Δευτέρα μετά τις εκλογές άρχισε στην Κωνσταντινούπολη η δίκη 16 ατόμων που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις του 2013 στο Πάρκο Γκεζί. Είναι ένα σημάδι ότι, παρά τη διάθεση των κατοίκων της Πόλης για αλλαγή, ο πρόεδρος με τον καιρό ενίσχυσε τον έλεγχό του επί των δημοκρατικών θεσμών της χώρας και τους κρατάει γερά».
Μουράτ Γετκίν, Πολιτικός σχολιαστής (yetkinreport.com)
«Μεγάλο ρόλο έπαιξε η οικονομική πολιτική του Ερντογάν, με κεντρικό πρόσωπο τον γαμπρό του, υπουργό Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Το ότι η πλειονότητα των ΜΜΕ ανήκει σε επιχειρηματίες που βρίσκονται κοντά στον Ερντογάν, τους οποίους συντονίζει παρασκηνιακά ο Σερχά Αλμπαϊράκ, αδερφός του υπουργού, δεν βοήθησε τον Ερντογάν να νικήσει»
