Η δίωξη Λοβέρδου, η υπερσυνταγογράφηση και οι παράνομες πρακτικές που φούσκωσαν τα κέρδη της πολυεθνικής
Η Novartis στον εξωδικαστικό συμβιβασμό παραδέχεται κι άλλες από τις παράνομες πρακτικές που ακολουθούσε στη χώρα μας: οι δύο πρώην εργαζόμενοι της Novartis Hellas πλήρωναν με τη μορφή χορηγίας τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης που δούλευαν σε δημόσιους οργανισμούς στην Ελλάδα ώστε αυτοί να παρακολουθούν συνέδρια. Επρόκειτο για μέσο δωροδοκίας και επιρροής σε «διεφθαρμένους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης» για να αυξήσουν τη συνταγογράφηση φαρμάκων της Novartis. Ακόμη παραποιούσαν λογιστικά βιβλία, αρχεία και λογαριασμούς για να αποκρύψουν πληρωμές και δώρα.
Η Novartis παραδέχεται επίσης:
• Αναφορικά με το φάρμακο Lucentis που παράγει, κατά την περίοδο 2012-15 «πλήρωνε» δημόσιους και ιδιώτες οφθαλμίατρους προκειμένου να παρακολουθήσουν ιατρικά συνέδρια, τα οποία όμως αποτελούσαν κεκαλυμμένο μέσο ώστε να δωροδοκούνται γιατροί προκειμένου να υπερσυνταγογραφούν το Lucentis. Πρόκειται για ένα από τα φάρμακα για τα οποία έχει ασκηθεί ποινική δίωξη στον Λοβέρδο.
• Για το πρόγραμμα «Exactly», που είχε εκπονήσει, μέσω ανταλλαγμάτων λάμβανε από επαγγελματίες της υγείας πληροφορίες για ασθενείς με υπέρταση. Το πρόγραμμα αφορούσε πληρωμές γιατρών σχετικά με τη συμμετοχή σε επιδημιολογική μελέτη με σκοπό να αυξηθούν οι συνταγογραφήσεις υπέρ της Novartis. Στο πρόγραμμα αυτό εντάσσεται και το φάρμακο Diovan, έρευνα για το οποίο η εισαγγελέας εφετών Ελένη Ράικου παραδέχτηκε ότι αφορούσε το έμβασμα της Novartis προς τον σύζυγό της. Αυτό εγείρει σοβαρότατο νομικό και ηθικό ζήτημα για την ίδια καθώς είναι μια από τους βασικούς μάρτυρες στη «σκευωρία» της Novartis, κατά τα λεγόμενα της ΝΔ.
Οσα αναφέρονται για το Lucentis έρχονται να υποστηρίξουν και την άσκηση της ποινικής δίωξης στην Ελλάδα σε βάρος του πρώην υπουργού Υγείας Ανδρέα Λοβέρδου. Επί υπουργίας του προτιμήθηκε το συγκεκριμένο φάρμακο σε σχέση με φάρμακο άλλης εταιρείας το οποίο ήταν πολύ φτηνότερο, όπως αναφέρεται στην παραγγελία της Εισαγγελίας κατά της Διαφθοράς για την άσκηση της ποινικής δίωξης σε βάρος του Ανδρ. Λοβέρδου τον Νοέμβριο του 2019 για το αδίκημα της δωροληψίας πολιτικού προσώπου και μάλιστα κατ’ εξακολούθηση.
Αναλυτικά, τον Απρίλιο του 2012 τέθηκε στον Ανδρ. Λοβέρδο από τον τότε γενικό γραμματέα του υπουργείου Αντώνη Δημόπουλο το ζήτημα της έγκρισης χρήσης του «ανταγωνιστικού και φτηνότερου φαρμακευτικού σκευάσματος Avastin (της εταιρείας Roche) για τις περιπτώσεις πάθησης της ωχράς κηλίδας, όπου κατά τον χρόνο εκείνο γινόταν χρήση του φαρμακευτικού σκευάσματος της Novartis με την εμπορική ονομασία Lucentis». Ο Λοβέρδος όμως δεν προέβη σύμφωνα με την εισαγγελία σε τέτοια υπουργική απόφαση ώστε να «εγκριθεί η χρήση του φτηνότερου φαρμάκου Avastin, προσπορίζοντας με τον τρόπο αυτό οικονομικό όφελος στην εταιρεία Novartis».
Το φαρμακευτικό σκεύασμα της Novartis Lucentis Inj. Sol 10 mg/ ML BT x1 Vial 2,3 mg/ 0,23 ml ήταν αυτό που –πάλι σύμφωνα με την Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς– αποφασίστηκε από τον Ανδρ. Λοβέρδο να αναρτηθεί στο δελτίο τιμών φαρμάκων στις 10 Απριλίου 2012, οπότε και έλαβε χονδρική τιμή 914,66 ευρώ. Η χονδρική τιμή του συγκεκριμένου σκευάσματος για την Ελλάδα όμως «έπρεπε να ανέρχεται στο ύψος των 887,30 ευρώ, σύμφωνα με τον ν. 3790/2009, ήτοι με βάση τον μέσο όρο των τριών φτηνότερων ευρωπαϊκών χωρών, ήτοι της Σλοβακίας, 909,03 ευρώ, της Ισπανίας, 903,50 ευρώ, και της Ουγγαρίας, 849,37 ευρώ».
Οι εξυπηρετήσεις Λοβέρδου και η μίζα Φρουζή
Επιπλέον, στα εν λόγω συμπεράσματα η εισαγγελία έκρινε ότι ο πρώην υπουργός «συμφώνησε και έλαβε από τον Κωνσταντίνο Φρουζή […] και για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της εταιρείας αυτής (σ.σ.: Novartis) συνολικό ποσό τουλάχιστον 200.000 ευρώ». Ο Ανδρ. Λοβέρδος έλαβε το ποσό αυτό προκειμένου «να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της ως άνω εταιρείας, η οποία απέκτησε τεράστιο οικονομικό όφελος, κατά παράβαση των καθηκόντων του». Και το έπραξε αυτό παρανομώντας.
Οι εξυπηρετήσεις του πρώην υπουργού προς τη Novartis –όπως έχουν στοιχειοθετηθεί από την εισαγγελία– είναι πέντε και αφορούν υπερτιμολογήσεις φαρμάκων της και ευνοϊκή μεταχείρισή της. Το επίδικο στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι ότι βάσει του νόμου 3790/2009, που ανανεώθηκε από τον ν. 3840/2010, ο οποίος ίσχυε επί υπουργίας Λοβέρδου, «η τιμή κάθε φαρμακευτικού προϊόντος προκύπτει από τον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων αντίστοιχων τιμών του φαρμακευτικού προϊόντος στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα οποία υφίστανται και ανακοινώνονται επίσημα στοιχεία από τις αρμόδιες αρχές των χωρών αυτών».
Κι όμως, ο Ανδρ. Λοβέρδος ξεπερνά αυτά τα… ασήμαντα εμπόδια προκειμένου –βάσει της εισαγγελίας– «να ωφελήσει οικονομικά τη Novartis». Ο πρώην υπουργός και βουλευτής του ΚΙΝΑΛ δεν έχει αποδεχτεί όσα αναφέρονται στο διαβιβαστικό της εισαγγελίας και έχει ασκήσει ένδικα μέσα σε βάρος της εισαγγελέα διαφθοράς Ελένης Τουλουπάκη.
Χρηματισμός σε γιατρούς για το Lucentis
Το φάρμακο Lucentis περιλαμβάνεται και στις καταθέσεις των λοιδορούμενων στη χώρα μας προστατευόμενων μαρτύρων.
Σύμφωνα με τα αμερικανικά έγγραφα που δημοσιεύει το Documento, μεταξύ των ετών 2012 και 2015 η Νovartis Hellas «πλήρωνε» δημόσιους αλλά και ιδιώτες οφθαλμίατρους προκειμένου να παρακολουθήσουν ιατρικά συνέδρια σε χώρες τις Ευρώπης αλλά και στις ΗΠΑ. Τις πληρωμές-δωροδοκίες αποδέχτηκε η ίδια η εταιρεία στον συμβιβασμό που έκανε με την αμερικανική Δικαιοσύνη. Οι δωροδοκίες πραγματοποιούνταν είτε με τη συμμετοχή γιατρών σε διεθνή συνέδρια είτε μέσω της συμμετοχής σε επιδημιολογική μελέτη.
Στόχος και των δύο ήταν να αυξηθούν οι πωλήσεις συγκεκριμένων πανάκριβων συνταγογραφούμενων φαρμάκων της Novartis. Οπως αναφέρεται στα έγγραφα της αμερικανικής Δικαιοσύνης, την επίμαχη χρονική περίοδο η Novartis Hellas αναγνώρισε κέρδη τουλάχιστον 71,48 εκατ. δολαρίων.
Κεκαλυμμένες δωροδοκίες μέσω συνεδρίων
Στην απόφαση των ΗΠΑ γίνεται αναφορά σε δύο στελέχη της Novartis, τον Novartis Hellas Employee 1 και τον Novartis Hellas Employee 2. Ο πρώτος ήταν διευθυντής της Novartis Hellas το χρονικό διάστημα 2011-15 και ο δεύτερος κατείχε διάφορες θέσεις στη Novartis Hellas μεταξύ των ετών 2012 και 2015.
Σε θεωρητικό επίπεδο τα συνέδρια υποτίθεται ότι είχαν σκοπό να «παράσχουν επιστημονικές και εκπαιδευτικές πληροφορίες στους συμμετέχοντες». Ωστόσο η αλήθεια ήταν διαφορετική. Τα συνέδρια δεν ήταν τίποτε περισσότερο από έναν κεκαλυμμένο τρόπο δωροδοκίας των γιατρών προκειμένου να υπερσυνταγογραφούν το Lucentis.
«Σύμφωνα με τις πολιτικές της Novartis Hellas, ο σκοπός της αποστολής φορέων υγειονομικής περίθαλψης σε συνέδρια ήταν η παροχή επιστημονικής ενημέρωσης ή εκπαίδευσης. Στην πραγματικότητα,
Η πυραμίδα των δημοσιογράφων
Κεντρικό ρόλο στις πρακτικές που ακολουθούσε διαχρονικά η Novartis ώστε να εξυπηρετεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντά της ήταν η διατήρηση άριστων σχέσεων με διάφορα ΜΜΕ και δημοσιογράφους. Αυτές φέρεται να μεταφράζονταν, όπως έχει καταγγελθεί, σε πληρωμές προς τους δημοσιογράφους με σκοπό να προωθούν τα συμφέροντα της εταιρείας ή να σιωπούν.
Ειδικότερα, τον Νοέμβριο του 2019 ο δικηγόρος των προστατευόμενων μαρτύρων Παύλος Σαράκης κατήγγειλε την ύπαρξη λίστας δημοσιογράφων που πληρώνονταν από τη Novartis. Εκτός της καταγγελίας Σαράκη, σύμφωνα με έγγραφα του FBI στο Novartis-gate διαφημιστική εταιρεία χρησιμοποιούνταν ως όχημα ξεπλύματος των χρημάτων τα οποία δίδονταν για τη «δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων». Στα αμερικανικά έγγραφα περιγραφόταν και σε γενικότερο πλαίσιο η τακτική αυτή. Δηλαδή ότι συγκεκριμένα ΜΜΕ –ακόμη και ιστοσελίδες που δημιουργούνταν μόνο και μόνο για να λάβουν τη διαφήμιση της Novartis– έπαιρναν τα χρήματα (διαφήμιση) και επέστρεφαν ένα ποσό στην πολυεθνική, το οποίο δινόταν σε κρατικούς αξιωματούχους για τη δωροδοκία τους. Τα ΜΜΕ δρούσαν δηλαδή ως οχήματα ξεπλύματος χρήματος. Αναφορές υπάρχουν και για δημοσιογράφους που φέρονται να εμπλέκονται στο σκάνδαλο Novartis καθώς συμμετείχαν μέσω της προβολής θέσεων της εταιρείας στη γενικότερη άσκηση της επικοινωνιακή της πολιτικής. Αλλα ονόματα εμπλέκονται και μέσω της παρουσίασης συνεδρίων.
Το ότι η Novartis είχε επενδύσει πολύ στις άριστες σχέσεις με τα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους αποδεικνύεται ξεκάθαρα και από ακόμη ένα στοιχείο. Σύμφωνα με έγγραφα που εμπεριέχονται στην ογκωδέστατη δικογραφία του σκανδάλου στη χώρα μας αλλά και σε αυτήν των αμερικανικών αρχών, η Novartis Hellas δεν έμενε σε απλή καταγραφή των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ. Αντιθέτως, προχωρούσε στην κατηγοριοποίησή τους σε ένα πυραμιδοειδές σχήμα ανάλογα με την επιρροή του εκάστοτε δημοσιογράφου και του Μέσου στο οποίο εργαζόταν.
Το 2010 εκπονήθηκε μελέτη από το τμήμα επικοινωνίας της Novartis Hellas στην οποία καταγράφονταν συνολικά 70 δημοσιογράφοι. Αυτοί χωρίζονταν σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με την «επιρροή» τους και την «αναγνωρισιμότητα» αυτών και των ΜΜΕ στα οποία δούλευαν. Στην κορυφή της πυραμίδας συμπεριλαμβάνονταν δέκα «πρωτοκλασάτοι» δημοσιογράφοι. Η εταιρεία τούς χαρακτηρίζει ως εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή. Εργάζονταν είτε στην τηλεόραση είτε σε εφημερίδες.
Στη μέση της πυραμίδας η εταιρεία τοποθέτησε το «δεύτερο κύμα», όπως το χαρακτηρίζει, των δημοσιογράφων που ήταν αποκλειστικά συντάκτες υγείας και εργάζονταν κυρίως σε εφημερίδες. Αυτοί, σύμφωνα πάντα με τη μελέτη του επικοινωνιακού τμήματος της Novartis Hellas, διέθεταν πολύ καλές σχέσεις με την ομάδα των «πρωτοκλασάτων» δημοσιογράφων στην κορυφή της πυραμίδας.
Στη βάση του πυραμιδοειδούς σχήματος τοποθετούνταν «λιγότερο σημαντικοί δημοσιογράφοι» που εργάζονταν σε MME με πολύ μικρό αντίκτυπο. Οπως π.χ. εφημερίδες και περιοδικά μικρής κυκλοφορίας, λαϊφστάιλ περιοδικά και ιστοσελίδες. Στο σύνολο αυτοί ανέρχονταν σε 40.
