«Το ζήτημα δεν είναι κυρίως μισθολογικό όσο ζήτημα ακαδημαϊκής ελευθερίας και αυτονομίας», τονίζουν στη δημόσια επιστολή τους επιστήμονες που επιθυμούν να επιστρέψουν στην Ελλάδα και να συνεισφέρουν.
Συγκεκριμένα, δεκαπέντε ερευνητές και καθηγητές εξωτερικού, με επιστολή τους εκφράζουν την ανησυχία τους για το κατά πόσο η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο «πιστεύουν» πραγματικά στην αναγκαιότητα του brain gain και με ποιον τρόπο συμβάλλουν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Στην επιστολή τους εστιάζουν στις διατάξεις του νέου νόμου για τα Πανεπιστήμια και προτείνουν συγκεκριμένες «λύσεις» ώστε να υπηρετηθεί σωστά η διακηρυγμένη πρόθεση της κυβέρνησης για επαναπατρισμό επιστημόνων και ερευνητών που εργάζονται στο εξωτερικό.
Συζητείται στη Βουλή ο νέος νόμος για τα Πανεπιστήμια. Προσπερνώντας την γενικότερη κατεύθυνσή του νόμου, η οποία για την ελληνική κοινωνία είναι το κύριο αλλά δεν είναι το θέμα του παρόντος σημειώματος, εστιάζουμε στο Άρθρο 167 που επιδιώκει τον επαναπατρισμό όσων έχουν λάβει χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), ως μέτρο «brain gain».
Αντιλαμβανόμαστε το άρθρο ως συμβολικού χαρακτήρα καθότι αφορά μόνον σε ένα μικρό κομμάτι όσων αναγκάστηκαν να φύγουν από την Ελλάδα.
Ακόμα και για εμάς τους λίγους που χρηματοδοτούμαστε από το ERC, το άρθρο πιθανότατα δεν θα βρει το στόχο του, επειδή προσφέρει θέσεις σε μικρότερη βαθμίδα από αυτή που οι περισσότεροι υπηρετούμε στο εξωτερικό. Πιο συγκεκριμένα, τα ERC Starting / Consolidator / Advanced grants αποτελούν τα πιο ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ και προβλέπουν χρηματοδότηση από 1.5 έως 3.5Μ€, είναι, δε, «μεταφέρσιμα» (portable). Απευθύνονται σε διαφορετικές ηλικίες (έως 7 χρόνια από το διδακτορικό, έως 12 χρόνια από το διδακτορικό, άνευ ηλικιακού ορίου). Ακριβώς λόγω της ανταγωνιστικότητας και του κύρους τους, η συνήθης πρακτική στα πανεπιστήμια στην ΕΕ, είναι να προσφέρονται θέσεις σχετικά μεγαλύτερης βαθμίδας.
Τα παραπάνω είχαμε επισημάνει με την από 13.6.22 επιστολή μας στο Υπουργείο στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης. Είναι θετικό ότι το στο σχέδιο νόμου που κατατέθηκε στη Βουλή πλέον περιλαμβάνονται τα ERC Consolidator καθώς και τα ERC Synergy (τα οποία αφορούν σε συνεργασίες) και τα οποία δεν είχαν συμπεριληφθεί στο σχέδιο που είχε τεθεί σε διαβούλευση, πιθανότατα εκ παραδρομής. Δυστυχώς όμως, το κατατεθέν νομοσχέδιο χωρίς αποχρώντα λόγο συνεχίζει να αντιστοιχίζει το Starting Grant σε θέση Επίκουρου και το Consolidator σε θέση Αναπληρωτή, και με αυτόν τον τρόπο να υπονομεύει τον στόχο του Άρθρου 167: Από τους υπογράφοντες με ενεργό ERC Grant οι 11 στους 15 ήδη υπηρετούμε σε θέση μία ή δύο βαθμίδες υψηλότερη από αυτήν στην οποία το νομοσχέδιο μας καλεί να επιστρέψουμε.
Το ζήτημα δεν είναι κυρίως μισθολογικό όσο ζήτημα ακαδημαϊκής ελευθερίας και αυτονομίας. Η ακαδημαϊκή βαθμολογική εξέλιξη είναι κάτι το εξαιρετικά σημαντικό στην ζωή ενός ακαδημαϊκού και δεν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί το νομοσχέδιο είναι τόσο φειδωλό στο ζήτημα της βαθμίδας, παρά τις επισημάνσεις μας. Δεν μπορεί να είναι θέμα δαπανών, διότι η επιπλέον επιβάρυνση στον κρατικό προϋπολογισμό που θα προκαλούσε είναι πραγματικά αμελητέα και σίγουρα υποπολλαπλάσια των προϋπολογισμών των έργων του ERC.
Εάν ο λόγος είναι η ελλιπής κατανόηση ενός τόσο ειδικού θέματος, οι λεπτομέρειες του οποίου αφορούν σε πολύ λίγους ερευνητές, είμαστε στη διάθεση του Υπουργείου για διευκρινίσεις και περαιτέρω τεκμηρίωση. Σε κάθε περίπτωση, αιτούμαστε όπως το Υπουργείο προβλέψει υψηλότερες βαθμίδες. Αντίθετα, εάν οι βαθμίδες προβλέπονται συνειδητά χαμηλότερες, τότε δυστυχώς το Άρθρο 167 θα υπονομεύει τον στόχο του brain gain που τίθεται από την ίδια την αιτιολογική έκθεση.
Ενδεικτικά προτείνουμε στο παράρτημα εναλλακτικές διατυπώσεις της Παραγράφου 2 του Άρθρου 167.
Με εκτίμηση,
Οι κάτωθι Κύριοι Ερευνητές ενεργού προγράμματος ERC Starting ή Consolidator:
1) Διονύσιος Αντύπας, StG2020, junior research group leader, Johannes Gutenberg-Universität Mainz, Γερμανία
2) Μιχάλης Βασιλείου, StG2018, Assistant Professor, ETH Zurich, Ελβετία
3) Ευστράτιος Γαββές, StG2020, Associate Professor, University of Amsterdam, Ολλανδία
4) Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, StG2020, Assistant Professor, University of Turku, Φιλανδία
5) Αναστασία (Τατιάνα) Θεοδωροπούλου, CoG202, Chargée de Recherche, CNRS-Université Côte d’Azur, Γαλλία
6) Βασίλειος Κωστάκης, StG2018, Professor, Tallinn University of Technology, Εσθονία
7) Μάριος Κουντούρης, CoG2020, Professor, EURECOM Sophia Antipolis, Γαλλία
8) Μιχάλης Ματθαίου, CoG2020, Professor, Queen’s University Belfast, UK
9) Ιωάννης Στεφάνου, StG2017, Professor, Ecole Centrale de Nantes, Γαλλία
10) Αντιγόνη Τριανταφυλλοπούλου, StG2018, Associate Professor, Charite Universitätsmedizin Berlin, Γερμανία
11) Κωνσταντίνος Τσέτσος, StG2018, Senior Lecturer, University of Bristol, UK
12) Σπύρος Χατζηβασιλειάδης, StG2020, Αναπληρωτής Καθηγητής & Διευθυντής Τομέα, Technical University of Denmark (DTU), Δανία
13) Aikaterini Fotopoulou, StG2012, CoG2018, Professor, UCL
14) Neophytos Neophytou, StG2016, CoG2021, Professor, University of Warwick, UK
15) Niki Vazou, StG2021, Research Assistant Professor, IMDEA Software Institute, Madrid, Spain
Παράρτημα
Εναλλακτική 1:
2. Δικαίωμα υποβολής του αιτήματος της παρ. 1 έχουν οι Επιστήμονες που λαμβάνουν χρηματοδότηση για την υλοποίηση ερευνητικών έργων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας:
α) ERC Starting Grant (StG), β) ERC Consolidator Grant (CoG), γ) ERC Advanced Grant – AdG και δ) ERC Synergy Grant – SyG. Στο αίτημά τους αναγράφεται υποχρεωτικά η βαθμίδα μέλους Δ.Ε.Π. ή Ερευνητή της θέσης της οποίας ζητείται η σύσταση. Οι έδρες ERC ιδρύονται στην υψηλότερη βαθμίδα της οποίας τις ελάχιστες προϋποθέσεις και προσόντα (Άρθρο 143.6αα,αβ,αγ,βα,ββ,βγ,γα,γβ,γγ,γδ) πληρούν οι επιστήμονες στους οποίους έχει εγκριθεί ERC Grant.
Εναλλακτική 2:
2. Δικαίωμα υποβολής του αιτήματος της παρ. 1 έχουν οι Επιστήμονες που λαμβάνουν χρηματοδότηση για την υλοποίηση ερευνητικών έργων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας:
α) ERC Starting Grant (StG), β) ERC Consolidator Grant (CoG), γ) ERC Advanced Grant – AdG και δ) ERC Synergy Grant – SyG. Στο αίτημά τους αναγράφεται υποχρεωτικά η βαθμίδα μέλους Δ.Ε.Π. ή Ερευνητή της θέσης της οποίας ζητείται η σύσταση. Ειδικότερα, ο κάτοχος του έργου ERC δύναται να αιτηθεί από το Α.Ε.Ι. τη σύσταση προσωποπαγούς θέσης έως τη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή ή Ερευνητή Β΄, εάν είναι κάτοχος ERC Starting Grant – StG και έως τη βαθμίδα του Καθηγητή ή Ερευνητή Α΄, εάν είναι κάτοχος ERC Consolidator Grant (CoG) ή ERC Advanced Grant – AdG ή ERC Synergy Grant – SyG.