Την επόμενη φορά που θα δείτε ένα ποντίκι, σκεφτείτε ότι μπορεί απλώς να θέλει να παίξετε κρυφτό.
Στο πλαίσιο πειράματος, Γερμανοί νευροεπιστήμονες πέρασαν λίγες εβδομάδες με μερικά μικρά τρωκτικά μέσα σ’ ένα μικρό διαμέρισμα, όπου είχαν προηγουμένως εγκαταστήσει διαφανή και αδιαφανή κουτιά. Διαπίστωσαν ότι τα νεαρά ποντίκια μετατράπηκαν πολύ γρήγορα σε μύστες του παιγνιδιού, παρότι δεν είχαν ανταμοιβή με λιχουδιές.
Ωστόσο, τα ποντίκια έμοιαζαν αληθινά χαρούμενα όταν έβρισκαν τους ερευνητές που έπαιζαν μαζί τους ή όταν τα έβρισκαν εκείνοι, κάτι που πιστοποίησαν τα μικρά άλματα χαράς που έκαναν και οι υπερηχητικές κραυγές τους, τις οποίες βγάζουν σε εύρος κύματος που δεν μπορεί να συλλάβει το ανθρώπινο αυτί, αλλά προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει πως συνδέονται με την ευχαρίστηση, πως είναι ουσιαστικά το γέλιο των τρωκτικών.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε χθες Πέμπτη στην επιστημονική επιθεώρηση Science, σε κάποιους μπορεί να μοιάζει ανάξια λόγου, αλλά για άλλους είναι πολύ σημαντική, καθώς καταπιάστηκε με το παιγνίδι — σημαντικό εξελικτικό χαρακτηριστικό για τα θηλαστικά.
«Όταν εργάζεσαι πολύ με ποντίκια για σειρά ετών, συνειδητοποιείς πόσο ευφυή και πόσο κοινωνικά είναι τα ζώα αυτά», σημείωσε ο Κονσταντίν Χάρτμαν του πανεπιστημίου Χούμπολτ (Βερολίνο), όπου δουλεύουν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ο Χάρτμαν είναι ανάμεσα στους συγγραφείς της μελέτης.
«Αυτό που μας εξέπληξε ήταν ο βαθμός» που τα ποντίκια έμαθαν να παίζουν καλά, πρόσθεσε ο ίδιος γερμανός επιστήμονας μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Ως πειραματόζωα επιστρατεύθηκαν έξι αρσενικά ποντίκια στην εφηβεία. Ως χώρος του παιγνιδιού επελέγη ένα διαμέρισμα εμβαδού τριάντα τετραγωνικών μέτρων. Κάθε παιγνίδι άρχιζε με το νεαρό ποντίκι να βρίσκεται μέσα σε κουτί κλεισμένο με καπάκι.
Όταν το ποντίκι έπρεπε να ψάξει, η ερευνήτρια έκλεινε το κουτί και κρυβόταν, πριν ανοίξει το καπάκι με τηλεκοντρόλ. Έπειτα από εκπαίδευση, το τρωκτικό έμαθε πως αυτό σήμαινε πως έπρεπε να πηδήξει έξω και να αρχίσει να την ψάχνει. Όταν την έβρισκε, η ερευνήτρια το επιβράβευε χαϊδεύοντάς το και γαργαλώντας το, χωρίς να του δίνει καμία λιχουδιά, ούτε νερό.
Όταν η ερευνήτρια άφηνε εξαρχής το κουτί ανοικτό και το έξυνε, το ποντίκι ήξερε πως αυτό σήμαινε πως έπρεπε να βγει και να πάει να κρυφτεί.
Ηθικά ζητήματα
Μέσα σε μία ως δύο εβδομάδες, τα ποντίκια ανέπτυξαν αρκετά περίπλοκες στρατηγικές: για παράδειγμα έμαθαν να κρύβονται σε σημεία όπου η ερευνήτρια είχε ήδη ψάξει, ενώ προτιμούσαν επίσης να κρύβονται στα αδιαφανή κουτιά και όχι στα διαφανή.
«Αναζητούσαν τα χέρια μας για να τα χαϊδεύουμε και να τους γαργαλήσουμε τα πλευρά, όπως παίζει κανείς με γατάκια ή κουτάβια», εξήγησε ο Χάρτμαν.
Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι τα ποντίκια παρακινούνταν όχι μόνο από τις αλληλεπιδράσεις, αλλά και διότι τους άρεσε το παιγνίδι.
Πέρα από τις κραυγές και τα πηδηματάκια χαράς, συχνά τα ποντίκια πήγαιναν να κρυφτούν ξανά αμέσως μόλις τα έβρισκαν, σαν να ήθελαν να παρατείνουν τη διάρκεια του παιγνιδιού και να καθυστερήσουν την ανταμοιβή.
Το παιγνίδι διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών των θηλαστικών στην εφηβεία.
Τα ποντίκια θεωρούνται θαυμάσιο μοντέλο για τη μελέτη της εγκεφαλικής δραστηριότητας στον άνθρωπο, λόγω της εξελικτικής τους εγγύτητας, κάτι στο οποίο οφείλεται επίσης η πολύ συχνή χρησιμοποίησή τους ως πειραματόζωων στην ιατρική.
Οι επιστήμονες θέλουν να μάθουν ποια τμήματα του προμετωπιαίου φλοιού, που συνδέονται με τις κοινωνικές συμπεριφορές, εμπλέκονται — αλλά καθώς το παιγνίδι είναι πολύ ρευστή δραστηριότητα, αυτό είναι δύσκολο να μελετηθεί.
Χάρη σε μικρά τσιπ εμφυτευμένα στα κεφάλια των νεαρών ποντικών, που κατέγραφαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα στη διάρκεια του πειράματος, οι επιστήμονες μπόρεσαν να εξακριβώσουν ποιοι είναι οι συγκεκριμένοι νευρώνες που συνδέονται με το παιγνίδι. Αυτό ίσως μια μέρα αποδειχθεί χρήσιμο σε μελλοντικές μελέτες: για παράδειγμα, για να εξεταστεί η νευρολογική εξέλιξη όταν δραστηριότητες όπως το παιγνίδι περιορίζονται.
Τα ευρήματα ωστόσο εγείρουν ηθικά ζητήματα για τη χρήση ποντικιών σε επιστημονικά και ιατρικά πειράματα.
«Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε συνείδηση των γνωστικών λειτουργιών ενός ζώου», σημείωσε ο Χάρτμαν, προσθέτοντας ότι πρέπει πάντα να ζυγίζεται η προώθηση της επιστήμης με πειράματα και η χρησιμοποίηση ζώων.
«Η έρευνα αυτού του τύπου θα βοηθήσει τους επιστήμονες να δουν τα ποντίκια ως κάτι περισσότερο από απλά πειραματόζωα», εξήγησε ο ίδιος.