Η φιλοεπιχειρηματική –κατά δήλωσή της– ΝΔ έχει κατηγορηθεί πολλές φορές ότι προστατεύει τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων σε βάρος των μικρότερων επειδή επιδιώκει τη συγκέντρωση της αγοράς. Αυτό φάνηκε στον τρόπο με τον οποίο μοίρασε τις επιστρεπτέες προκαταβολές και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Φάνηκε όμως και στη σύγκρουση της κυβέρνησης Μητσοτάκη με τον απερχόμενο πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ιωάννη Λιανό. Ο Ι. Λιανός ήταν επιλογή του ίδιου του πρωθυπουργού, που τον τοποθέτησε επικεφαλής της Επιτροπής Ανταγωνισμού ως «άριστο» ευθύς αμέσως μόλις ανέλαβε την εξουσία, αποπέμποντας την πρώην πρόεδρο της επιτροπής, συνταξιούχο δικαστικό Βασιλική Θάνου, ως μη ειδική. Πράγματι ο Ι. Λιανός ήταν έγκριτος νομικός με διεθνή καριέρα στο Δίκαιο του Ανταγωνισμού, φαίνεται όμως ότι η διάθεσή του να «σπάσει αυγά» ενισχύοντας τον ανταγωνισμό σε κλάδους όπου δραστηριοποιούνται λίγες μεγάλες επιχειρήσεις τον έφερε σε σύγκρουση με την κυβέρνηση που το τελευταίο που θέλει είναι να θίγονται τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Διαβάστε επίσης: Καρτέλ συμφερόντων στην Επιτροπή Ανταγωνισμού
Ετσι το πείραμα έληξε άδοξα και πλέον τη θέση του Λιανού θα αναλάβει μια συνταξιούχος ανώτατη δικαστικός, η οποία, παρότι μη ειδική, κρίνεται κατάλληλη για τη θέση από την οποία αποπέμφθηκε η επίσης μη ειδική Βασιλική Θάνου.
Τηλεπικοινωνίες
Η πρώτη απόπειρα Λιανού να «σπάσει αυγά» καταγράφηκε το 2020, όταν ως νέος πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού λόγω του μεγάλου αριθμού καταγγελιών για τις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες ανέλαβε την πρωτοβουλία να αναθέσει σε σουηδική εταιρεία την εκπόνηση μελέτης. Η εν λόγω μελέτη έδειξε ότι η Ελλάδα έχει τις υψηλότερες χρεώσεις στις υπηρεσίες δεδομένων μέσω κινητής τηλεφωνίας.
Σκοπός της κίνησης ήταν να επιχειρηθεί κανονιστική παρέμβαση στην αγορά κινητής, να προταθούν αλλαγές στους κανόνες ώστε να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και να πέσουν οι τιμές. Ομως στην κίνηση αυτή αντέδρασε η Εθνική Αρχή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, η οποία τυπικά είχε την αρμοδιότητα για τις τηλεπικοινωνίες, ισχυριζόμενη ότι το πόρισμα της σουηδικής εταιρείας είναι εσφαλμένο και ότι η Ελλάδα δεν έχει υψηλές τιμές, και η κυβέρνηση πήρε το μέρος της.
Σουπερμάρκετ
Το δεύτερο επεισόδιο σημειώθηκε το 2021, κατά τη μεταφορά στο ελληνικό δίκαιο ευρωπαϊκής οδηγίας σχετικά με τον περιορισμό των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στην εφοδιαστική αλυσίδα των γεωργικών προϊόντων. Αθέμιτες πρακτικές ήταν οι καθυστερήσεις πληρωμών προς τους παραγωγούς και προμηθευτές νωπών προϊόντων από τα σουπερμάρκετ, που έφταναν έως και τους έξι μήνες, αλλά και η εκ των υστέρων επιβολή υποχρεωτικών εκπτώσεων στις τιμές που καταβάλλουν οι μεγαλέμποροι στους παραγωγούς με διάφορες πονηρές δικαιολογίες.
Η κυβέρνηση της ΝΔ τότε, προκειμένου να μη θίξει τα σουπερμάρκετ και τους μεσάζοντες, παρόπλισε την Επιτροπή Ανταγωνισμού, που είχε ασχοληθεί ενδελεχώς με τις καταχρηστικές αυτές πρακτικές στο πλαίσιο των κλαδικών ερευνών της για τα οπωροκηπευτικά προϊόντα και τα σουπερμάρκετ, εντάσσοντας στο σχετικό νομοσχέδιο διάταξη που προέβλεπε ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα μπορεί να παρεμβαίνει μόνο μετά το υπουργείο Ανάπτυξης και αν αυτό επιβάλει υψηλό πρόστιμο σε επιχείρηση του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων. Η κίνηση προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία μάλιστα εκφράστηκε πρώτη φορά ανοιχτά με ανακοίνωση της ολομέλειας, στην οποία επισημαινόταν ότι το σχετικό νομοσχέδιο «αποστερεί κατ’ ουσίαν την Επιτροπή Ανταγωνισμού από τη δυνατότητα ελέγχου, ιδιαίτερα ως προς επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους».
Διαβάστε επίσης: Κασσελάκης από την Επιτροπή Ανταγωνισμού: Η ακρίβεια ανήκει στη φιλοσοφία της κυβέρνησης Μητσοτάκη
Αρμοδιότητες
Την ίδια χρονιά ο Ι. Λιανός ως πρόεδρος της νομοπαρασκευστικής επιτροπής για το νομοσχέδιο περί εκσυγχρονισμού του Δικαίου Ανταγωνισμού εισηγήθηκε την επέκταση των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ανταγωνισμού σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, δηλαδή σε τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, ενέργεια και σουπερμάρκετ, όπως συμβαίνει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, πλην Ελλάδας.
Στο τελικό νομοσχέδιο όμως που έφερε τον Ιανουάριο του 2022 στη Βουλή η κυβέρνηση θέσπισε το ακριβώς αντίθετο. Απέκλεισε κάθε αρμοδιότητα της Επιτροπής Ανταγωνισμού στους κλάδους όπου υπάρχουν άλλες ρυθμιστικές αρχές (π.χ. τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, τράπεζες). Ετσι η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες και οι τράπεζες, κλάδοι στους οποίους δραστηριοποιούνται λίγες, μεγάλες ισχυρές επιχειρήσεις, έχουν δηλαδή ολιγοπωλιακή δομή η οποία προσφέρεται για ανάπτυξη συμπράξεων καρτέλ, έμειναν επί της ουσίας ανεξέλεγκτες.
Η παρέμβαση Αδωνη
Στα δύο τελευταία χρόνια της θητείας Λιανού καταγράφηκαν δημοσίως δύο οξείες συγκρούσεις μεταξύ της κυβέρνησης και του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Η πρώτη και πολύ ουσιαστική καταγράφηκε τον Ιούνιο του 2022, όταν δέκα μέρες μετά τις κρίσεις στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, κατά τις οποίες η τότε επικεφαλής της Διεύθυνσης Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών παύθηκε από τη θέση της και τοποθετήθηκε σε λιγότερο νευραλγικό πόστο επειδή καθυστερούσε την έρευνα για τις τράπεζες με απόφαση Αδωνη Γεωργιάδη αναβαθμίστηκε σε αντιπρόεδρο της Αρχής Ανταγωνισμού.
Ο Ι. Λιανός εξέφρασε δημοσίως τις αντιρρήσεις του γι’ αυτό τον διορισμό, αναφέροντας μάλιστα και τους λόγους για τους οποίους η συγκεκριμένη υπάλληλος ήταν ακατάλληλη για τη συγκεκριμένη θέση με επιστολή του προς την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Ομως ο Αδ. Γεωργιάδης τον κατηγόρησε για θεσμικό ατόπημα και τον κάλεσε αν δεν θέλει να συνεργαστεί με τη συγκεκριμένη υπάλληλο να παραιτηθεί.
Η δεύτερη σύγκρουση σημειώθηκε τον περασμένο μήνα και ήταν αμιγώς θεατρική, με τον υπουργό Ανάπτυξης Κώστα Σκρέκα να επιχειρεί απλώς να δημιουργήσει εντυπώσεις εγκαλώντας τον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού επειδή η αρχή δεν επιβάλλει πρόστιμα στην αγορά και τον κ . Λιανό να απαντά –ευλόγως– ότι η επιτροπή δεν είναι αγορανομία και ότι αυτό είναι δουλειά του υπουργείου του.
Οι έρευνες για τις τράπεζες…
Oσο αναμενόμενη κι αν υπήρξε η απομάκρυνση του Ι. Λιανού από την Επιτροπή Ανταγωνισμού ύστερα από μια τετραετία συγκρούσεων, πηγές της επιτροπής τη συνδέουν με τις δύο μεγάλες έρευνες σε τράπεζες και πετρελαιοειδή, η δημοσίευση των οποίων –κατά τον απερχόμενο πρόεδρο– επρόκειτο να γίνει μέσα στον Οκτώβριο αλλά για κάποιους λόγους η τύχη τους αγνοείται. Η έρευνα για τις τράπεζες ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια και είναι αυτή που είχε αναλάβει η νυν αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, την οποία ο Λιανός έπαυσε πριν από ενάμιση χρόνο από τη θέση της κατηγορώντας την ότι την καθυστερεί. Αν το πόρισμα της συγκεκριμένης έρευνας διαπιστώνει χρήση καταχρηστικών πρακτικών από τις τράπεζες (δηλαδή συνεννοήσεις για να εμποδίσουν την είσοδο της Viva στον κλάδο ή να επιβάλουν υψηλές χρεώσεις για απλές τραπεζικές υπηρεσίες στους καταναλωτές), μπορεί να αποτελέσει σημαντική απειλή για τα τραπεζικά ιδρύματα. Αυτό συμβαίνει επειδή τους έχει και παλιότερα καταλογιστεί χρήση καταχρηστικών πρακτικών από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και υποτίθεται ότι έχουν αναλάβει δεσμεύσεις για να μην τις επαναλάβουν.
Με βάση το Δίκαιο του Ανταγωνισμού, εφόσον οι τράπεζες είναι υπότροπες πρέπει η Επιτροπή Ανταγωνισμού να τους επιβάλει αυστηρές κυρώσεις και μεγάλα πρόστιμα. Πόσο πιθανό όμως είναι οι τραπεζικές διοικήσεις να είναι ήδη ενήμερες για το περιεχόμενο αυτού του πορίσματος και να έχουν ζητήσει από την κυβέρνηση να φροντίσει ώστε τα πρόστιμα που θα τους επιβληθούν να μην είναι τόσο μεγάλα ώστε να πλήξουν την κερδοφορία τους – και γι’ αυτό η έκθεση να καθυστερεί;
…και τα πετρελαιοειδή
Η δεύτερη έρευνα αφορά την αγορά των πετρελαιοειδών. Εχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια ως κομμάτι μιας ευρύτερης κανονιστικής παρέμβασης, δηλαδή μιας διαδικασίας κατά την οποία η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα κατέληγε σε προτάσεις για δομικές αλλαγές στον κλάδο, με στόχο τη βελτίωση των όρων του ανταγωνισμού.
Η συγκεκριμένη έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού έχει μάλιστα μια ειδοποιό διαφορά από τους ελέγχους του υπουργείου, οι οποίοι εστιάζουν στην αγορά λιανικής, καθώς καλύπτει το σύνολο του κλάδου, φτάνει δηλαδή ως τα διυλιστήρια όπου ορίζονται οι λεγόμενες διυλιστηριακές τιμές, οι τιμές των καυσίμων προ φόρων, οι οποίες στην Ελλάδα είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Σύμφωνα δε με όσα είχαν προαναγγελθεί στο ενημερωτικό της δελτίο για τον Αύγουστο, η επιτροπή εξέταζε το ενδεχόμενο να ζητήσει αλλαγές στα αποθέματα ασφαλείας που αποτελούν σημαντικό στοιχείο της διυλιστηριακής τιμής των καυσίμων και η οποία σε τελική ανάλυση προσδιορίζει τα περιθώρια κέρδους της Motor Oil και των ΕΛΠΕ. Ο Οκτώβριος πέρασε, ο Νοέμβριος πέρασε, η έρευνα ακόμη δεν δημοσιεύτηκε. Αναρωτιέται κανείς γιατί. Μήπως επειδή η κυβέρνηση δεν ήθελε να στραβώσει κάτι στην πώληση των μετοχών των ΕΛΠΕ που διέθεσε το δημόσιο πριν από λίγες μέρες στο χρηματιστήριο; Ή μήπως δεν θέλει να υπάρξει καμία παρέμβαση στα πετρελαιοειδή για να μην πληγούν τα κέρδη της Motor Oil και του Λάτση, αδιαφορώντας τελικά για το αν οι Ελληνες καταναλωτές πληρώνουν πανάκριβα τη βενζίνη;
Διαβάστε επίσης: Νέα πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού η Μαίρη Σαρπ
