Η Επιτροπή Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης (πόθεν έσχες) αποτελεί διαχρονικό σκάνδαλο. Ουδέποτε έπαιξε τον ρόλο οργάνου για τον ουσιαστικό έλεγχο της απόκτησης περιουσιακών στοιχείων από τα πολιτικά πρόσωπα. Σήμερα στην ελληνική Βουλή υπάρχουν βουλευτές οι οποίοι μπήκαν πένητες δημόσιοι υπάλληλοι
αλλά, αντίθετα με τους κανόνες και τις συνθήκες που επικρατούν στην κοινωνία, κατάφεραν να αποκτήσουν τεράστια ακίνητη περιουσία.
Στις 5 Φεβρουαρίου 2017 το Documento αποκαλύπτει ότι η σύζυγος του Κυριάκου Μητσοτάκη αποκτά σημαντικά περιουσιακά στοιχεία αμέσως μόλις ο πρόεδρος της ΝΔ σταματά να τη συμπεριλαμβάνει στη δήλωσή του για το πόθεν έσχες. Ανάμεσα σε αυτά τα περιουσιακά στοιχεία είναι και το σπίτι του Βολταίρου στο Παρίσι. Στις 12 Φεβρουαρίου η εφημερίδα αποκαλύπτει πως η κ. Μητσοτάκη είναι κάτοχος και μιας offshore εταιρείας στα νησιά Κέιμαν. Αυτή η αποκάλυψη θα επιβεβαιωθεί έναν χρόνο μετά με τη δημοσιοποίηση των Paradise Papers, στα οποία η Μαρέβα Γκραμπόφσκι εμφανίζεται ανάμεσα σε αυτούς που δεν έχουν δηλώσει τον ιδιαίτερο ρόλο τους, ως σύζυγος πολιτικού προσώπου.
Με αυτές τις αποκαλύψεις, οι οποίες προκαλούν πολιτικό θόρυβο (ο ίδιος ο πρωθυπουργός προβαίνει σε δηλώσεις για το σκανδαλώδες του πράγματος), το Documento βάζει το θέμα ότι ο κ. Μητσοτάκης έπρεπε να τα συμπεριλαμβάνει όλα αυτά στη δήλωση πόθεν έσχες αφού δεν εμφανίζεται διαζευγμένος με την κ. Γκραμπόφσκι. Ο νόμος προβλέπει πως όσοι είναι σε διάσταση μπορούν να κάνουν διαφορετική φορολογική δήλωση με την άδεια της εφορίας, αν πιστοποιείται η διάσταση. Δεν υπάρχει όμως πρόβλεψη για το πόθεν έσχες σε περίπτωση διάστασης. Και είναι απολύτως λογικό, αφού η δήλωση περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες) έχει σκοπό όχι τη διαφορετική φορολόγηση αλλά τον έλεγχο της προέλευσης των περιουσιακών στοιχείων. Οπως χαρακτηριστικά έγραφε το Documento τότε, αν ένα ζευγάρι σε διάσταση μπορούσε να μην κάνει δήλωση πόθεν έσχες, αυτό θα καταστρατηγούσε το νόημα του ελέγχου πόθεν έσχες. Θα μπορούσε δηλαδή ένας βουλευτής να νοικιάσει ένα διαμέρισμα 200 ευρώ στο κέντρο της Αθήνας, να δηλώσει διάσταση και να αποφύγει τον έλεγχο περιουσιακών στοιχείων που έχουν περάσει στη σύζυγό του από άνομες ενέργειες.
Πέρα απ’ όλα αυτά όμως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με βάση τα λεγόμενά του σε τηλεοπτική εκπομπή, επανασυνδέθηκε με τη Μαρέβα Γκραμπόφσκι ύστερα από πέντε χρόνια διάστασης. Δηλαδή με απλή αριθμητική (2006+5=2011) το 2011. Αρα σε κάθε περίπτωση έπρεπε να καταθέσει τα περιουσιακά στοιχεία της κ. Γκραμπόφσκι για τις χρονιές από το 2011 και μετά, το οποίο όμως δεν έκανε.
Επειτα από αναφορά του Documento η υπόθεση πήγε στον εισαγγελέα και στην Επιτροπή Πόθεν Εσχες της Βουλής. Στις 24 Ιουλίου 2017 η επιτροπή αποφάσισε ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν έπρεπε να δηλώσει τα περιουσιακά στοιχεία της κ. Γκραμπόφσκι, προχωρώντας σε τρεις προκλητικές παραδοχές ή παρατυπίες.
Αλχημεία 1η
Με εισήγηση του μέλους της Επιτροπής Γεωργίου Βώρου (συμβούλου Επικρατείας), η επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα, με την ψήφο της προέδρου Τασίας Χριστοδουλοπούλου και ενός μέλους βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν ήταν υποχρεωμένος να κάνει δήλωση πόθεν έσχες επειδή ήταν σε διάσταση. Η νομική εφεύρεση, που εξισώνει τη φορολογική δήλωση με τη δήλωση πόθεν έσχες, είναι πρωτοφανής. Το κράτος το ενδιαφέρει η φορολογική δήλωση για να εισπράξει με βάση τα περιουσιακά στοιχεία. Η δήλωση πόθεν έσχες γίνεται για να ελεγχθεί αν τα περιουσιακά στοιχεία είναι νόμιμα. Οι ξεχωριστές φορολογικές δηλώσεις δεν ακυρώνουν τον φορολογικό έλεγχο, αλλά η μη υποβολή δήλωσης πόθεν έσχες από κάποιον από τους υπόχρεους ακυρώνει πρακτικά τον έλεγχο περιουσιακής κατάστασης. Με αυτή την πρωτοφανή θεσμοθέτηση από την επιτροπή ο κάθε επίορκος πολιτικός μπορεί να δηλώνει διάσταση, να την «αποδεικνύει» με το συμβόλαιο ενοικίασης μιας γκαρσονιέρας και να αποφεύγει τον έλεγχο περνώντας περιουσιακά στοιχεία στο σε «διάσταση» έτερον ήμισυ. Μπορεί επίσης κατά καιρούς να επανέρχεται στη συζυγική στέγη και κανένας δεν θα μπορεί να ελέγξει τα περιουσιακά στοιχεία που εμφανίστηκαν στο μεσοδιάστημα.
Αλχημεία 2η
Αφορά την πρακτική με την οποία η επιτροπή καταλήγει πως η διάσταση Κυριάκου και Μαρέβας ήταν πραγματική και όχι εικονική. Η επιτροπή όταν εξετάζει τα δεδομένα της σχέσης Κυριάκου Μητσοτάκη και Μαρέβας Γκραμπόφσκι αναφέρεται στο γεγονός πως ενώ ο πρόεδρος της ΝΔ έχει δηλώσει πέντε χρόνια διάστασης, δεν βάζει στη δήλωση πόθεν έσχες την κ. Γκραμπόφσκι μετά το 2011. Στις έγγραφες εξηγήσεις του προς την επιτροπή (μάλιστα τις διατυπώνει με απαξιωτικό ύφος) ο κ. Μητσοτάκης προσδιορίζει τη διάσταση όχι έως το 2011, αλλά έως το 2014, αναιρώντας όσα είχε δηλώσει ο ίδιος σε συνέντευξη. Προσκομίζει στην επιτροπή ένα συμβόλαιο διαμονής σε διαμέρισμα στο Κεφαλάρι για το διάστημα 2006-2008 (δύο χρόνια) και ένα συμβόλαιο στην Κηφισιά για την περίοδο 2010-2013 (τρία χρόνια). Διευκρινίζει επίσης ότι από το δεύτερο σπίτι έφυγε πριν από τη λήξη του συμβολαίου και έμεινε με φίλο του.
Από τα στοιχεία που προσκομίζει ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης φαίνεται ότι μέσω συμβολαίων στοιχειοθετείται διαμονή σε άλλο σπίτι από την κ. Γκραμπόφσκι για λιγότερο από πέντε χρόνια, αφού έφυγε από το σπίτι που είχε νοικιάσει πριν από τη λήξη του συμβολαίου. Ο κ. Μητσοτάκης δεν διευκρινίζει και πολύ περισσότερο δεν αποδεικνύει χωριστή διαμονή από το 2008 έως το 2010, αφού δεν παραθέτει κανένα συμβόλαιο. Η επιτροπή όμως προκλητικά καταλήγει ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έμεινε σε χωριστή κατοικία τουλάχιστον οκτώ χρόνια χωρίς καμία απόδειξη για τρία τουλάχιστον χρόνια που είναι και τα επίμαχα. Σημαντικό είναι επίσης πως όταν ο πρόεδρος της ΝΔ δηλώνει ότι προτού φύγει από το σπίτι και λίγο μετά την εγκατάλειψη της δεύτερης κατοικίας που μίσθωνε έμενε σε έναν φίλο του, η επιτροπή το αποδέχεται ως δεδομένο και δεν ζητάει ούτε το όνομα του φίλου ούτε τη μαρτυρία του.
Αλχημεία 3η
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποβάλλει δήλωση πόθεν έσχες για τη Μαρέβα Γκραμπόφσκι, με την οποία επανασυνδέθηκε, το 2015. Σε αυτήν τη δήλωση περιουσιακής κατάστασης δεν συμπεριλαμβάνεται η offshore εταιρεία Eternia Capital Management των νησιών Κεϊμάν, το κλείσιμο της οποίας γίνεται τον Ιανουάριο του 2015. Δηλαδή ξεχνά την εταιρεία ενώ είναι ακόμη σε λειτουργία. Η δήλωση πόθεν έσχες όμως έχει και άλλα προβλήματα. Ο κ. Μητσοτάκης δηλώνει ότι το σπίτι του Βολταίρου στο Παρίσι αγοράστηκε με δάνειο, πράγμα που δεν είναι αληθές, αφού από τα συμβόλαια προκύπτει πως η αγορά έγινε με δάνεια αλλά και με 750.00 μετρητά. Δεν δίνεται στην επιτροπή κανένα έγγραφο που να αποδεικνύει την κίνηση των χρημάτων και την προέλευσή τους ούτε και με ποιες εγγυήσεις δόθηκε αυτό το δάνειο. Γιατί κάλλιστα κάποιος μπορεί να επικαλεστεί δάνειο για αγορά σπιτιού αλλά ως εγγύηση να έχει δοθεί λογαριασμός στο εξωτερικό με άνομο χρήμα.
Στο πόθεν έσχες εμφανίζονται εισοδήματα από την πώληση ενός πίνακα. Δηλώνει ότι εισέπραξε 850.000 ευρώ από πώληση πίνακα του ζωγράφου Κρίστοφερ Γουλ, ο οποίος χαίρει της συμπάθειας των funds και τα έργα του κοσμούν σπίτια αρκετών που ελέγχονται για φοροδιαφυγή από το FBI. Μάλιστα, χρονικά η πώληση του πίνακα συμπίπτει με το κλείσιμο της offshore που δεν δηλώθηκε. Παρ’ όλα αυτά, η κ. Γκραμπόφσκι δεν καταθέτει κανένα παραστατικό για την πώληση του πίνακα, λόγου χάρη τραπεζική απόδειξη. Ετσι, εγείρονται ερωτήματα για το αν όντως η κ. Μητσοτάκη κατείχε τον πίνακα, ποιος τον αγόρασε, τι είδους συναλλαγή ήταν αυτή κ.ο.κ. Επίσης, εμφανίζει 709.000 ευρώ σε ελβετική τράπεζα, τα οποία κατά την ίδια κατατέθηκαν μετά την πώληση του πίνακα, αλλά λόγω της έλλειψης παραστατικών δεν μπορεί να ελεγχθεί η προέλευση των χρημάτων.
Μία ακόμη ανακρίβεια είναι ότι για ακίνητο 520 τετραγωνικών που διατηρεί στο Λονδίνο εμφανίζονται διαφορετικές ημερομηνίες κτήσης χωρίς να έχουν προσκομιστεί συμβόλαια. Η επιτροπή ζήτησε από τον κ. Μητσοτάκη να καταθέσει τα αποδεικτικά που απαιτούνται αλλά ο πρόεδρος της ΝΔ δεν το έκανε. Η επιτροπή αντί να παραπέμψει την υπόθεση στον εισαγγελέα, έδωσε δύο παρατάσεις για την υποβολή εγγράφων και περιήλθε σε νομική συζήτηση για το αν είχε ή όχι δικαίωμα να ελέγξει το πόθεν έσχες.
Υπόθεση Γιάννη και Λίνας Στουρνάρα
Στις 19 Νοεμβρίου 2017 το Documento δημοσιεύει στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι ο Γιάννης Στουρνάρας και η σύζυγός του έχουν κάνει ψευδείς δηλώσεις πόθεν έσχες. Το 2012 ο κ. Στουρνάρας ως υπουργός Οικονομικών κάνει δήλωση πόθεν έσχες στην οποία εμφανίζει τη βίλα την οποία κατέχουν ο ίδιος και η Λίνα Νικολοπούλου-Στουρνάρα στη Σύρο ως εμβαδού 372 τετραγωνικών. Το 2013 ο Στουρνάρας επαναλαμβάνει την ίδια δήλωση. Το 2014 όμως, όταν φεύγει για να αναλάβει διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κάνει συμπληρωματική δήλωση στην οποία εμφανίζονται 150 τετραγωνικά παραπάνω και μια πισίνα 105 τετραγωνικών μέτρων. Από αεροφωτογραφίες των προηγούμενων χρόνων αλλά και από τις αιτήσεις νομιμοποίησης αυθαιρέτων που κάνει προκύπτει ότι τα 150 τετραγωνικά δόμησης καθώς και η πισίνα υπήρχαν το 2012 και δεν είχαν δηλωθεί στο πόθεν έσχες. Στο πόθεν έσχες ο υπόχρεος δηλώνει κάθε κτίσμα νόμιμο ή αυθαίρετο προκειμένου να ελεγχθεί αν μπορούσε να το κατασκευάσει με βάση τα νόμιμα εισοδήματά του. Ο κ. Στουρνάρας δεν το έκανε, δηλαδή έκανε τουλάχιστον δύο ψευδείς δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης. Από τη δήλωση πόθεν έσχες του 2014 φαίνεται επίσης πως η κατασκευή της πισίνας 105 τετραγωνικών στοίχισε μόλις 4.500 ευρώ, δηλαδή όσο μια γούρνα.
Η επιτροπή της Βουλής εξέτασε όσα αποκάλυψε το Documento, αλλά κατέληξε ότι επειδή τα κτίσματα αποκτήθηκαν πριν από το 2012, δεν εμπίπτουν στον έλεγχό της. Αυτό φυσικά είναι πρωτοφανές, γιατί με βάση τον νόμο κάθε δήλωση του υπόχρεου σε έλεγχο περιουσιακής κατάστασης οφείλει να είναι ακριβής. Ο κ. Στουρνάρας και η σύζυγός του υπέβαλαν δύο ανακριβείς δηλώσεις πόθεν έσχες αλλά η υπόθεση δεν παραπέμφθηκε στον εισαγγελέα για να ασκηθεί δίωξη για ανακριβές πόθεν έσχες. Η επιτροπή λειτούργησε ως νομικός κόφτης και πάλι, και φυσικά ως όργανο που συναλλάσσεται περισσότερο με τους ισχυρούς παρά με τον νόμο.
Υπόθεση Αδωνη Γεωργιάδη
Στις 29 Απριλίου 2018 το Documento δημοσίευσε έγγραφα από το κυπριακό μητρώο εταιρειών, από τα οποία φαινόταν ότι ο Αδωνης Γεωργιάδης ήταν κατά 50% μέτοχος σε κυπριακή εταιρεία με την επωνυμία Α. Γεωργιάδης – Ν. Νικολάου Limited. Η εταιρεία συστάθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2006 και διεγράφη στις 11 Ιανουαρίου 2016. Οσα χρόνια ο κ. Γεωργιάδης εκλέγεται βουλευτής δεν έχει δηλώσει τη συγκεκριμένη εταιρεία στη δήλωση περιουσιακής κατάστασης.
Μετά το δημοσίευμα η Επιτροπή Πόθεν Εσχες εξέτασε το θέμα σε δύο συνεδριάσεις. Ζητήθηκαν στοιχεία από την Κύπρο (έφορο εταιρειών) από τα οποία προκύπτει πως η εταιρεία έκανε λήξη εργασιών το 2016. Η επιτροπή διατύπωσε την άποψη ότι ο κ. Γεωργιάδης έπρεπε να συμπεριλάβει την εταιρεία στις δηλώσεις πόθεν έσχες, αλλά εντοπίζει «επουσιώδεις ανακρίβειες». Συγκεκριμένα, επειδή από τα έγγραφα του εφόρου Κύπρου φαίνεται πως η εταιρεία έκανε φορολογική δήλωση μόνο το 2006, συνάγει το συμπέρασμα ότι η εταιρεία δεν λειτούργησε. Δηλαδή όποιος δεν κάνει φορολογική δήλωση ενώ υπάρχει, αντί να χαρακτηριστεί παράνομος, βαφτίζεται εκτός λειτουργίας. Το βασικό όμως είναι πως η επιτροπή δεν γνωρίζει, γιατί δεν έχει εξετάσει, ποιες ενέργειες έκανε αυτή η εταιρεία. Εχει καταθέσεις ή περιουσιακά στοιχεία; Εχει κινήσει λογαριασμούς; Γιατί όπως προκύπτει από την πρόσφατη ιστορία, οι offshore μέσω των οποίων χρηματίστηκε ο Ακης Τσοχατζόπουλος δεν είχαν πραγματική λειτουργία αλλά είχαν διακινήσει χρήμα εκατομμυρίων ευρώ. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έλεγξε η επιτροπή, η οποία μάλιστα αποδέχθηκε τους ισχυρισμούς του Αδωνη ότι «όλα τα σχετικά έγγραφα καταστράφηκαν την 24-12-2015 σε πυρκαγιά που ξέσπασε στο κατάστημα όπου φυλάσσονταν επί της οδού Μεσολογγίου αριθ. 5 στην Αθήνα».
Επιμελώς η επιτροπή (από άγνοια άραγε;) αντιμετωπίζει τα εταιρικά σχήματα που δεν έχουν δηλωθεί από πολιτικούς ως τυπική υπόθεση η οποία σχετίζεται με τα εισοδήματα που εξασφαλίζουν και όχι ως μηχανισμούς με τους οποίους μπορεί να έχουν κινήσει εκατομμύρια. Και μάλιστα το κάνει αυτό για πρόσωπα όπως ο Αδ. Γεωργιάδης, ο οποίος την εποχή αυτή ελέγχεται για την πιθανότητα είσπραξης άνομου χρήματος, αφού μάρτυρες στην υπόθεση Novartis έχουν καταθέσει πως ξέπλενε το χρήμα μέσω εταιρειών και των βιβλιοπωλείων του. Η επιτροπή δεν έδειξε την παραμικρή ευαισθησία –προκειμένου να μην υπάρχουν σκιές ούτε για το έργο της ούτε για τον ίδιο τον κ. Γεωργιάδη– να παραπέμψει την υπόθεση στον εισαγγελέα, ο οποίος θα έπρεπε να διατάξει άνοιγμα λογαριασμών της συγκεκριμένης εταιρείας για να δει την πραγματική περιουσία της και όχι μια ζημιογόνα δήλωση στην εφορία.
Στις τρεις περιπτώσεις που έχει αποκαλύψει το Documento προκαλεί εντύπωση η συμπεριφορά των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ στην επιτροπή, οι οποίοι συντάσσονται με αυτό που πρακτικά εμφανίζεται ως συγκάλυψη. Κατά τραγική ειρωνεία η ψήφος τους βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού για πλήρη διαφάνεια και ανάγκη ουσιαστικού ελέγχου. Ο Αλέξης Τσίπρας ψέγει στη Βουλή τον κ. Μητσοτάκη για τις offshore και το πόθεν έσχες και η Τασία Χριστοδουλοπούλου τον αθωώνει.