Οι πρόσφατες εξελίξεις σε σχέση με το τεράστιο σκάνδαλο των υποκλοπών ήρθαν να επιβεβαιώσουν μια μεγάλη αλήθεια που εγκαίρως είχαμε καταγγείλει.
Ότι δηλαδή το περίφημο «επιτελικό κράτος», το οποίο υποτίθεται πως θεσμοθετήθηκε με τον πρώτο νόμο που ψήφισε τον Αύγουστο του 2019 η κυβέρνηση της ΝΔ, δεν συνιστούσε μετάβαση σε μια νέα θεσμική μορφή διακυβέρνησης.
Ότι ο όρος «επιτελικό κράτος» που χρησιμοποίησε ο νομοθέτης δεν έχει σε τίποτε να κάνει με την αντίστοιχη έννοια που η επιστήμη χρησιμοποιεί για να περιγράψει μια συγκεκριμένη μορφή κρατικής οργάνωσης και λειτουργίας, στην οποία το κράτος με τη στενή έννοια «επιτελεί» συγκεκριμένες, στρατηγικές λειτουργίες εντός του σύγχρονου, περίπλοκου συστήματος διακυβέρνησης.
Ότι το μοντέλο αυτό όπως το καταγράφει η επιστήμη μπορεί να προσλαμβάνει διαφορετικά εννοιολογικά περιεχόμενα, μπορεί ιδίως σε κάποιες εκδοχές του να εγείρει σοβαρότατους πολιτικούς και τεχνοκρατικούς προβληματισμούς και διαφωνίες, αλλά τουλάχιστον στηρίζεται σε έστω και συζητήσιμες ιδεολογικές αφετηρίες, πραγματολογικές παρατηρήσεις και βαθύτερες επεξεργασίες.
Όλα αυτά όμως καμιά σχέση δεν έχουν με το «επιτελικό κράτος» της κυβέρνησης της ΝΔ, το οποίο αποτέλεσε κάτι πολύ πιο ευτελές από μια ιδεολογική κατασκευή.
Επρόκειτο ξεκάθαρα για ένα σκληρό σύστημα διαχείρισης της εξουσίας. Για ένα πρότυπο συγκεντρωτισμού και αυταρχισμού, όπου τα πάντα ελέγχονται ασφυκτικά από το περιβάλλον του ΠΘ και οι υπουργοί λειτουργούσαν με ελάχιστο βαθμό ελευθερίας. Αυτή η ακραία μορφή «πρωθυπουργοκεντρικού» συστήματος συμπληρώθηκε από μια βαριά και εντυπωσιακά πολυδάπανη διοικητική δομή, η οποία αν είχε επιχειρηθεί από άλλη κυβέρνηση, θα είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στα ΜΜΕ.
Με το ξέσπασμα του σκανδάλου των υποκλοπών το ασύμμετρο και εξαιρετικά προβληματικό θεσμικά αυτό σχήμα έδειξε τα όριά του. Πλέον δείχνει να εγκαταλείπεται άρον άρον, είτε γιατί δεν μπορεί πλέον να υποστηριχτεί μες στην ολοκληρωτική κατάρρευση του πολιτικού μετώπου είτε γιατί επιλέγεται να δοθεί ελευθερία στους υπουργούς και στα θεματικά κέντρα και παρακέντρα εξουσίας προκειμένου να σωθεί εκλογικά ό,τι μπορεί να σωθεί μπροστά στην επερχόμενη και αναπότρεπτη πολιτική και εκλογική ήττα. Το πιθανότερο βέβαια είναι να ισχύουν και τα δύο. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που αποδεικνύεται είναι ότι δεν επρόκειτο για κάποια δομική ή έστω απλή μεταρρύθμιση, για κάποιο εγχείρημα μιας διαφορετικής θεσμικής αρχιτεκτονικής και κυβερνητικής λειτουργίας.
Το αυτοαποκαλούμενο «επιτελικό κράτος» δεν είχε σχέση με δημοκρατικό μοντέλο λειτουργίας αλλά ήταν ένα συγκεντρωτικό μόρφωμα ασφυκτικού ελέγχου, ένα κέλυφος κάτω από το οποίο κρύβονταν ο αυταρχισμός και η απόλυτη διαχειριστική ανεπάρκεια στα θέματα που δεν αφορούσαν τα επιμέρους συμφέροντα αλλά το δημόσιο συμφέρον. Αυτό φάνηκε στις περσινές πυρκαγιές, στη διάλυση του ΕΣΥ και στα αρνητικά ρεκόρ θανάτων στην πανδημία, στην ακρίβεια, την ανεργία, στο αίσθημα ασφάλειας, σε κάθε θέμα που απασχολεί τους πολίτες αλλά όχι τις συγκεκριμένες ελίτ που υπηρετεί η κυβέρνηση της ΝΔ.
Το «επιτελικό κράτος» δεν ήταν παρά μια μεταμφίεση ενός οργανωμένου συστήματος εξουσίας και διαχείρισης συμφερόντων σε δήθεν θεσμική μεταρρύθμιση. Ο σαρωτικός άνεμος της αλλαγής που ήδη κάνει αισθητή την παρουσία του αποκάλυψε απότομα το περιεχόμενό του και σύντομα θα οδηγήσει το απογυμνωμένο κυβερνητικό σκαρί στον βυθό. Όσο πιο γρήγορα τόσο το καλύτερο για τη χώρα.
O Γρηγόρης Θεοδωράκης είναι πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης
Το βαρέλι δεν έχει πάτο για το επιτελικό κράτος της «Μητσοτάκης ΑΕ»
