Η διαµάχη γύρω από την Ουκρανία είναι ξεκάθαρα πλέον και διαµάχη για τη γεωπολιτική κληρονοµιά της Σοβιετικής Ενωσης. Το τελευταίο επεισόδιο αυτής της πράξης ξετυλίγεται τις τελευταίες βδοµάδες και µέρες και είναι ορατό ότι η Ρωσία δεν αποδέχεται πλέον τα σηµερινά γεωπολιτικά δεδοµένα και αναθεωρεί τη ροή της ιστορίας των τελευταίων τριάντα ετών.
Του Πέτρου Βαμβακά*
Με την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία το 1999 αρχίζει µια πορεία για την επαναφορά της Ρωσίας ως πρώτης τάξεως δύναµης στην Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή. Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η επέκταση του ΝΑΤΟ και η δηµιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο πλαίσιο της ενοποιηµένης Γερµανίας ήταν µια εφιαλτική δεκαετία για τη µέχρι προσφάτως πανίσχυρη Σοβιετική Ενωση ή τον ρωσικό εθνικισµό ο οποίος κυοφορείτο στα σπλάχνα της. Το δόγµα Πριµακόφ και η άνοδος του Πούτιν στην εξουσία ήταν η αντίδραση στην εφαρµογή του νεοσυντηρητισµού της ηγεµονικής Αµερικής, η οποία πίστεψε ότι ο δρόµος προς τον δηµοκρατικό και οικονοµικό φιλελευθερισµό ήταν µονόδροµος και εν µέρει θεόσταλτος.
Η δεύτερη τετραετία Κλίντον και η πρώτη τετραετία Μπους ήταν καθοριστικές µε το «απαραίτητο έθνος» της Μαντλίν Ολµπράιτ, τον βοµβαρδισµό της Σερβίας από το ΝΑΤΟ και τους βοµβαρδισµούς του Σουδάν και του Αφγανιστάν από τον Κλίντον, το πλήγµα της 11ης Σεπτεµβρίου αλλά και τα περί επιθετικού πολέµου και τον «Αξονα του Κακού» από τον Μπους το 2002.
Ο Πούτιν παρατηρούσε και αποκόµιζε οφέλη ενώ φιλοδοξούσε την επαναφορά της Ρωσίας. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Τσετσενίας και στο πλαίσιο του κοινού εχθρού του πολιτικού ισλάµ ο Πούτιν απολάµβανε την ανοχή της Ευρώπης –και της Αµερικής µετά το 2001– στην ισοπέδωση του Γκρόζνι το 2000 αλλά και στην υπόθεση του θεάτρου τον Απρίλιο του 2002.
Οι επεκτάσεις του ΝΑΤΟ µετά το 1999 δηµιούργησαν µια άλλη πραγµατικότητα για τη Ρωσία και τον Πούτιν, ο οποίος τις παρακολούθησε µε δυσαρέσκεια αλλά µην έχοντας τη δυνατότητα να τις εµποδίσει από πλευράς ισχύος.
Η παρατεταµένη ενασχόληση της Αµερικής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν από το 2001 και η δυσαρέσκεια µε τις επιλογές του Μπους στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ έδωσαν την ευκαιρία στον Πούτιν να παρεµποδίσει τα σχέδια ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας και να προχωρήσει στην αναγνώριση της Οσετίας και της Αµπχαζίας και µετέπειτα στην εισβολή της Γεωργίας κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκλογικής αναµέτρησης στην Αµερική και της κατάρρευσης της Lehman Brothers. Με την Ουκρανία η αρχική διαµάχη είχε επίκεντρο την ενεργειακή διάσταση από το 2005, αλλά και διαστάσεις ασφάλειας και εθνικής ταυτότητας.
Το 2014 οι κυρώσεις που ακολούθησαν τη µονοµερή προσάρτηση της Κριµαίας, αλλά και η διαµάχη µε το υπουργείο Εξωτερικών των Ηνωµένων Πολιτειών για τον αµερικανικό ρόλο στις διαδηλώσεις του Φεβρουαρίου του 2014 ήταν µέρος του µπρα ντε φερ µεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας που έλαβε µέρος ακόµη και στον κυβερνοχώρο.
Η τελευταία πράξη που εξελίσσεται τις τελευταίες εβδοµάδες είναι πανοµοιότυπη µε τις προηγούµενες όσον αφορά την ευκαιριακή χρονική στιγµή αλλά και την προετοιµασία από µεριάς της Ρωσίας. Η σηµερινή κατάσταση στην Ουκρανία αλλάζει σηµαντικά τα δεδοµένα, διότι εµπράκτως πλέον η αναθεώρηση των συνόρων ενός αναγνωρισµένου κράτους γίνεται βιαίως. Είναι µια αρκετά ανησυχητική εξέλιξη και µια αλλαγή που εάν θεσµοθετηθεί, αλλάζει ριζικά και τον γεωπολιτικό χάρτη αλλά και τα δεδοµένα παγκοσµίως.
* Ο Πέτρος Βαμβακάς, PhD, είναι καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College ΗΠΑ και διευθυντής του Ινστιτούτου Ανατολικών Μεσογειακών Σπουδών