Το θαύμα λένε κρατάει τρεις μέρες. Και απ ό,τι φαίνεται, η λειτουργία του Facebook ως χώρου ελεύθερης διακίνησης ιδεών, στην Ελλάδα τελειώνει. Ο κολοσσός των social media, αποφάσισε να αναθέσει σε ένα site με τον τίτλο Ellinika Hoaxes τον έλεγχο εγκυρότητας των ειδήσεων που δημοσιεύονται για την αποφυγή των fake news.
Όπως περιγράφει με περηφάνια το Facebook στην ανακοίνωσή του, ο νέος συνεργάτης στην Ελλάδα θα λαμβάνει παράπονα των αναγνωστών για ψευδείς ειδήσεις και αφού κάνει τις αξιολογήσεις του, θα δίνει έγκριση και σφραγίδα αξιοπιστίας. Τα Ellinika Hoaxes για να μην ξεχνιόμαστε.
Δηλαδή αν οι οπαδοί του Άδωνη Γεωργιάδη για παράδειγμα, στείλουν μαζικά μηνύματα για δημοσίευμα που τον εμφανίζει ως εμπλεκόμενο στη δικογραφία της Novartis, τα Ellinika Hoaxes θα κάνουν τις σχετικές διασταυρώσεις,- όποτε τις κάνουν- και το δημοσίευμα μπορεί να χαρακτηριστεί αναξιόπιστο και όποιος το έκανε να πάρει αρνητική αξιολόγηση στο Facebook. Επανειλημμένες αρνητικές αξιολογήσεις – από τα Ellinika Hoaxes ξαναλέμε- θα οδηγούν σε καταβαράθρωση του Μέσου Ενημέρωσης στα social media.
To πρώτο που μπορεί να πει κάποιος, είναι πως αν οι «ελεγκτές» του συγκεκριμένου ιστότοπου είχαν τη δυνατότητα, τις γνώσεις και την εμπειρία να ελέγξουν την αλήθεια δημοσιευμάτων έρευνας, πιθανόν να κοσμούσαν και οι ίδιοι τη δημοσιογραφία με μια τέτοια ιδιότητα. Το Facebook φαίνεται πως έκανε τη γκάφα να αναθέσει σε έναν ναρκαλιευτή του Στρατού και έναν επισμηνία τον έλεγχο εγκυρότητας και αξιοπιστίας δημοσιογραφικών ερευνών που κάνουν δημοσιογράφοι με χιλιόμετρα στο επάγγελμα και καταξίωση. Ας δούμε όμως την ιστορία της ιστοσελίδας Ellinika Hoaxes η οποία έχει παραδεχθεί δύο φορές πως δημοσίευσε fake news. Την πρώτη φορά ήταν τον Ιούνιο του 2016, όταν χαρακτήρισαν ένα δημοσίευμα της ιστοσελίδας Tribune.gr ως ψευδές. Το δημοσίευμα παρουσίαζε τον Βρετανό Τζάθαν Σμιθ, ο οποίος είχε IQ 145, να τάσσεται υπέρ του Brexit . Τα Ellinika Hoaxes υποστήριζαν πως ο Σμιθ δεν υπήρχε και επρόκειτο για fake news. Τελικώς ο φορέας του fake news ήταν τα Εllinika Hoaxes που αναγκάστηκαν να ζητήσουν συγγνώμη.
Τη δεύτερη φορά που ζήτησαν συγγνώμη μετά από fake news που υπέγραψαν ήταν τον Ιούνιο του 2018 που παρουσίαζε ψευδή πραγματικότητα για την αναγνώριση της Μακεδονικής γλώσσας από την Ελλάδα το 1977. Η δικαιολογία για το ψευδές ρεπορτάζ αποδόθηκε στην απειρία του συντάκτη.
Την ίδια περίοδο τα Ellinika Hoaxes υπερασπίστηκαν το αμαρτωλό φυτοφάρμακο RoundUp της Μονσάντο, χαρακτηρίζοντας fake τα δημοσιεύματα που το αποκαλούσαν καρκινογόνο παρότι υπάρχει σχετική απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το θέμα.
Ποιοι όμως είναι οι συντάκτες που αναλαμβάνουν να αξιολογήσουν τους πεπειραμένους δημοσιογράφους και πόθεν εμφανίστηκαν. Με εξαίρεση το Δημήτρη Αλικάκο, πρώην δημοσιογράφο του ΣΚΑΪ, ειδικευμένο σε «θέματα Λιαντίνη» οι υπόλοιποι εταίροι στο site δεν έχουν σχέση με δημοσιογραφία.
Το Ellinika Hoaxes εμφανίστηκε πριν από χρόνια στο διαδίκτυο ως ένα μικρό μπλογκ. Το 2017, η εφημερίδα Free Press, Athens Voice, ανακοίνωσε πως το συγκεκριμένο site ανήκει σε αυτή και αποτελεί κομμάτι της δράσης της. Είναι γνωστό πως η συγκεκριμένη εφημερίδα έχει σαφή πολιτικό προσανατολισμό και προωθεί συστηματικά θέσεις της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το 2018 ωστόσο τα Εllinika Hoaxes εμφανίζονται ως Αστική μη Κερδοσκοπική εταιρεία. Τα Ellinika Hoaxes, έχουν ελάχιστη διαφήμιση που προέρχεται από Google Ads. Το πρώτο ερώτημα είναι πώς συντηρούνται και λειτουργούν, με ποιους πόρους; Σε μια περίοδο έντονου ανταγωνισμού στο διαδίκτυο, πώς πληρώνουν τα έξοδα λειτουργίας που δεν είναι λίγα; Επίσης έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως στη συμφωνία τους με το Facebook εμφανίζονται ως Μη Κυβερνητική Οργάνωση (NGO).
Ας πάμε τώρα στους ιδιοκτήτες. Σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρείας τα Ellina Hoaxes αποτελούν οι:
- Θεόδωρος Δανιηλίδης Πρόκειται για απόστρατο ναρκαλιευτή του Ελληνικού Στρατού ο οποίος κατά έναν περίεργο τρόπο θεωρεί τον εαυτό του ικανό να κρίνει και να αξιολογήσει δημοσιογράφους.
- Αθανάσιος Σιτίστας Σε ΦΕΚ του 2011 ο συγκεκριμένος εμφανίζεται ως επισμηνίας του Στρατού.
- Δημήτρης Αλικάκος Δημοσιογράφος ο οποίος μετά από μια πορεία στην τηλεόραση ξαναεμφανίστηκε με ένα βιβλίο για τον Λιαντίνη τον καθηγητή που αυτοκτόνησε και ως αρθρογράφος στην Athens Voice.
- Ανδρόνικος Κουτρούμπελης Δηλώνει web developer
- Γεώργιος Γεωργίου από τον Εύοσμο Θεσσαλονίκης, αγνώστων λοιπών στοιχείων.
Στην ομάδα εμφανίζονται ως αρθρογράφοι ένας τελειόφοιτος Πολιτικών Επιστημών, ένας απόφοιτος Αγγλικής Φιλολογίας πρώην συνεργάτης Αμυντικών Περιοδικών (πάλι ο Στρατός μπροστά) και ένας χημικός.
Σκεφθείτε τώρα όλους αυτούς να πρέπει να αποφανθούν για το αν για παράδειγμα η αποκάλυψη της λίστας Λαγκάρντ ή υπόθεση παιδεραστίας του συνεργάτη του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Μολδαβία που χρειάστηκε ένα χρόνο έρευνας, είναι αληθή ή όχι. Με λίγα λόγια, το Facebook ακόμη και αν δεν υπάρχουν άλλες σκοπιμότητες ανέθεσε σε άσχετους ανθρώπους, χωρίς εμπειρία, γνώση και ειδίκευση να κρίνουν ειδήσεις, γεγονότα και δημοσιογράφους που αποτελούν μεγάλα μεγέθη μπροστά στην δική τους υπόσταση.
Αυτό είναι και το μεγάλο ερώτημα. Πώς και γιατί το Facebook προχώρησε σε αυτή την επιλογή; Στο εξωτερικό ακολούθησε μια διαφορετική τακτική. Αφού ενημέρωσε τα εγχώρια ΜΜΕ, προχώρησε σε σύσταση επιτροπών ελέγχου που απαρτίζονται από μεγάλα ερευνητικά Μέσα με προσωπικότητες στο χώρο του Τύπου. Στη Γαλλία ο έλεγχος γίνεται από το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (πέραν της Γαλλίας γίνεται και στη Νότια Αφρική, στο Πακιστάν, Φιλιππίνες, Πολωνία, Σενεγάλη, Νιγηρία, Μεξικό, Κένυα, Καμερούν, Καναδά, Κένυα), το CheckNews της Libération, το Les Décodeurs της Monde, το Les Observateurs της France 24, το Fake Off του ιστοτόπου 20 minutes.
Είναι εμφανής η ύπαρξη πέντε διαφορετικών ομάδων που προέρχονται από πέντε διαφορετικούς ειδησεογραφικούς φορείς που προωθούν την διαφάνεια στο έργο της διασταύρωσης των πληροφοριών. Στις ΗΠΑ στην αντίστοιχη Επιτροπή συμμετέχει το Associated Press μαζί με φορείς με προμετωπίδα επιστήμονες και ερευνητές δημοσιογράφους. Όσα ΜΜΕ συμμετέχουν στον έλεγχο δημοσιεύουν τα πρόσωπα που τα αντιπροσωπεύουν στην Επιτροπή και όλα τα στοιχεία (μαζί και τα οικονομικά) είναι σε πλήρη διαφάνεια. Τα περισσότερα μέλη είναι έμπειροι δημοσιογράφοι και κυρίως ερευνητές δημοσιογράφοι που γνωρίζουν τι σημαίνει έρευνα, πηγή, διασταύρωση και φυσικά προσπάθεια λογοκρισίας.
Στην Ελλάδα η ερευνητική δημοσιογραφία για το Facebook οφείλει να πάρει πιστοποίηση από έναν επισμηνία, έναν λοχία και έναν χημικό οι οποίοι όπως συμβαίνει συχνά με τους κριτικούς, παρουσιάζουν τη λειτουργία του ευνούχου που ξέρει τα πάντα γύρω από το σεξ αλλά δεν έχει κάνει ποτέ.
Μπράβο στο Facebook που έβαλε τα Ellinika Hoaxes να φυλάνε τα πρόβατα. Το τίμημα δεν θα είναι μόνο η κατακραυγή αλλά και τα νομικά μέτρα που είναι λογικό να πάρουν όλοι αυτοί που πέφτουν θύματα των αξιολογήσεων του κάθε επισμηνία. Η τελευταία ενασχόληση αξιωματικών με την αξιολόγηση της δημοσιογραφίας ήταν πολλά χρόνια πριν και δεν είχαν καλό τέλος.