Μια συζήτηση με τον Αλέξανδρο Μιστριώτη με αφορμή ένα περιπατητικό «δοκίμιο» που διοργανώνει στο κέντρο της πρωτεύουσας
Σε κάθε διαδρομή της «Επίσκεψης» οι συμμετέχοντες περπατούν και «ξαναδιαβάζουν» τον δημόσιο χώρο. Ο στόχος του περιπάτου είναι να αγκαλιάσει μια πόλη που εύκολα εκθειάζεται σαν λίκνο του πολιτισμού και της δημοκρατίας, αλλά ακόμη πιο εύκολα απαξιώνεται ως άσχημη, αβίωτη και αφιλόξενη. Ο Αλέξανδρος Μιστριώτης μίλησε στο Documento για την αόρατη πόλη, για τις εποχές της, για τα συναισθήματα, την Ιστορία και τους ανθρώπους που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της Αθήνας.
«Η Αθήνα είναι αόρατη. Ίσως ακούγεται παράδοξο, κι όμως, όσοι μελετήσουν τη συναρπαστική ιστορία της, αυτήν που τους περιβάλλει καθημερινά, θα ξαφνιαστούν. Η ιστορία της Αθήνας φωτίζει την αγωνία της σύγχρονης Ευρώπης όπως και το πείραμα της νέας Ελλάδας. Επιμένουμε να βλέπουμε την ιστορία μας ξεκομμένη από την ευρωπαϊκή κι όμως η απελπισία του Καρυωτάκη είναι σύγχρονη και συντονισμένη με την απελπισία της “Ερημης χώρας” του Ελιοτ. Η πόλη τα συνδέει όλα αυτά, λειτουργεί σαν αρχείο, σε βοηθάει να καταλάβεις και τελικά σε συμβουλεύει και σε παρηγορεί» λέει ο κ. Μιστριώτης.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ξεκίνησε το 2010, στις αρχές της οικονομικής κρίσης. «Καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, κοινωνικοί επιστήμονες και φίλοι έρχονταν στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στην Αθήνα, για να καταλάβουν τι συμβαίνει. Τι συμβαίνει εδώ και τι συμβαίνει στον κόσμο, τι συνέβαινε δηλαδή και στους ίδιους. Καθόμασταν σε καφέ να συζητήσουμε αλλά γρήγορα γινόταν σαφές πως τα κεφάλια μας ήταν γεμάτα προκαθορισμένα συμπεράσματα. Γι’ αυτό βγήκαμε στον δρόμο να κοιτάξουμε ξανά την πραγματικότητά μας και να διευρύνουμε το οπτικό μας πεδίο. Τελικά για να καταλάβουμε τι συμβαίνει έπρεπε να σκεφτούμε τι έχει συμβεί τα τελευταία 200 χρόνια».
«Όταν μιλάς για μια πόλη μιλάς για ανθρώπους»
Η Αθήνα είναι γεμάτη αντιφάσεις, αντιθέσεις και συνθέσεις. «Το παράδοξο ήταν πως αυτή ακριβώς η πρόθεση μας οδήγησε να μιλάμε για την οθωμανική, τη ρωμαϊκή και τη μεσαιωνική εποχή της πόλης. Για τον ρόλο της Αθήνας και του ελληνικού στοιχείου μέσα στην Ιστορία, για το πώς διαβάζεται ένα βυζαντινό μνημείο ως ρωμαϊκό και για την αμηχανία της δυτικής Ευρώπης απέναντι στην ανατολική της πλευρά, για τη χάραξη των δρόμων, για τις μεταβάσεις των διαφορετικών πολιτισμών, για την απόσταση ανάμεσα στα κτίρια, για τον διάλογο των ερειπίων και των κτιρίων, για το ότι όταν μιλάς για μια πόλη μιλάς για ανθρώπους».
Μέσα από την τριβή και τη συνδιαλλαγή με αντιφατικές και αόρατες πλευρές της πόλης γεννήθηκαν νέα περιεχόμενα και συναντήσεις. «Αυτή η διαδικασία έγινε πολλές φορές. Αρχίσαμε σιγά σιγά να βλέπουμε ότι την Αθήνα την επισκέπτονται οι άνθρωποι μέσα από “διαδρόμους” και διαδρομές λίγο ως πολύ δεδομένα και στον χώρο και τον νου, ότι την εξαφανίζει πάνω απ’ όλα ένας άγονος θαυμασμός και μια άστοχη νοσταλγία, ότι τη σκεπάζει από τη μια πλευρά η αποθέωση του “χρυσού” 5ου π.Χ. αιώνα και από την άλλη η παρεξήγηση πως η πόλη ήταν χωριό προτού γίνει πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους. Ο κατάλογος είναι μακρύς αλλά ξέραμε ότι ο πραγματικός αποδέκτης αυτού που είχαμε να πούμε ήταν το ελληνικό κοινό και οι κάτοικοι της ίδιας της πόλης. Διότι αυτούς απαξιώνει η απαξίωση της Αθήνας».
Η διαδικασία της συνάντησης με το κοινό ήταν αργή και πέρασε από πολλές διαφορετικές εκδοχές και διαδρομές. Κατά τη διάρκεια του περιπάτου το κοινό έρχεται σε επαφή με την πόλη χωρίς χάρτες και τυπωμένα κείμενα. «Η δουλειά μου στο θέατρο βοήθησε προκειμένου να κάνουμε διαρκώς νέες ερωτήσεις και βελτιώσεις. Οι φίλοι που συμμετείχαν μας έκαναν παρατηρήσεις και όλο αυτό απαιτούσε εξαντλητική και συντριπτική έρευνα. Ακόμη και σήμερα η έρευνα μοιάζει να ξεκίνησε μόλις τώρα, ακόμη και σήμερα νιώθουμε σαν να βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο, στην αρχή. Καταλήξαμε σε μια απλή και ανθρωποκεντρική μορφή χωρίς χάρτες, τυπωμένα κείμενα, δηλαδή χωρίς δεκανίκια για να δοθεί έμφαση στην εμπειρία. Το γεγονός συμβαίνει στον νου, δεν είναι event και γι’ αυτό δεν έχει τίποτε εντυπωσιακό. Καθώς περπατάμε επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε ένα σημείο κι αρχίζουμε να βλέπουμε πόσες ιστορίες συνδέονται με αυτό. Γυρνάμε γύρω γύρω από μια εκκλησία για να δούμε πώς τοποθετούνται οι πέτρες στους τοίχους· η λεγόμενη λιθοδομή είναι ο γραφικός χαρακτήρας μιας εποχής».
Το σάιτ, η Ακρόπολη και η ουσία της πόλης
Για να υπάρξει ακόμη μεγαλύτερο βάθος και αναζήτηση δημιουργήθηκε μια ιστοσελίδα με τίτλο «Η επίσκεψη» ώστε οι συμμετέχοντες να αποκτήσουν τα δικά τους εφόδια και να έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν τη δική τους έρευνα. «Φτιάξαμε μια δεύτερη μικρή “Επίσκεψη” στη σελίδα που λέγεται “οι πηγές”, με σύντομα κείμενα που εισάγουν και προτείνουν άλλα κείμενα και σχηματίζουν μια άλλη διαδρομή. Ο ιστότοπος περιλαμβάνει πηγές που αφορούν την “Επανάσταση”, την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, τη μεταφορά των αρχαίων κλασικών κειμένων έως τις μέρες μας, τη σχέση της οθωμανικής με τη βυζαντινή και τη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, το τέλος της αρχαιότητας και πολλά άλλα. Η επιλογή ήθελα να είναι μη αναμενόμενη και να δίνει ένα έναυσμα. Σκοπός ήταν να μοιραστούμε τον ενθουσιασμό μας και όχι να αποδείξουμε κάτι».
Το πρακτικό κομμάτι της διαδρομής επιχειρεί να ξεφύγει από τις συνηθισμένες περιηγήσεις και να διεμβολίσει τις γνωστές αφηγήσεις για την Αθήνα. «Σε κάθε διαδρομή είμαστε λίγοι, έξι με οκτώ άτομα συνήθως. Για τρεισήμισι ώρες περπατάμε και διαβάζουμε ξανά τον δημόσιο χώρο. Δεν μπαίνουμε στους αρχαιολογικούς χώρους. Δεν πάμε στην Ακρόπολη, αλλά στα περιθώριά της. Νοηματικά συμπληρώνουμε τα τεράστια κενά που άφησε πίσω της η συνήθης αφήγηση. Η πόλη είναι τόσο πυκνή που κάποτε δεν μπορείς να διασχίσεις τον χώρο. Η συγκίνηση, ο θυμός, η απορία, ο θαυμασμός και το γέλιο, όλα είναι μέσα στο πρόγραμμα, όλα αυτά είναι ο άνθρωπος και αυτόν αφηγείται μια πόλη. Κάθε πόλη και όχι μόνο η Αθήνα αφηγείται όλη την ανθρωπότητα. Εχοντας ξεκαθαρίσει αυτό μπορούμε να πούμε ότι η Αθήνα είναι πολύ ιδιαίτερη πόλη, πλούσια και σοφή».
Ποια είναι τα αποτυπώματα της Ιστορίας που φωτίζονται μέσα από τον περίπατο; «Ας μην κοροϊδευόμαστε, η ιστορία της πόλης δεν είναι εύκολη. Η παρηγοριά που προσφέρει είναι συχνά σκληρή. Η Ιστορία μιλάει πάντα για κάτι που πέρασε και χάθηκε. Μόνο αν αγκαλιάσουμε αυτή την απώλεια θα αποκτήσουμε ειλικρινή σχέση με την πόλη και την ιστορία της που είναι και δική μας».
INFΟ
Τετάρτη 30 Οκτωβρίου, ώρα 19.00. Οι κρατήσεις γίνονται τηλεφωνικά στο 6975461191 (9.00 π.μ. με 9.00 μ.μ.)
