Η μεγάλη αμαρτία του ενεργειακού μοντέλου που η κυβέρνηση εφαρμόζει τους τελευταίους πέντε μήνες αφήνει ανεξέλεγκτη:
• Την αισχροκέρδεια στη χονδρεμπορική αγορά, όπου ένα ολιγοπώλιο τεσσάρων παραγωγών ενέργειας διαμορφώνει τις τιμές όσο κι όπου θέλει, με μηχανισμούς που εγείρουν υποψίες για χειραγώγηση των τιμών σε βάρος των καταναλωτών, η οποία έχει προκαλέσει πλήθος καταγγελιών και από τα αριστερά, π.χ. τον ΣΥΡΙΖΑ και τη ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ, και από τα δεξιά, π.χ. τον Αντώνη Κοντολέοντα του ομίλου Στασινόπουλου. Την αισχροκέρδεια στη λιανική, όπου δεδομένης της ατυχούς έμπνευσης της κυβέρνησης να επιβάλει στις εταιρείες προμηθειών να δίνουν την τιμή για το ρεύμα του επόμενου μήνα έως τις 20 του προηγούμενου, οι εταιρείες καταλήγουν να ενσωματώσουν στην τιμή ένα «ασφάλιστρο κινδύνου», που θα τις καλύπτει από πιθανές ζημίες σε περίπτωση μεγάλης αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και της χονδρεμπορικής του ρεύματος. Το τοποθετούν σε τέτοια ύψη που καταλήγουν να πουλάνε το ρεύμα στους καταναλωτές με «καπέλο» 86% έως 156% σε σχέση με τις τιμές χονδρικής (και να καρπώνονται τα αντίστοιχα υψηλά κέρδη).
Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που έφερε στη δημοσιότητα ο τομεάρχης Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ βουλευτής Σωκράτης Φάμελλος η ΔΕΗ:
• Τον Σεπτέμβριο με τιμή χονδρεμπορικής 414 ευρώ ανά μεγαβατώρα πούλησε στους καταναλωτές με τιμή 788 ευρώ ανά μεγαβατώρα, δηλαδή με «καπέλο» 90%!
• Τον Οκτώβριο με τιμή χονδρικής στα 232 ευρώ ανά μεγαβατώρα πούλησε στους καταναλωτές 595 ευρώ ανά μεγαβατώρα, δηλαδή με «καπέλο» 156%!
• Τον Νοέμβριο με τιμή χονδρεμπορικής στα 213 ευρώ ανά μεγαβατώρα πούλησε στους καταναλωτές προς 397 ευρώ ανά μεγαβατώρα, δηλαδή με «καπέλο» 86%.
Κονδύλι 8,1 δισ. στον προϋπολογισμό
Με ελαφρώς υψηλότερα «καπέλα» πούλησαν εξάλλου στους καταναλωτές και οι άλλες εταιρείες προμήθειας το ρεύμα όλους αυτούς τους μήνες, αν ληφθεί υπόψη ότι το αγόραζαν στην ίδια τιμή με τη ΔΕΗ, αλλά το πουλούσαν λίγο υψηλότερα. Για να επιδοτηθεί όμως αυτή η διπλή αισχροκέρδεια στη χονδρική και λιανική του ρεύματος και τα νοικοκυριά να πληρώνουν μια τελική τιμή στα 17-20 λεπτά την κιλοβατώρα, ώστε να μην τινάζονται στον αέρα οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί (που θα σημάνει πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση στις επερχόμενες εκλογές), η κυβέρνηση ενέγραψε στον κρατικό προϋπολογισμό για τις επιδοτήσεις του 2022 κονδύλι 8,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μόνο τα 5,9 δισ. ευρώ προέρχονται από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, ενώ άλλα 2,2 δισ. ευρώ τουλάχιστον προέρχονται από τα αυξημένα φορολογικά έσοδα λόγω των πληθωριστικών φόρων στην κατανάλωση.
Υπάρχουν άλλες λύσεις; Υπάρχουν και έχουν κατατεθεί και από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος από μήνες φωνάζει για πλαφόν στη χονδρεμπορική με βάση το πραγματικό κόστος παραγωγής της κάθε μονάδας ανά τεχνολογία και τον προσδιορισμό ανώτατου συντελεστή κέρδους στις ενεργειακές εταιρείες (που η ΝΔ απορρίπτει κατηγορηματικά, βρίσκει όμως λογική την επιβολή του στα πρατήρια καυσίμων και στα σουπερμάρκετ), αλλά και από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ.
Η βασική πρόταση του ΠΑΣΟΚ, η οποία έχει κατατεθεί από τον Χάρη Δούκα, καθηγητή ΕΜΠ και γραμματέα Ενέργειας του κόμματος, είναι πως η ελληνική κυβέρνηση αντί να εμφανίζεται διεκδικούσα στην Ευρώπη ένα πλαφόν επί της πανευρωπαϊκής τιμής του φυσικού αερίου, που δεν θέλουν οι Γερμανοί, μπορεί να λύσει εύκολα το πρόβλημα του πρωταθλητισμού της στο ακριβό ρεύμα με την εισαγωγή πλαφόν στην εγχώρια λιανική, που δεν χρειάζεται καμιά έξωθεν έγκριση, ούτε από τους Γερμανούς ούτε από τις Βρυξέλλες.
Επιβολή πλαφόν στη λιανική σημαίνει ότι αν θες να κλειδώσεις τις τιμές του ρεύματος στα 17-20 λεπτά την κιλοβατώρα για τα νοικοκυριά, αντί του σημερινού εκτρωματικού μοντέλου όπου οι εταιρείες αγοράζουν πανάκριβα το ρεύμα από μια ανεξέλεγκτη χονδρική και τις πουλάνε στη λιανική με πρόσθετο «καπέλο» 156% (π.χ. όπως έγινε τον Οκτώβριο που η λιανική αγόραζε την κιλοβατώρα από τη χονδρική με 23 λεπτά και την πουλούσε στα 59,5 λεπτά), υποχρεώνεις τις εταιρείες προμήθειας να πουλάνε το ρεύμα στους καταναλωτές στα 17-20 λεπτά την κιλοβατώρα. Με τα ισχύοντα κόστη στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες προμήθειας θα πουλάνε κάτω του κόστους. Η Κομισιόν το έχει επιτρέψει αυτό εντάσσοντας τις ρυθμιζόμενες τιμές λιανικής (δηλαδή το πλαφόν) στην εργαλειοθήκη των μέτρων της από τα τέλη του 2021.
Ρυθμιστικός ρόλος από το κράτος
Βεβαίως οι εταιρείες που θα πουλάνε κάτω του κόστους με κρατική εντολή θα πρέπει να αποζημιώνονται από το κράτος με βάση κάποια εύλογη τιμή, που μπορεί να είναι η χονδρεμπορική τιμή στην οποία οι ίδιες αγοράζουν το ρεύμα κι ένα λογικό ποσοστό κέρδους (έστω 10% αλλά όχι 156%!). Παραμένοντας π.χ. στον Οκτώβριο, όταν η χονδρεμπορική τιμή του ρεύματος ήταν στα 23 λεπτά, θα ήταν δυνατό το κράτος τοποθετώντας το πλαφόν στη λιανική στα 17-20 λεπτά να αποζημιώνει τις εταιρείες που αγόρασαν στα 23 λεπτά με ένα ποσό περί τα 7-10 λεπτά για κάθε κιλοβατώρα που πούλησαν στους καταναλωτές.
Το βασικό πλεονέκτημα της πρότασης αυτής είναι ότι αντί να έχουμε μια αγορά σε πανικό με προμηθευτές να αποφασίζουν οι ίδιοι για την τιμή που θα πουλήσουν και εκείνοι να πουλάνε με «καπέλο» 150% πάνω στη χονδρεμπορική, επειδή φοβούνται μήπως ανέβει η τιμή του φυσικού αερίου τον επόμενο μήνα και καταγράψουν ζημίες, αναλαμβάνει εν μέσω κρίσης το κράτος να ασκήσει τον ρυθμιστικό ρόλο του και να ορίσει την τιμή λιανικής, μειώνοντας έτσι δραστικά τα χρήματα των φορολογουμένων που δίνει για επιδοτήσεις σε 25 ιδιωτικές εταιρείες.
Π.χ., αν είχαμε πλαφόν 17-20 λεπτά στη λιανική τον Οκτώβριο, όταν οι εταιρείες προμήθειας αγόρασαν από τη χονδρική την κιλοβατώρα με 23 λεπτά και την πούλησαν στους καταναλωτές προς 60 λεπτά, ενώ το δημόσιο έδωσε κρατικές επιδοτήσεις 40 λεπτά, το δημόσιο θα καθάριζε με επιδοτήσεις μόλις 10 λεπτά ανά κιλοβατώρα, μειωμένες κατά 75%. Αυτά τα χρήματα είναι περίπου 1 δισ. ευρώ που ποτέ δεν θα έβγαιναν από τον κρατικό προϋπολογισμό και θα μπορούσαν να στηρίξουν άλλα μέτρα, π.χ. τη μείωση των φόρων κατανάλωσης.