Ένας ρεμπέτης στην Κορέα

Η κουκλοπαίκτρια Αννέτα Στεφανοπούλου δημιούργησε τον ρεμπέτη Γιοβάν για να ανακαλύψει καλύτερα την τέχνη της. «Με τη φροντίδα της λεπτομέρειας, ο χαρακτήρας γίνεται ζωντανός» υποστηρίζει.

Οι κουκλοπαίκτες στην Ελλάδα αποτελούν μια μικρή κοινότητα ανθρώπων που δείχνουν αλληλεγγύη ο ένας στον άλλο. Η ομάδα κουκλοθέατρου Bufos δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2011. «Ο Bufos έφτιαξε τον Γιοβάν και τον φρόντισε με πολλή προσοχή. Η παρουσία της κούκλας στον δρόμο δημιούργησε μεγάλη δυναμική. Με στήριξαν πολύ οι αγαπημένοι μου άνθρωποι, οι φίλοι και συνεργάτες μου».

Η Αννέτα έχει παίξει σε παραστάσεις, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και έχει κατασκευάσει πολλές κούκλες. Ο Γιοβάν όμως είναι το πιο προσωπικό της δημιούργημα. «Γεννήθηκε από την επιθυμία μου να αναπτύξω μια συστηματική σχέση με την τέχνη της εμψύχωσης και να δω τι γκελ μπορεί να κάνει έξω από τον προστατευμένο χώρο του θεάτρου. Ο Γιοβάν δεν έκανε πολλές πρόβες και βγήκε αμέσως στον δρόμο».

Κουκλοθέατρο στον δρόμο

Η επικοινωνία με τον κόσμο έπλασε την προσωπικότητα της κούκλας. «Την τρίτη μέρα του έβαλα μουστάκι και έφτιαξα το μπουζούκι του. Ηταν προορισμένος να γίνει ρεμπέτης. Με γοητεύει πολύ το κομμάτι της εμψύχωσης: η αναπνοή της κούκλας, πώς θα κάνει παύση, πώς θα εκφραστεί. Ο κόσμος έβλεπε ότι ο Γιοβάν είναι “ζωντανός”. Τα ρεμπέτικα τραγούδια ήταν απλώς η αφορμή για να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους. Οταν περνούσε το σκουπιδιάρικο έλεγε “ευχαριστώ” και ο σκουπιδιάρης σχολίαζε ότι είναι ο μόνος που τον χαιρετάει σε αυτή την πόλη. Οταν ακουγόταν ένας δυνατός θόρυβος τρόμαζε ή σχολίαζε αυτούς που έκαναν τζόγκινγκ με φωσφοριζέ ρούχα. Είναι πρόκληση να εντάξεις κάτι μέσα στο αληθινό, στο εδώ και τώρα».

Η παράσταση σύντομα άρχισε να φιλοξενείται και σε καφενεία. Η δομή της απέκτησε συγκεκριμένη μορφή μέσα από την τριβή. «Ο Γιοβάν τραγουδάει ρεμπέτικα, φτιάχνει τον καφέ του και στο τέλος παίζει ένα ροκ κομμάτι και επιτίθεται σ’ εμάς τους κουκλοπαίκτες. Είναι μια δομημένη παραγωγή με χώρο για αυτοσχεδιασμό. Κάποια στιγμή μας ανακάλυψε ο Δημήτρης Μυστακίδης και στη συνέχεια η Ελένη Τσαλιγοπούλου».

Οι εμπειρίες από το κουκλοθέατρο στον δρόμο ήταν σκληρές. «Το δύσκολο ξεκινάει από τη στιγμή που μπαίνεις στο μετρό και αρχίζουν να σε αγριοκοιτάνε. Αν πας κάπου να παίξεις, οι σταθεροί πωλητές αρχίζουν να αισθάνονται απειλή, ενώ στην πραγματικότητα τους φέρνεις κι εσύ κίνηση. Αυτό μου θυμίζει τη νοοτροπία “ας ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα”. Μια φορά ένας κύριος μου φώναζε “θα φύγεις τώρα από εδώ” και μια άλλη φορά με κλέψανε και δεν αντέδρασε κανένας. Επίσης, το να είσαι γυναίκα συνοδεύεται από στερεοτυπικές αντιδράσεις και σχόλια. Τελικά ανακάλυψα ότι δεν είμαι τόσο μάγκας για να αντέξω όλα αυτά».

Οι κούκλες δεν φοβούνται

Ο Γιοβάν έχει ταξιδέψει σε πολλά φεστιβάλ του εξωτερικού, από την Ευρώπη μέχρι την Κορέα. «Είναι το πιο μακρινό μέρος που έχουμε φτάσει. Εκεί όλοι είναι μαγκωμένοι και τυπικοί, αλλά στο τέλος συγκινήθηκαν και έκαναν αγκαλιές με τον Γιοβάν. Η κούκλα δεν έχει φιοριτούρα και στιλιζαρισμένη πόζα. Μετά την παράσταση γνωρίζει τον κόσμο, τον χαϊδεύει και τον προσεγγίζει. Μια φίλη μού έχει πει ότι βγάζει σε όλους τον καλύτερό τους εαυτό. Οι κούκλες εξάλλου δεν φοβούνται να χάσουν κάτι, να σχολιαστούν αρνητικά, ούτε να πεθάνουν. Ολοι αυτή την ελευθερία δεν ονειρευόμαστε;».

Παγκοσμίως, το κουκλοθέατρο άργησε πολύ να μελετηθεί. «Το πρώτο θεωρητικό κείμενο γράφτηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Αυτό ίσως κράτησε πίσω την εξέλιξή του, παράλληλα όμως προστάτευσε την ουσία του. Η μορφή που επικράτησε έχει αμεσότητα και έλλειψη σοβαροφάνειας. Πιστεύω ότι το κουκλοθέατρο απέφυγε τον ελιτισμό, τουλάχιστον στον νότο. Στη δυτική Ευρώπη έχει μπει κανονικά στα μεγάλα θέατρα. Στην Ελλάδα η παράδοση με τους πολέμους και τη φτώχεια ευνόησε περισσότερο τον Καραγκιόζη και τον Φασουλή».

Η Αννέτα κατασκευάζει κούκλες με διάφορα υλικά. «Για να δημιουργήσεις μια κούκλα περνάς από πολλές τέχνες. Γλυπτική, κομμωτική, ραπτική, πριόνισμα ξύλου. Εγώ αγαπάω το αφρολέξ για το ρεαλιστικό αποτέλεσμα που βγάζει, τις γκριμάτσες και το τρέμουλο. Εχω δουλέψει με ξύλο, χαρτοπολτό, ύφασμα, πέτρες και σύρμα. Οταν πάω διακοπές μαζεύω υλικά στην παραλία».