Το σχολείο θηλέων στα Γιάννενα, που εγκαινιάστηκε λίγο πριν από το γύρισμα του προπερασμένου αιώνα, το 1899, είναι χαρακτηριστικό δείγμα του αυτοκρατορικού ρυθμού που κυριαρχούσε την εποχή του σουλτάνου Αμπντουλχαμίτ.
Τα ρουστιγέ (rüştiye – κοσμικά γυμνάσια, αστικές σχολές) είναι σχολεία μέσης εκπαίδευσης που συγκροτήθηκαν την εποχή του Τανζιμάτ (περίοδος μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, 1839-1876) σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και σταδιακά συγχωνεύθηκαν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που είχαν δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την ίδρυση των ρουστιγέ ξεκίνησαν προς τα τέλη της εποχής του σουλτάνου Μαχμούτ Β΄. […]
Η διαδικασία που εξασφάλισε την ίδρυση των ρουστιγέ ξεκίνησε με το φιρμάνι που εξέδωσε ο σουλτάνος Αμπντουλμετζίτ το 1845, το οποίο προέβλεπε τη δημιουργία ενός νέου εκπαιδευτικού συστήματος σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, με σκοπό την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που αναφέρονταν στο διάταγμα του Τανζιμάτ. Το υπουργείο των Σχολείων Ρουστιγέ, που συστάθηκε το ίδιο έτος με σκοπό να προβεί στις απαραίτητες προετοιμασίες, εισηγήθηκε –με έκθεση που υπέβαλε τον Αύγουστο του 1846– τη δημιουργία εκπαιδευτικού συστήματος με τρεις βαθμίδες […], το οποίο θα αποτελούνταν από τα δημοτικά σχολεία, τα ρουστιγέ (γυμνάσια) και τα πανεπιστήμια. […] Το πρώτο ρουστιγέ άρχισε να λειτουργεί στο σχολείο του Νταβούτ Πασά στην Ιστανμπούλ το 1847.
Η τελετή εγκαινίων του Ρουστιγέ Θηλέων Χαμιντιγέ των Ιωαννίνων πραγματοποιήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1899. Για τη συνεισφορά τους στην ανέγερση του ρουστιγέ ανταμείφθηκαν από τον σουλτάνο ο Μουσταφά Χινταγέτ Εφεντή, το μέλος της Επιτροπής Ανέγερσης Δημήτριος Κότσκου και ο αρχιτέκτονας Περικλής Εφεντή (Μελίρρυτος) στις 2 Ιανουαρίου 1900. Το διώροφο κτίριο έχει στέγη με σπαστή κορυφογραμμή. […] Το ισόγειο αποτελούνταν από έναν προθάλαμο γύρω από τον οποίο διατάσσονταν τα γραφεία, ενώ στον πρώτο όροφο βρίσκονταν το εστιατόριο, η αίθουσα χειροτεχνίας και ο χώρος προσευχής και στον δεύτερο όροφο η αίθουσα διδασκόντων και οι αίθουσες διδασκαλίας. Στις τάξεις υπήρχαν η έδρα του δασκάλου και η καρέκλα του, τα θρανία των μαθητών, ο μαυροπίνακας και οι χάρτες. Επιπλέον φαίνεται ότι ως μέσο θέρμανσης χρησιμοποιούνταν η θερμάστρα. Η βρύση στην αυλή, χωρίς να έχει κάποιον αισθητικό σκοπό, τοποθετήθηκε για να χρησιμεύει στον τελετουργικό καθαρμό.[…]
Την εποχή του σουλτάνου Αμπντουλχαμίτ ο οθωμανικός αυτοκρατορικός ρυθμός είναι το κυρίαρχο στιλ της αρχιτεκτονικής δραστηριότητας του κράτους. […] Η πινακίδα «Ζήτω ο σουλτάνος», που είναι ένα σύνθημα που χρησιμοποιείται πολύ συχνά στις τελετές, είναι ταυτόχρονα ένα σημαντικό σύμβολο που χρησιμοποιείται στα αρχιτεκτονικά μνημεία της εποχής. Είναι γνωστό ότι αυτές οι επιγραφές αναρτόνταν σε ευδιάκριτα σημεία στο εσωτερικό χώρο των διοικητικών κτιρίων, των σχολείων και των άλλων δημόσιων κτιρίων της εποχής. […] Στο Ρουστιγέ Θηλέων Χαμιντιγέ των Ιωαννίνων οι μαθήτριες έμπαιναν στο σχολείο περνώντας από την αυλόπορτα που είχε την επιγραφή «Ζήτω ο σουλτάνος». […] Στον μπροστινό κήπο εφαρμόστηκε ένα συμμετρικό σχέδιο που αποτελούνταν από κυκλικά παρτέρια λουλουδιών και σχηματισμούς δέντρων. Και στις δύο πλευρές του δρομάκου που άρχιζε από την είσοδο της αυλόπορτας και κατέληγε στην είσοδο του ρουστιγέ εφαρμόστηκε αυτή η τοπιογραφική ρύθμιση. Στον σχεδιασμό του κήπου που περιβαλλόταν από κάγκελα εφαρμόστηκε «ο ρυθμός φυσικού κήπου». […]
Η λειτουργία του Ρουστιγέ Θηλέων των Ιωαννίνων σταμάτησε το 1912 (σ.σ.: με την ενσωμάτωση της περιοχής στο ελληνικό κράτος). Το 1985 έγιναν από το υπουργείο Πολιτισμού εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου που είχε χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης (ΦΕΚ 404/Β/9-7-81). Σήμερα στο ρουστιγέ […] στεγάζεται το κεντρικό κατάστημα των ΕΛΤΑ Ιωαννίνων.
INFO
Ευχαριστούμε τη Neval Konuk που μας έδωσε την άδεια να αναδημοσιεύσουμε μέρος της εργασίας της «Το Ρουστιγέ Θηλέων Χαμιντιγέ Ιωαννίνων» (Yanya Hamidiye Kız Rüşdiyesi), πολιτιστική έκδοση του Κέντρου Στρατηγικών Ερευνών