Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ενάντια σε φρούρια και τείχη – 1821» του ιστορικού Γιώργου Μαργαρίτη από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και στην επιστημονική συζήτηση που έχει ανοίξει εδώ και καιρό έρχεται να συνεισφέρει η κυκλοφορία του βιβλίου «Ενάντια σε φρούρια και τείχη – 1821» του Γιώργου Μαργαρίτη, καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η μελέτη του ιστορικού δεν φιλοδοξεί, όπως σημειώνει ο ίδιος, να αποτελέσει μια συγκροτημένη και συνεκτική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Ωστόσο παρά τις σπουδαίες έρευνες και τις μελέτες που κυκλοφορούν τους τελευταίους δύο αιώνες, υπάρχουν στοιχεία τα οποία δεν ήταν γνωστά σε προηγούμενες περιόδους ή δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα.
Το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη αποτελεί στην ουσία μια εισαγωγή σχετικά με τις συνθήκες που γέννησαν την επανάσταση. Αφετηρία είναι το 1453, η εποχή που στη δυτική πλευρά της Ευρώπης έληγε ο Εκατονταετής πόλεμος με την ήττα των Άγγλων και στην ανατολική η Κωνσταντινούπολη έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων. Ο ιστορικός ακολουθεί τα βήματα των Φαναριωτών στις παραδουνάβιες ζώνες, παρουσιάζοντας τις μεταβολές της γαιοκτησίας στον ευρύτερο ελληνικό χώρο και την αυξημένη κινητικότητα των Ρωμιών. Τα νέα αυτά κέντρα του ελληνισμού είναι που προσφέρονται για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας το 1814 από τρία άσημα φαινομενικά πρόσωπα, τον Νικόλαο Σκουφά, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Εμμανουήλ Ξάνθο, μια παρέα εμπόρων και υπαλλήλων με κοινό όραμα την ελεύθερη πατρίδα και κοινό παρελθόν τη συμμετοχή σε μασονικές στοές και οργανώσεις που συνέχιζαν το όραμα της Εταιρείας του Ρήγα Βελεστινλή.
«Η ίδρυση της Εταιρείας έγινε σε μια εποχή που ο επαναστατικός κύκλος έδειχνε να ολοκληρώνεται, τόσο στο ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον, όσο και στην ελληνική περίπτωση. Η θυελλώδης περίοδος της Γαλλικής Επανάστασης έκλεινε τον δικό της κύκλο στη δεύτερη δεκαετία του δέκατου ένατου αιώνα. Η Ευρώπη του Ναπολέοντα κλυδωνιζόταν μέσα σε αδιέξοδα και αντιφάσεις μέχρι την τελική της κατάρρευση το 1814, η οποία επικυρώθηκε στο πεδίο της μάχης, στο Βατερλό, το επόμενο έτος, το 1815. Οι καιροί της συντηρητικής αντεπαναστατικής Παλινόρθωσης μόλις ξεκινούσαν, με εκφρασμένη πρόθεση την ανάσταση της παλιάς ευταξίας του κόσμου, όπου οι επαναστάτες και όλα όσα συγγένευαν με αυτές δεν είχαν θέση». Στο πλαίσιο της συντηρητικοποίησης της Ευρώπης και με την Ιερή Συμμαχία να κερδίζει έδαφος η επανάσταση δυσκολεύτηκε να βρει τα πατήματά της. Οι προύχοντες και οι ιεράρχες του Μοριά, οι καραβοκύρηδες των νησιών και οι αρματολοί της Ρούμελης συμμετείχαν στην ανατροπή της μέχρι τότε κατάστασης, όμως η επανάσταση δεν θα μπορούσε να ριζώσει αν οι ιδέες του Διαφωτισμού δεν γίνονταν κτήμα του λαού.
Ο Γιώργος Μαργαρίτης εμβαθύνει στα γεγονότα χωρίς να επιχειρεί να στρογγυλέψει την ιστορική αλήθεια. Εστιάζει, για παράδειγμα, στις στρατιωτικές δυνάμεις των ηγεμόνων που αποτελούνταν από μισθοφορικά σώματα τα οποία περιλάμβαναν Έλληνες, Σέρβους, Βουλγάρους, Αλβανούς καθώς και στον τρόπο που αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τις προθέσεις και τους οραματισμούς του πρίγκιπα Αλέξανδρου Υψηλάντη ο οποίος στη Ρωσία είχε συνηθίσει σε επαγγελματικούς και καθεστωτικούς στρατούς.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάδειξη του ρόλου της Πάτρας, μιας πόλης ιδιαιτέρως σημαντικής για την εποχή, η οποία μαζί με το Μεσολόγγι αποτελούσαν τις πύλες της Ελλάδας προς τη Δύση. Στην περίπτωσή της ο ιστορικός εστιάζει στις αψιμαχίες που ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 1821 μεταξύ Οθωμανών και χριστιανών –οι οποίες είχαν συνέπεια τη συγκρότηση πολιτοφυλακής από χριστιανούς βιοτέχνες και εμπόρους– αλλά και στη συνέχεια στην αδυναμία των αρχηγών να επιβληθούν στα μισθοφορικά σώματα με συνέπεια τη λεηλασία της πόλης.
Το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη, το οποίο ολοκληρώνεται με την άλωση της Τριπολιτσάς και την κατάλυση της παλιάς εξουσίας, ρίχνει φως στο παρασκήνιο της Ελληνικής Επανάστασης παρέχοντας σχήματα κατανόησης και ερμηνείας. Αποτελεί μια αξιόλογη μελέτη η οποία εμβαθύνει στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου ιδρύθηκε το ελληνικό κράτος.
Info
«Ενάντια σε φρούρια και τείχη – 1821»
Γιώργος Μαργαρίτης
Εκδόσεις: Διόπτρα
Σελίδες: 352
Τιμή: €16,60
