«Αντί μνημοσύνων» για τη χαμένη πατρίδα, που τέτοιες μέρες πριν από 96 χρόνια έπεφτε στα χέρια του Κεμάλ, παραδίδουμε στους αναγνώστες ένα τεύχος που φωτίζει κρίσιμες πλευρές των τελευταίων ημερών της πρωτεύουσα της Ιωνίας.
Απαντάμε στον ανιστόρητο ισχυρισμό του Ερντογάν πως «τη Σμύρνη την έκαψαν οι Έλληνες». Με βάση διεθνείς μαρτυρίες (ακόμη και τουρκικές) τεκμηριώνεται το συμπέρασμα πως η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά την τουρκική πλευρά. Παρατίθενται δηλώσεις του Τούρκου Φαλίχ Ριφκί Ατάι, του Αμερικανού προξένου Τζορτζ Χόρτον, των δημοσιογράφων Ρενέ Πιο και Γουόρντ Πράϊς, των μελών ανθρωπιστικών αποστολών Claffin Davis, Κινγκ Μπιρτζ, Μίνι Μιλς, των ιερωμένων Λ. Τουριάν, Τσαρλς Ντομπσον και του Βρετανού υφυπουργού Εξωτερικών ΜακΝιλ.
Ρίχνουμε φως στη σκοτεινή φυσιογνωμία του Αριστείδη Στεργιάδη. Ο Ύπατος Αρμοστής Σμύρνης, ένα είδος «πρωθυπουργού της Ιωνίας» κλήθηκε από τον Βενιζέλο να εφαρμόσει μια – σωστή στη σύλληψη της – πολιτική κατευνασμού και συνδιαλλαγής με την πλημμυρίδα των μουσουλμανικών πληθυσμών της Ανατολίας. Και την εφάρμοσε με τον χειρότερο και πιο αλλοπρόσαλλο τρόπο. Το «μαγικό ραβδί» των Συμμάχων τον κράτησε στη θέση του ακόμη και όταν έπεσε ο Βενιζέλος και ήρθαν οι βασιλικοί. Φυγαδεύτηκε από τη Σμύρνη με βρετανικό πολεμικό και κατέφυγε στη Γαλλία. Εκεί, αν και καταζητούμενος από την Ελλάδα, δεχόταν τις φιλικές επισκέψεις του Βενιζέλου και του – κατά τα άλλα – αρειμάνιου πρωτεργάτη της «Δίκης των έξη» Νικ. Πλαστήρα, όπως μαρτυρούν τρία …ξεχασμένα ρεπορτάζ: Των Κώστα Ουράνη (1927), Α. Αποστολόπουλου (1930) και Γιώργου Πετρέα (1949).
Τέλος παρακολουθούμε την πορεία των ξεριζωμένων παιδιών της Σμύρνης που διέπρεψαν ο καθένας στον τομέα του: Μουσικοί (Λαίλιος Καρακάσης, Βαγγέλης Παπάζογλου, Παναγιώτης Τούντας, Δημήτρης Σέμσης, Γιάννης Δραγάτσης, Ρίτα Αμπατζή) στον αθλητισμό (Τρύφων Τζανετής) στο θέατρο και το σινεμά (Κυβέλη, Μήτσος Μυράτ, Μαγκαλί Νοέλ) στα εικαστικά (Μίνως Αργυράκης, Πάνος Βαλσαμάκης) στις επιχειρήσεις (Αριστοτέλης Ωνάσης, Ελευθέριος Μουζάκης, Αλέξανδρος Ισιγώνης). Και πάνω απ΄ όλα ο Γιώργος Σεφέρης που χάρισε στην Ελλάδα το πρώτο της Νόμπελ Λογοτεχνίας.
