Τέτοια μέρα τρία χρόνια πριν ο Ζακ Κωστόπουλος (Ζακ/Zackie Oh) έπεφτε νεκρός στο κέντρο της Αθήνας. Έπεφτε νεκρός από την οργισμένη αντίδραση των νοικοκυραίων; Έπεφτε νεκρός από τον υπερβάλλοντα ζήλο των αστυνομικών οργάνων;
«Πέρασαν τρία χρόνια με κατασκευασμένα ψέματα, παραπληροφόρηση και σκύλευση του σώματος του Ζακ. Την οργή για την απώλειά του διαδέχτηκε το πένθος, το κοινό μας μοιρασμένο πένθος για την αγάπη που μας στέρησαν. Η οργή μας για την ατιμωρησία, για το ρατσιστικό τους μίσος, για τις προσπάθειες συγκάλυψης, για την τρίχρονη, δυσανάλογη καθυστέρηση παραμένει και όσο περνάει ο καιρός θεριεύει» αναφέρεται μεταξύ άλλων στο κάλεσμα της #Justice4ZakZackie για τη σημερινή διαμαρτυρία. Η δίκη ξεκινάει στις 21 Οκτωβρίου και όλοι ελπίζουμε να λάβει τέλος η θεσμική νωχελικότητα και να λειτουργήσει ο μηχανισμός απονομής δικαιοσύνης.
Ακολουθεί κείμενο του Ζακ/Zackie Oh για τα στερεότυπα που δημοσιεύτηκε στο Docville, το πολιτιστικό ένθετο του Documento, τον Αύγουστο του 2017:
Σήμερα λέω να μιλήσουμε για στερεότυπα. Με αφορμή μια εντελώς στερεοτυπική ταινία για την εντελώς στερεοτυπική ελληνική οικογένεια. Για τα στερεότυπα αυτά που είναι τόσο κακά, κατακριτέα και βλαβερά. Ή μήπως όχι;
Είδα που λέτε πρόσφατα –και με λίγη καθυστέρηση– το «My big fat Greek wedding 2» (Γάμος αλά ελληνικά 2) ένα βράδυ που πραγματικά βαριόμουν πολύ. Είχα δει και το πρώτο, το οποίο, προερχόμενος από οικογένεια Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική, βρήκα εντελώς ρεαλιστικό και χωρίς καμία δόση υπερβολής για το πώς είναι οι ελληνοαμερικανικές οικογένειες. Στο δεύτερο όμως είδα κάτι που δεν περίμενα. Ο γιος της μιας –εντελώς στερεοτυπικά ελληνικής– οικογένειας κάνει coming out ως γκέι. Η πρώτη αντίδραση της μάνας του είναι να του λέει γεμάτη νόημα και κατανόηση: «Το ήξερα». Και δεν είναι ότι δεν το ξέρουν. Πιστεύω ότι σε έναν τουλάχιστον βαθμό πάντα το ξέρουν. Απλώς ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της στερεοτυπικής ελληνικής οικογένειας είναι ότι παρόλο που κατά βάθος ξέρουν, κατά κανόνα επιλέγουν να εθελοτυφλούν. Συνεχίζεται η ταινία και κατά το τέλος, σε έναν (στρέιτ) γάμο της ίδιας οικογένειας αυτός φέρνει και τον σύντροφό του. Και τον συστήνει και τον υποδέχονται με χαρά, χωρίς φυσικά να παραλείψουν να ρωτήσουν αν είναι Ελληνας, αλλά ακόμη και το γεγονός πως δεν είναι το προσπερνούν. Και μάλιστα σε ένδειξη αποδοχής βάζουν στην είσοδο του σπιτιού τους ένα χαλάκι το οποίο γράφει «Μύκονος».
Και κάπου εκεί αρχίζω και σκέφτομαι τα στερεότυπα. Το στερεότυπο της ελληνικής οικογένειας, το στερεότυπο των Ελλήνων της Αμερικής, των στερεότυπο του γκέι = Μύκονος. Και, ναι, όλες και όλοι λίγο πολύ συμφωνούμε ότι τα στερεότυπα και το να σκεφτόμαστε με βάση αυτά δεν είναι και ό,τι καλύτερο. Μάλιστα δίνουμε αγώνες για να τα καταρρίψουμε, να αναδείξουμε πόσο λάθος είναι και φτού-κακά-και-μακριά. Αλλά τα στερεότυπα, τουλάχιστον πολλά από αυτά, έχουν μια κάποια βάση. Είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι. Ή και να μην έχουν, έχουν «ποτίσει» μέσα μας σε βαθμό που να μην καταλαβαίνουμε αν κάτι το βλέπουμε όπως το βλέπουμε επειδή έτσι είναι στην πραγματικότητα ή επειδή έτσι μας το έμαθαν.
Πού θέλω να καταλήξω: αρχικά βλέποντας ένα στερεότυπο που από την προσωπική μου εμπειρία ισχύει, αυτό της ελληνικής οικογένειας στην Αμερική, είπα ότι, ναι, έτσι είναι όντως. Βλέποντας την ίδια ελληνική οικογένεια να δέχεται τόσο άνετα ένα γκέι μέλος της και τον σύντροφό του σκέφτηκα ότι «μακάρι, αλλά αυτό δεν θα συνέβαινε σε μια κλασσική ελληνική οικογένεια» – πάλι με βάση τη δική μου εμπειρία.
Και μετά σκέφτηκα το άλλο: ότι ανατρέχοντας στη δική μου εμπειρία coming out, τη μεγαλύτερη αποδοχή είχα από τη γιαγιά μου, η οποία είναι στην ηλικία της μάνας του γκέι χαρακτήρα της ταινίας, η οποία γεμάτη στερεότυπα μεν, τον αποδέχτηκε δε. Και είδα και πάλι ένα «κούμπωμα» της δικής μου εμπειρίας με την ταινία. Η γιαγιά μου επίσης μου είπε ότι το ήξερε προτού της το πω και επίσης με αντιμετώπιζε τελείως στερεοτυπικά: άρχισε από τότε να μου λέει κουτσομπολιά για πρόσωπα της show-biz, να με ρωτάει ποιος διάσημος είναι και ποιος δεν είναι (γιατί ως γνωστόν κάθε γκέι ξέρει και για όλους τους υπόλοιπους), ενώ την πρώτη φορά που είδε το σπίτι μου και ήταν ακατάστατο μου είπε: «Εγώ περίμενα ότι θα το φρόντιζες καλύτερα και από κορίτσι».
Θυμήθηκα και μια γειτόνισσα, της ίδιας ηλικίας, που μια μέρα που με είδε με μολύβι στα μάτι με ρώτησε αν είμαι γκέι, λίγο κουμπωμένα της απάντησα «ναι» και αμέσως μετά με ρώτησε αν έχω αγόρι – η απάντησή μου ήταν αρνητική. «Αν ήσουν παιδί μου, μόνο γι’ αυτό θα στεναχωριόμουν. Που δεν έχεις κάποιον».
Στερεότυπα όλα τα παραπάνω. Αλλά όχι με κακή πρόθεση και αυτό είναι που μετράει. Και αυτό είναι που δείχνει ότι όσα στερεότυπα κι αν έχουμε, αν βλέπουμε τους ανθρώπους με αγάπη, δεν χρειάζεται να μένουμε στο «ααα, αυτό είναι στερεότυπο, άρα κακό». Προσωπικά, δεν έμεινα στο ότι με αντιμετώπισαν «στερεοτυπικά» αλλά στο ότι έδειξαν αποδοχή, έστω και αν χρησιμοποίησαν τα στερεότυπα για να το δείξουν. Δεν είναι ότι το έκαναν επίτηδες. Απλώς αυτό ήξεραν.
Και μακάρι οι νέοι και κατά τα άλλα προοδευτικοί άνθρωποι να έδειχναν την ίδια αποδοχή προς τη διαφορετικότητα που έδειξαν οι παραπάνω –φανταστικοί και πραγματικοί– στερεοτυπικά «συντηρητικοί» χαρακτήρες. Κι ας το έκαναν με τον πιο στερεοτυπικό τρόπο.