Από τα 170 διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που γνωρίζουμε σήμερα τα 25 είναι γραμμένα με αφορμή την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων (Μ. Θεοδοσοπούλου, Παπαδιαμαντικά 2011, Εκδόσεις Τέττιξ). Τα διηγήματα αυτά τα έγραψε σε περιόδους που βρισκόταν στην Αθήνα και εργαζόταν στις εφημερίδες στις οποίες μετέφραζε λογοτεχνικές επιφυλλίδες (συχνά κείμενα ελαφρά, χωρίς καμία λογοτεχνική αξία) και τις ειδήσεις που λάμβανε από τις ξένες εφημερίδες – ο Δροσίνης τον χαρακτήριζε «νυχτερίδα των εφημερίδων» γιατί ξενυχτούσε περιμένοντας να έρθουν τα ξενόγλωσσα φύλλα.
Ο Παπαδιαμάντης εργαζόταν πολλές φορές πάνω από δέκα ώρες τη μέρα. Ο Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος κάνει λόγο για «μεταφραστικό είλωτα». Μπορεί όπως αναφέρει ο Γιάννης Βλαχογιάννης να «ζούσε αδιαφορώντας τέλεια, αν η κοινωνία των ασήμαντων ή μοχθηρών συγχρόνων του τον αγνοούσε ή τον παρεγνώριζε», ωστόσο ήταν ένας άνθρωπος μακριά απ’ τον τόπο του, μόνος του στην Αθήνα χωρίς οικογένεια και με ελάχιστους φίλους (συναναστρεφόταν μόνο όσους θεωρούσε αυθεντικούς πνευματικούς δημιουργούς και τους απλούς ανθρώπους της γειτονιάς). Αυτή ήταν η ζωή του όταν έγραψε «Το χριστόψωμο», τη «Σταχομαζώχτρα», τα «Χριστούγεννα του τεμπέλη», τον «Χριστό στο Κάστρο» όπου αποτύπωσε κατά βάση την ασφυκτική πίεση που ασκεί η οικογένεια στα μέλη της.
Τα «Χριστούγεννα του Τεμπέλη» πρωτοδημοσιεύτηκαν τα Χριστούγεννα του 1896 στην εφημερίδα «Ακρόπολις». Επειδή Χριστούγεννα χωρίς Παπαδιαμάντη δεν γίνονται, ακολουθεί το διήγημα σε αφήγηση της Σοφίας Χατζή.
