H Τουρκία θεωρεί ότι η Ελλάδα κάνει «μονομερείς» κινήσεις. Ότι μέσω των συνεργασιών με Αίγυπτο και Ισραήλ προσπαθεί να την αποκλείσει από την αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων στο Αιγαίο και κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο.
Θεωρεί επίσης ότι οι Ελληνοκύπριοι ξεκινώντας μόνοι τους έρευνες μέσω της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυπριακής Δημοκρατίας αποκλείουν τους Τουρκοκυπρίους. Λέει ότι, παράλληλα, η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν συναινεί σε λύση του κυπριακού που θα έδινε ρόλο στην τουρκοκυπριακή κοινότητα μέσω της συμμετοχής της στην κοινή κυβέρνηση μιας μελλοντικής ενωμένης ομοσπονδιακής Κύπρου.
Η Τουρκία πολλές φορές ενεργεί με απαράδεκτο τρόπο, με χρήση ή απειλή χρήσης βίας. Αυτό είναι καταδικαστέο. Η Ελλάδα μπορεί να αμυνθεί με διπλωματικά και πολιτικά μέσα, να θέσει το θέμα σε διεθνείς οργανισμούς και φόρουμ και φυσικά να έχει αποτρεπτική δύναμη για την αντιμετώπιση των κινήσεων αυτών.
Αυτό δεν αρκεί. Το πρόβλημα θα είναι εκεί. Μπορούμε να συνεχίζουμε έτσι αφήνοντας τα διμερή θέματα άλυτα; Το να μένουν τα ζητήματα σε εκκρεμότητα αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ανάφλεξης.
Τι ισχύει
Τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει αναβλητικότητα ως προς την επίλυση των προβλημάτων λόγω φόβου για το πολιτικό κόστος. Διότι δεν έχουμε πει όλη την αλήθεια στην ελληνική κοινωνία. Η κοινή γνώμη νομίζει ότι η Ελλάδα έχει 100% δίκιο. Η διεθνής κοινότητα, ενώ θεωρεί ότι η θέση της χώρας μας είναι πολύ πιο κοντά στο Διεθνές Δίκαιο, δεν ασπάζεται πλήρως τη δική μας ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου.
Η Τουρκία υποστηρίζει μια ακραία θέση: ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ). Αυτό δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας, σύμφωνα με το οποίο γενικά τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αλλά εάν αυτό αφορά όλα τα νησιά και σε ποιον βαθμό ακριβώς είναι θέμα γεωφυσικής θέσης και ερμηνείας του δικαίου.
Για παράδειγμα, υπάρχουν διεθνείς δικαστικές αποφάσεις που δεν αναγνωρίζουν στα πολύ μικρά νησιά πλήρη «επήρεια» στη χάραξη των γραμμών έναντι μεγάλης στεριάς. Για κάποια μάλιστα δεν αναγνωρίζουν καθόλου «επήρεια». Εξαρτάται από το μέγεθος των νησιών (π.χ. ελληνικών), από το μέγεθος της απέναντι ακτογραμμής (π.χ. Τουρκίας) και την απόσταση μεταξύ νησιών και απέναντι ξηράς.
Αποκλειστικές οικονομικές ζώνες δεν μπορούν να οριστούν μονομερώς από χώρες των οποίων τα ύδατα γειτονεύουν, όπως μεταξύ Ελλάδας –Τουρκίας, Κύπρου – Τουρκίας κ.λπ. Απαιτούνται προηγουμένως συζητήσεις μεταξύ των χωρών αυτών.
Διέξοδος
Οι τριμερείς συνεργασίες με Ισραήλ, Αίγυπτο κ.λπ. μπορεί να είναι χρήσιμες, αλλά δεν λύνουν το θέμα. Η Τουρκία είναι μέρος του προβλήματος και δεν μπορεί παρά να μετέχει στην επίλυσή του. Έχει και αυτή νόμιμα δικαιώματα στην αξιοποίηση των πόρων σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο. Όχι στην έκταση που τα επικαλείται, αλλά έχει.
Οι συνομιλίες είναι διέξοδος για να λυθούν τα θέματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Για όσα ζητήματα δεν συμφωνήσουμε να προσφύγουμε από κοινού στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή σε άλλα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα.
Οι δίαυλοι μεταξύ των δύο χωρών πρέπει να μένουν πάντα ανοιχτοί. Είναι αναγκαίο να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο σύγκρουσης που θα έχει σοβαρότατες συνέπειες και δεν τη χρειάζεται η Ελλάδα, η οποία μπορεί να έχει συμμαχίες με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλίες για την επανέναρξη των διμερών διερευνητικών επαφών και η κυπριακή ηγεσία να κινηθεί άμεσα και δραστήρια με έμπρακτη βούληση για λύση του κυπριακού.
Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος
