Iσως το μεγαλύτερο πρόβλημα με την επένδυση στο Ελληνικό είναι ότι η πλειονότητα των πολιτών δεν έχει συνειδητοποιήσει τι πρόκειται να γίνει στην έκταση των 6.500 στρεμμάτων.
Δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται να δομηθεί μέσα στην πόλη μια νέα πόλη με 25.000 μόνιμους κατοίκους και με περίπου έως και 100.000 εργαζόμενους και επισκέπτες στην πλήρη ανάπτυξη του σχεδίου. Εν ολίγοις πρόκειται να δημιουργηθεί μια πόλη με μόνιμο πληθυσμό όσο η Κέρκυρα ή η Σαλαμίνα και με δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους και επισκέπτες καθημερινά.
Το στοίχημα της πολεοδόμησης μιας τέτοιας έκτασης με αμιγώς αστικά χαρακτηριστικά, με την κατασκευή δηλαδή κατοικιών, ξενοδοχείων, καζίνου, mall, αθλητικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων και βέβαια με ένα μητροπολιτικό πάρκο 2.000 στρεμμάτων είναι μεγάλο. Και θα έπρεπε να αποτελεί παράδειγμα για το πώς θα θέλαμε να είναι οι πόλεις που δεν έχουμε στη χώρα μας.
Σχέδια σε λευκό χαρτί
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα δόθηκε η δυνατότητα σε πολεοδόμους και αρχιτέκτονες, να σχεδιάσουν σε λευκό χαρτί από την αρχή μέχρι το τέλος. Γιατί στη χώρα μας ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός πραγματοποιείται όλα αυτά τα χρόνια πάνω σε μια ήδη διαμορφωμένη κατάσταση. Ακόμη και οι επεκτάσεις, οι νέες εντάξεις σε σχέδια πόλεων, γίνονται πάνω στα «σχέδια» που έχουν χαράξει αυτόκλητοι «πολεοδόμοι και χωροτάκτες» και οι πανταχού παρόντες αυθαίρετοι και καταπατητές.
Θα περίμενε κανείς μπροστά σε αυτή την πρόκληση η πολιτεία πρωτίστως να έχει, τουλάχιστον, ένα όραμα για το πώς πρέπει να είναι μια νέα πόλη μέσα στην πόλη. Να θέσει τις κατευθυντήριες γραμμές. Να βάλει κανόνες. Στην περίπτωση του Ελληνικού, όμως, το στοίχημα φαίνεται ότι χάθηκε προτού ακόμη αρχίσει το ποντάρισμα. Με τη γνωστή εύκαμπτη στάση και με το εύκολα αναγνωρίσιμο επαρχιώτικο δέος μπροστά στα σχέδια για την ελληνική… Ριβιέρα, οι καθ’ ύλην αρμόδιοι μετατράπηκαν σε απλούς χειροκροτητές των σχεδίων για μια επένδυση που εμφανίζεται ως πανάκεια, ως μάννα εξ ουρανού ύστερα από δέκα μνημονιακά χρόνια. Φτάσαμε, λοιπόν, στο σημείο όχι μόνο όραμα να μη διακρίνουμε, όχι κατευθυντήριες γραμμές, αλλά να θεωρείται εμπόδιο για τους επενδυτές η τήρηση των αυτονόητων. Και κάπως έτσι μια χώρα που επιβιώνει χάρη στα αρχαία της απομεινάρια και τον φυσικό πλούτο της, που «πουλάει» μόνο αρχαιότητες και θάλασσα, έφτασε στο σημείο να θεωρεί πρόβλημα και εμπόδιο για την ανάπτυξή της το ενδεχόμενο να βρεθούν αρχαία εντός του Ελληνικού, έφτασε στο σημείο να θεωρεί οπισθοδρόμηση το «όριο της Ακρόπολης». Αυτό τον άγραφο νόμο που θέλει να μην υπάρχει ψηλότερο κτίριο από το απόλυτο ανθρώπινο αποτύπωμα στον πλανήτη Γη. Φτάσαμε στο σημείο να θεωρείται βαρόμετρο και κρίσιμος παράγοντας για την έναρξη της επένδυσης και την επιτυχία της η κατασκευή ενός καζίνου.
Ποιος εμποδίζει την ανάπτυξη;
Σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη στα ΜΜΕ, οι αρχαιολόγοι είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που μπορεί να υπάρξει στον δρόμο για να έρθει η ανάπτυξη (αυτοπροσώπως;) στη χώρα. Βέβαια, οι αρχαιολόγοι απλώς εισπράττουν την μήνιν των πολιτικών που θεωρούν ότι το «όραμά» τους για τη χώρα απειλείται και στην πραγματικότητα αυτό που φοβούνται είναι μην τυχόν και βρεθούν τίποτα αρχαία μέσα στην έκταση του Ελληνικού και μπλοκάρουν τα αριστουργήματα που θα αφήσουν παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές, όπως mall, καζίνο, ουρανοξύστες.
Την άποψη αυτή ενισχύουν κατά καιρούς δημοσιεύματα του στιλ «οι αρχαιολόγοι μπλοκάρουν την επένδυση», «οι αρχαιολόγοι μισούν τις επενδύσεις», «το υπουργείο Πολιτισμού ανακάλυψε “αρχαία” στο Ελληνικό και κήρυξε έκταση 280 στρεμμάτων αρχαιολογικό χώρο». Fake news, αφού η κήρυξη μιας περιοχής ως αρχαιολογικού χώρου σημαίνει απλώς και μόνο ότι χαρακτηρίζεται τόπος όπου αναμένεται να εντοπιστούν αρχαιότητες και διασφαλίζεται ότι κάθε τεχνικό έργο θα παίρνει απαραίτητα την έγκριση από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Με απλά λόγια, δεν πρόκειται για κήρυξη μιας περιοχής ως αρχαιολογικής αλλά ως αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Στη συνέχεια οι κοινές υπουργικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατ’ εφαρμογή των νόμων χαρακτηρίστηκαν ως οπισθοδρομικές. Οι νέες ΚΥΑ που έγιναν διά χειρός κυβέρνησης Μητσοτάκη παρουσιάστηκαν ως επιστροφή στην κανονικότητα με την «αποβολή» των ενοχλητικών τύπων με τα σκουπάκια.
Και το ερώτημα είναι… ο επενδυτής στο Ελληνικό δεν θα έπρεπε να πανηγυρίζει εάν βρεθούν εντός της έκτασης αρχαία; Δεν θα απογειώσουν την επένδυσή του; Δεν θα γίνουν αυτομάτως «τοπόσημο» και σημείο προορισμού; Για τους εν Ελλάδι πολιτικούς και επενδυτές η απάντηση είναι όχι.
Το «όριο της Ακρόπολης»
Ενα άλλο σημείο τριβής που προκάλεσε και πάλι την έκρηξη οργής των υπουργών της «ανάπτυξης» ήταν οι ενστάσεις που από την πρώτη στιγμή διατυπώθηκαν για την κατασκευή πολύ ψηλών κτιρίων στο Ελληνικό και συγκεκριμένα έξι ουρανοξυστών έως 200 μέτρα ύψος έκαστος. Μέχρι να αρχίσει η συζήτηση για την επένδυση στο Ελληνικό η επικρατούσα άποψη ήταν ότι κανένα κτίριο δεν μπορεί να είναι πιο ψηλό από τον ιερό βράχο, που έχει ύψος 140-150 μέτρα. Αυτός είναι και ο λόγος που το ψηλότερο κτίριο στην πρωτεύουσα είναι ο Πύργος Αθηνών με ύψος 103 μέτρα.
Η καταπάτηση του «ορίου της Ακρόπολης» στην περίπτωση του Ελληνικού γίνεται με άποψη. Προσπαθούν υπουργοί και επενδυτές να μας πείσουν ότι «η χωροθέτηση ψηλών κτιρίων στην έκταση όπου θα υλοποιηθεί το έργο εγκαινιάζει ένα σύγχρονο μοντέλο αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα» και ότι θα δημιουργηθούν τοπόσημα «που θα καταστήσουν την ευρύτερη περιοχή του Ελληνικού σημείο προορισμού (landmark destination)», πόλο έλξης για επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Εν ολίγοις προσπαθούν να μας πείσουν ότι σε μια πόλη όπως η Αθήνα, από τις αρχαιότερες του πλανήτη, οι τουρίστες θα πάθουν ντελίριο με την κατασκευή έξι ουρανοξυστών και θα μπλοκάρουν τα αεροδρόμια για να βρουν μια θέση στον πηγαιμό για το… τοπόσημο των 200 μέτρων ύψους. Θέλουν επίσης να μας πείσουν ότι το επιχείρημα κατά της ανέγερσης ψηλών κτηρίων στο Ελληνικό είναι έωλο γιατί τα ψηλά κτίρια δεν θα επισκιάσουν την Ακρόπολη… «Η χωροθέτηση των ψηλών κτιρίων στο Ελληνικό δεν θα εμποδίζει τη θέα στην Ακρόπολη από τον αστικό ιστό, αφού τα κτίρια πρόκειται να ανεγερθούν κοντά στη θάλασσα, σε μια περιοχή που σήμερα αποτελεί “αστικό κενό”». Ας μας επιτραπούν δυο παρατηρήσεις. Η πρώτη ότι το «όριο της Ακρόπολης» δεν έχει να κάνει μόνο με τη θέα προς τον ιερό βράχο. Εχει να κάνει με τον σεβασμό του. Η δεύτερη ότι οποιαδήποτε αδόμητη περιοχή κοντά στη θάλασσα δεν είναι «αστικό κενό» που πρέπει να καλυφθεί ντε και καλά. Και κάτι τελευταίο. Εάν η Ακρόπολη ήταν στο Μανχάταν, πιστεύει κανείς ότι θα είχαν δόμηση καθ’ ύψους ή εις… βάθος;
Δώρο και οι κοινόχρηστοι χώροι!
Last but not least, που λένε υπουργοί και επενδυτές, είναι ένα ακόμη δωράκι στη Lamda Development για το Ελληνικό. Με πράξη νομοθετικού περιεχομένου (γιατί άραγε τέτοια σπουδή;) η κυβέρνηση Μητσοτάκη παραδίδει, και ως μάλιστα «εξαιρετικά επείγουσα ανάγκη», το σύνολο των κοινόχρηστων χώρων που θα προκύψουν από τη μελλοντική πολεοδόμηση στον επενδυτή… και όταν λέμε κοινόχρηστοι χώροι, ναι, καλά καταλάβατε, εννοούμε τα συνήθη: δρόμος, πεζοδρόμια, πλατείες και αλέες.
Και πώς τους παραδίδει… Η διαχείριση των κοινόχρηστων χώρων όπως και των κοινωφελών ανήκει στην Ελληνικό ΑΕ, θυγατρική του ΤΑΙΠΕΔ. Μόλις γίνει η μεταβίβαση των μετοχών στη Lamda Development η Ελληνικό ΑΕ παύει να υπάρχει. Με τη ρύθμιση που πέρασε στην ΠΝΠ το ΥΠΕΝ καταργεί την πρόβλεψη του νόμου 4062/2012, η οποία προέβλεπε ότι από την έγκριση της πολεοδομικής μελέτης οι κοινόχρηστοι χώροι περιέρχονται σε κοινή χρήση, «χωρίς να απαιτείται ρητή παραίτηση των κυρίων των ακινήτων από την κυριότητα, νομή και κατοχή τους». Τώρα, όμως, με το άρθρο 5 της ΠΝΠ οι καθοριζόμενοι στις πολεοδομικές μελέτες κοινόχρηστοι χώροι περιέρχονται στην Ελληνικό ΑΕ έως την παράδοσή τους στον Φορέα Διαχείρισης Κοινοχρήστων Χώρων, χωρίς όμως να προσδιορίζεται πότε θα περιέλθουν σε κοινή χρήση.