Μετά, από πολλές περιπέτειες και μετακινήσεις η 13η Φεβρουαρίου, ορίστηκε από την UNESCO ως Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου. Για την ιστορία, είναι η ημέρα κατά την οποία πρωτολειτούργησε το ραδιόφωνο του ΟΗΕ, το 1946.
Με αφορμή, λοιπόν, τις μέρες ραδιοφώνου η Ελένη Ευθυμίου σκηνοθετεί το «Γαλατόδασος» του Ντύλαν Τόμας και μας προσκαλεί να το ακούσουμε στο πλαίσιο του Θεατρικού Μαραθωνίου της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, από το Τρίτο Πρόγραμμα. Σκέψεις, λόγοι και μια τρυφερή ματιά πάνω στο κύκνειο άσμα του καταραμένου ποιητή. Όπως, η ίδια η σκηνοθέτις αναφέρει «είναι ανάγκη να ενωθούν άνθρωποι από διαφορετικές μεριές και να εκφράσουν την αθωότητα, την τρέλα, το χιούμορ, τα όνειρα, τη μοναξιά και τον ερωτισμό» και η αλήθεια είναι πως δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο.
Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου και από το Τρίτο Πρόγραμμα θα ακούσουμε στο πλαίσιο του Θεατρικού Μαραθωνίου της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, το έργο «Κάτω από το Γαλατοδάσος» του Ντύλαν Τόμας, σε μετάφραση Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ. Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο;
Το Γαλατόδασος είναι ένα έργο που συζητούσαμε χρόνια με την Ελένη Δημοπούλου για το πόσο ωραία ιδέα θα ήταν να το ανεβάζαμε με τους Εν Δυνάμει. Είναι ένα έργο που με συνδέει με τη Θεσσαλονίκη καθώς το είχα διδαχτεί στη σχολή μου, στο Τμήμα Θεάτρου και είχα την ευκαιρία να το μελετήσω στο μάθημα σκηνοθεσίας της Γλυκερίας Καλαϊτζή. Εντελώς τυχαία και μέσα στις μοναχικές νύχτες του lock down η νέα φίλη και συνεργάτιδα Χρυσιάννα Καραμέρη μου πρότεινε κι εκείνη να το ανεβάσουμε. Ήταν τον ίδιο καιρό που η φίλη Μυρτώ Γκόνη μας είχα καλέσει σπίτι της (κωδικός μετακίνησης 6) να συζητήσουμε τι πρόταση θα μπορούσαμε να κάνουμε μαζί στην ΕΡΤ- μία νέα παρέα ανθρώπων που είχε προκύψει μέσα από την ενασχόλησή μας με το Σωματείο μας. Γράφοντας την πρόταση και ψάχνοντας τον ιδανικό αφηγητή πρότεινα στον Δημήτρη Καταλειφό, έναν ηθοποιό που θαύμαζα από τη νεαρή μου ηλικία, να διαβάσει την Πρώτη φωνή και είχα τη χαρά να αποδεχτεί την πρόταση μου. Το πώς το επέλεξα, λοιπόν, είναι τόσο σύνθετο όσο το ίδιο το έργο. Πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι ενώθηκαν για να συνθέσουν αυτό το χωριό ανθρώπων του Ντύλαν Τόμας. Μία προσωπική ανάγκη να ενωθούν άνθρωποι από διαφορετικές μεριές και να εκφράσουν την αθωότητα, την τρέλα, το χιούμορ, τα όνειρα, τη μοναξιά και τον ερωτισμό των ποιητικών αυτών ηρώων – κάτι σαν παρηγοριά για τη δική μας μοναξιά – όντας εκείνο τον καιρό έγκλειστοι μέσα στα σπίτια μας με αβεβαιότητα για το μέλλον.
Στο έργο παρακολουθούμε μέσα από αφηγήσεις, διαλογικές σκηνές και τραγούδια, μια μέρα από τη ζωή των κατοίκων ενός φανταστικού χωριού. Από την κυρία Όγκμορ-Πρίτσαρντ μέχρι τον Καπετάν Γάτο, πόσο μοιάζουμε με αυτούς τους ήρωες;
Μοιάζουμε πολύ. Μπορεί η καθημερινότητα μας να είναι πολύ πιο σύνθετη από όσα περιγράφει ο συγγραφέας στο φανταστικό αυτό χωριό αλλά στον ψυχισμό υπάρχουν κοινοί τόποι. Από τον Καπετάν Γάτο που μονάχος, κλεισμένος μέσα στο σπίτι της Σκούνας, αναπολεί με ευαισθησία τις περιπετειώδεις αναμνήσεις του, μέχρι την υποχόνδρια χήρα Όγκμορ-Πρίτσαρντ με τις νευρώσεις της, που κι αυτή για να πολεμήσει τη μοναξιά έχει αφιερώσει όλη της τη ζωή στην καθαριότητα και στο ύπνο της επιτηρεί ακόμα τους δύο νεκρούς συζύγους της για το εάν τηρούν τους κανόνες της υγιεινής ζωής.
Ποιον χαρακτήρα από το έργο κρατάτε για τον εαυτό σας και για ποιο λόγο;
Με συγκινεί πολύ η ιστορία της Μπέσυ της Κεφάλα, που γεννήθηκε σε μία αποθήκη, παρατημένη, τυλιγμένη σε ένα χαρτί, μεγαλωμένη μέσα στο σκοτάδι, η οποία όλη μέρα ασχολείται μονάχα με τις αγελαδίτσες της. Μία μέρα ο μακαρίτης Γκόμερ Όουεν τη φίλησε για πλάκα από στοίχημα ενώ εκείνη κοίταζε αλλού για να μην τη φιλήσει, ποτέ πια, αν και εκείνη κοίταζε όλη την ώρα. Η ιστορία της Μπέσυ με αγγίζει τόσο γιατί αφενός προσωποποιεί την απέραντη μοναξιά του αποκλεισμένου ανθρώπου, αφετέρου αντανακλά και τον τρόπο που η ίδια η κοινωνία βλέπει τον αποκλεισμένο, τον “τρελό”, δίνοντας του ποιητικά χαρακτηριστικά και έτσι βάζοντάς τον στο “ειδικό” κουτάκι, αθωώνοντας την μη προσπάθεια να τον προσεγγίσει και να του δώσει μεγαλύτερη αξία μέσα στην κοινωνία.
Στον υπέροχα ποιητικό κόσμο του Ντύλαν Τόμας ο «κίνδυνος» είναι μέσα ή έξω από τον φράχτη, του χωριού του Γαλατοδάσους;
Ο κίνδυνος είναι πάντα μέσα.
Εσάς, σας αρέσει να κινείστε εντός ορίων ή να ρισκάρετε μακριά από προκαθορισμένες νόρμες;
Εμένα μου αρέσει η ελευθερία της έκφρασης. Τα όρια ποιος τα φτιάχνει;
Τελικά, υπάρχει το Γαλατοδάσος ή το κύκνειο άσμα του Ντύλαν Τόμας είναι μια φάρσα;
Για μένα το Γαλατόδασος υπάρχει. Έχει να κάνει με το μάτι του παρατηρητή, με τις απομονώσεις που επιλέγει να κάνει ο αφηγητής και να κρατήσει μονάχα κάποιες εκφάνσεις μίας κοινωνίας αγνοώντας -ίσως- άλλες. Δεν έχουμε όλοι/όλες ευαισθησίες, δεν νιώθουμε την βαθιά ανάγκη να μας αγαπούν και να μας θυμούνται, δεν νιώθουμε μοναξιά και νοσταλγία, δεν ερωτευόμαστε, δεν αντιμετωπίζουμε με χιούμορ τη ζωή, δεν κουτσομπολεύουμε, δεν αποκλείουμε ή επιλέγουμε ανθρώπους, δεν διατηρούμε μυστικά, δεν φοβόμαστε τον θάνατο;
