Βρισκόµαστε για καφέ στην Αγία Παρασκευή. Η Ελένη ∆ήµου έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να επιβάλλεται στον χώρο, χωρίς να κάνει οποιαδήποτε προσπάθεια να προκαλέσει την προσοχή.
Φωτογραφία Μιχάλης Καραγιάννης/Eurokinissi
∆ύο λέξεις µου έρχονται στον νου τη στιγµή που ανταλλάσσουµε χειραψία: δύναµη και σεβασµός. «Ξέρω ότι δεν σας αρέσει να δίνετε συχνά συνεντεύξεις» ξεκινάω την κουβέντα. «Ναι, αλήθεια είναι. Ενώ δεν φαίνεται, είµαι χαµηλών τόνων. Προτιµώ να µιλάω µέσα από τη δουλειά µου» απαντά. Τη ρωτάω πώς νιώθει όταν βρίσκεται στη σκηνή. «Είναι αναζωογονητικό. Έπειτα από κάθε εµφάνιση νιώθω ευτυχισµένη. Είµαι καλά και το κοινό δέχεται πια αυτό που είµαι».
Μεγαλώσατε σε ένα σπίτι ακούγοντας ηπειρώτικα και αµανέδες.
Ο πατέρας µου ήταν από το Πίλουρι, το οποίο απέχει οκτώ χιλιόµετρα από τη Χειµάρρα. Η µητέρα µου προερχόταν από τη Μικρά Ασία. Ο αδερφός µου, έντεκα χρόνια µεγαλύτερος, άκουγε Καζαντζίδη. Εγώ µεγαλώνοντας άκουγα άλλα πράγµατα, κυρίως τα συγκροτήµατα της εποχής: Charms, Olympians, Beatles. Είχα αδυναµία επίσης στον Χοσέ Φελιτσιάνο και ζητούσα από τη µητέρα µου να µου αγοράσει τους δίσκους του. Η ρέγκε, την οποία αγαπώ πολύ, δεν είχε µπει ακόµη στα ακούσµατά µου.
Οι γονείς σας είχαν καλή φωνή;
Η µητέρα µου είχε πολύ καλή φωνή. Όταν ήµουν µικρή µε νανούριζε. Στο δικό µου πρόσωπο είδε τον εαυτό της.
Είναι κι εκείνη που σας ενθάρρυνε να ασχοληθείτε µε το τραγούδι, σε αντίθεση µε τον πατέρα και τον αδερφό σας.
Εκείνοι δεν ήθελαν ούτε να το ακούσουν.
Πότε καταλάβατε ότι έχετε ιδιαίτερη φωνή;
Τώρα. Άκουγα καλά σχόλια από τους γύρω µου, αλλά δεν πίστευα ότι η φωνή µου ήταν τόσο ξεχωριστή όσο έλεγαν.
Ακόµη κι όταν σας το είπε ο Καζαντζίδης;
Ακόµη και τότε. Τώρα καταλαβαίνω ότι η φωνή µου είναι αναγνωρίσιµη. Η φωνή και τα µαλλιά µου, τα οποία τότε ίσιωνα, έβαφα, άλλαζα. Αρκετές φορές σκέφτοµαι ότι θα ήθελα να ξεκινούσα την καριέρα µου τώρα. Όταν ήρθε η επιτυχία δεν είχα συνειδητοποιήσει ακόµη πολλά πράγµατα. ∆εν είχα βρει τον τρόπο να διαχειρίζοµαι τον εαυτό µου, τα «ναι» και τα «όχι». Για παράδειγµα, αν θύµωνα µε το κοινό που µιλούσε δυνατά στα live, σήκωνα το φρύδι και ήµουν απόµακρη. Τώρα αν συµβεί κάτι τέτοιο µπορεί να πω: «Παιδιά, ή θα µιλάτε πιο δυνατά να ακούω τι λέτε ή θα µιλάτε πιο σιγά να ακούτε τι λέω».
Νιώθετε πιο ολοκληρωµένη τώρα;
Ναι, τώρα ζω καλά. Τώρα που δεν έχω σχεδόν τίποτε. Έχω όµως κάτι πολύ σηµαντικό, την αγάπη του άντρα µου, µε τον οποίο είµαστε µαζί τριάντα δύο χρόνια. Είναι εκπληκτικός άνθρωπος, νιώθω πολύ τυχερή.
Τι κάνει κάποιον ξεχωριστό; Τα µεγάλα «όχι»;
Κάποιες φορές τα «όχι» πρέπει να είναι περισσότερα από τα «ναι». Ξεχωρίζει κανείς όταν είναι ο εαυτός του, όταν είναι αληθινός.
Πώς µπορεί να γίνει αυτό όταν κυριαρχεί η εντύπωση ότι για να σταθεί κάποιος στον χώρο σας οφείλει να διαθέτει το «πακέτο»;
Από κάποιο σηµείο και µετά σταµατά όλο αυτό να είναι τέχνη. Μπαίνει σε λάθος δρόµο. Είναι ευχάριστο µια ωραία φωνή να µπορεί να συνδυάζεται µε ωραία και προσεγµένη εµφάνιση. Τι γίνεται όµως όταν αυτό δεν συµβαίνει; Κλείνουµε πόρτες και παράθυρα; Νοµίζω ότι αυτά είναι αποµιµήσεις καταστάσεων του εξωτερικού σε λάθος χώρα.
Παράγεται σήµερα καλή µουσική;
Σήµερα εκ των πραγµάτων δεν υπάρχουν δισκογραφικές. Από την άλλη οι σπουδαίοι συνθέτες µας άφησαν µεγάλη παρακαταθήκη. ∆εν θέλω ωστόσο να πιστέψω ότι όλα τελειώνουν µε αυτούς. Η µουσική βιοµηχανία περνάει κρίση αυτήν τη στιγµή. Είναι σίγουρο όµως ότι θα γίνουν ξανά καινούργια και ωραία πράγµατα. Κάποιες φορές λόγω έλλειψης νέας δηµιουργίας ή ίσως στην προσπάθεια να προσελκύσει κανείς κοινό µε γνωστά ακούσµατα γίνονται κάποιες επανεκτελέσεις σε παλιότερα τραγούδια. Κάποιες από αυτές είναι κακά φτιαγµένες. Κάτι άλλο που µε ενοχλεί είναι όταν ακούω νέα παιδιά, κυρίως κορίτσια, να τραγουδούν σαν να µη µιλάνε την ελληνική γλώσσα. Σαν Αγγλίδες που έχουν κάνει µαθήµατα ελληνικών και δεν είναι η µητρική τους γλώσσα.
Ίσως γιατί οι νεότερες γενιές διδάσκονται ελληνικά και αγγλικά ταυτόχρονα.
Ίσως να είναι έτσι, µε ενοχλεί πάντως πολύ αυτό.
Τον δικό σας δρόµο άνοιξε ο ∆ηµήτρης Χορν. Πώς συνέβη αυτό;
Τον γνώρισα µικρούλα. Ηταν οικογενειακός µας φίλος. Η µητέρα µου, η οποία ήταν θεατρόφιλη, απευθύνθηκε στον Χορν για να µε βοηθήσει. Εκείνος µε έστειλε στον Μάνο Χατζιδάκι, µε τη σειρά του εκείνος µε σύστησε στον ∆ηµήτρη Λέκκα κι έτσι ξεκίνησαν όλα. Τίποτε δεν ήρθε εύκολα πάντως. Ολα έγιναν µέσα από πολλή δουλειά, σπουδές, ξενύχτι, απόρριψη, κλάµα.
Κλαίτε συχνά;
Μέχρι πριν από δυο τρία χρόνια έκλαιγα πιο συχνά, τώρα όχι. Καµιά φορά ό,τι δεν µπορείς να πεις µε λόγια το λες µε δάκρυα.
Συχνά όσοι δακρύζουν εύκολα γελάνε και εύκολα. Ισχύει στην περίπτωσή σας;
Ναι, βέβαια. Το γέλιο είναι πηγή ζωής.
Ο Γιάννης Σπανός σας έδωσε µερικά από τα ωραιότερα τραγούδια σας.
Ο Γιάννης είναι ο πιο ακοµπλεξάριστος, ο πιο καλόκαρδος άνθρωπος της µουσικής από όσους έχω γνωρίσει – και έχω συναντήσει αρκετούς, πιστέψτε µε. Ποτέ δεν λειτούργησε µε εγωισµό. ∆εν ανήκει στους συνθέτες που φοβούνται να δώσουν τραγούδια τους σε καλούς τραγουδιστές µην τυχόν και τους επισκιάσουν – γιατί υπάρχουν κι αυτές οι περιπτώσεις. Νιώθω ευλογηµένη που συνάντησα τον Γιάννη. Η δουλειά που κάναµε ειδικά στον δίσκο «Προσωπικά» µαζί µε τη Λίνα Νικολακοπούλου και τη Μαριανίνα Κριεζή θεωρώ ότι µε κατάταξε στις κλασικές τραγουδίστριες χωρίς να µου αφαιρέσει τον τίτλο της µοντέρνας τραγουδίστριας. Στη δουλειά αυτή ο Στέφανος Κορκολής είχε κάνει την ενορχήστρωση, ο Άκης Γκολφίδης την ηχοληψία, ο Γιώργος Μακράκης την παραγωγή. Ολοι αυτοί είναι όπως λέµε Α΄ Εθνική. Σε αυτό τον δίσκο πήραν µέρος όχι απλώς καλοί αλλά οι καλύτεροι.
https://www.youtube.com/watch?v=CgVBYGB5MBA
Άκουγα ξανά χτες την «Ηπειρο της πεντατονίας». Παραµένει πρωτοποριακό έργο δύο δεκαετίες µετά.
Πρόκειται για ένα έργο που µας κάνει και αισθανόµαστε πολύ περήφανοι, ειδικά τον σύζυγό µου Ακη Γκολφίδη, γιατί εκείνος είχε κάνει τη σπουδαία δουλειά: την επιλογή των ενορχηστρώσεων, την έρευνα και όλα τα υπόλοιπα. ∆εν το λέω εγώ, το ακούω από άλλους: «Βρε ∆ήµου, κάνε µια δουλειά να είναι εντός χρόνου. Μην κάνετε δουλειές που είναι για µετά». Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης µου είχε πει κάποτε: «Mη στενοχωρηθείς ποτέ, έχεις κάνει τραγούδια για τριάντα χρόνια µετά». ∆εν είναι κάτι που το κάνω σκόπιµα. Πάντως για την «Ηπειρο της πεντατονίας» δεχτήκαµε πόλεµο.
Από ποιους;
Από µουσικοκριτικούς και ανθρώπους που ασχολούνται µε τη µελέτη της παράδοσης.
Ωστόσο η µελοποίηση «Του νεκρού αδερφού» θεωρείται αριστούργηµα από πολλούς.
Το θεωρώ συγκλονιστικό από κάθε άποψη. ∆εν βάζω δίπλα του τίποτε κι ας ακουστεί εγωιστικό. Το µεγάλο µου όνειρο προτού φύγω από τη ζωή είναι να το παρουσιάσουµε ζωντανά µε ορχήστρες, ηθοποιούς κ.λπ.
Πώς προέκυψε η συνεργασία µε τον Σαλίφ Κεϊτά;
Ηθελα να κάνω µια δουλειά στο Αλσος τότε και έπρεπε να βρούµε ένα αφρικάνικο γκρουπ. Ηρθαµε σε επαφή µε έναν µάνατζερ, τον Μαµαντού, µε τον οποίο συνεργαστήκαµε και από εκείνον µάθαµε ότι θα ερχόταν ο Σαλίφ να παίξει στο Ρόδον. Την ώρα που έφτασα µε την παρέα µου στο µαγαζί κάτι έγινε και κατευθύνθηκα προς την πόρτα. Εκείνη τη στιγµή ερχόταν ο Σαλίφ. Φτάνοντας ο ένας δίπλα στον άλλο σταµάτησε, µε κοίταξε χωρίς να πει κάτι και συνέχισε να προχωράει κοιτώντας µε. Οταν µας σύστησαν ο Σαλίφ είπε ότι κάποιος στη χώρα του διαβάζοντας το µέλλον είχε προβλέψει ότι θα συνυπάρξει µουσικά µε µια λευκή γυναίκα. «Μόλις σε είδα είπα “να την”!» µου είπε. Και κάναµε µαζί τον «Μενούση». Τότε βρέθηκαν κάποιοι και είπαν ότι ο Σαλίφ δεν τραγουδούσε καλά τα ελληνικά. Λίγο αργότερα που ήρθε στο Μέγαρο Μουσικής όµως, όλοι κάνανε υποκλίσεις. Τέλος πάντων. Να ξέρεις, πρότυπο του Σαλίφ είναι ο Ντέµης Ρούσσος.
Πώς νιώθετε που τα live σας γεµίζουν κυρίως από νέους ανθρώπους;
Έρχονται πολλά παιδιά και µου λένε: «Eίστε η αγαπηµένη της µητέρας µου/του πατέρα µου και είστε και δική µου». Χαίροµαι πολύ όταν το ακούω. Τι πιο ωραίο από το να µεγαλώνουν άνθρωποι µαζί σου;
INFO
Η Ελένη Δήμου θα εμφανίζεται στο Half Note Jazz Club (Τριβωνιανού 17, Μετς, τηλ. 210 9213310,) έως τις 25/2
