Ο συλλέκτης παλαιών παιχνιδιών Γεράσιμος Τζωρτζάτος κάνει αναδρομή στην ιστορική διαδρομή της πιο εμβληματικής ελληνικής εταιρείας παιχνιδιών.
Το 1962 ο Γεώργιος Βακάκης και η Φιφή Βακάκη το γένος Χωριατόπουλου ήρθαν στην Ελλάδα από την Αλεξάνδρεια όπου γεννήθηκαν και µεγάλωσαν, εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων και των διώξεων στην Αίγυπτο επί Νάσερ. Πολύ σύντοµα µετακινήθηκαν στην Ιταλία προκειµένου να σπουδάσουν την τέχνη της κούκλας και του παιχνιδιού. Η εµπειρία που απέκτησαν δουλεύοντας στην Ιταλία πάνω στο παιχνίδι ήταν καθοριστική για τη µετέπειτα πορεία τους.
Η Φιφή Βακάκη φεύγοντας από την Αλεξάνδρεια το µόνο που πήρε µαζί της ήταν τα κοσµήµατά της, τα οποία έραψε επιµελώς στο πανωφόρι της ώστε να τα διασώσει. Από την πώλησή τους δηµιουργήθηκε το πρώτο κεφάλαιο, το οποίο χρησιµοποιήθηκε για τη δηµιουργία της El Greco.
Η πορεία της εταιρείας, συνεχώς ανοδική, σύντοµα πέρασε τα σύνορα της εγχώριας αγοράς και οι εξαγωγές των παιχνιδιών της αυξάνονταν µε γεωµετρική πρόοδο σε ολοένα και περισσότερες χώρες. Η φράση που συνόδευε τις διαφηµίσεις της εταιρείας ήταν «El Greco, ποιότητα στο παιχνίδι», άποψη που φαινόταν να συµµερίζονταν Ελληνες και ξένοι καταναλωτές, καθώς τα παιχνίδια εξάγονταν από τις ΗΠΑ µέχρι και τη Σαουδική Αραβία.
Το φορντικό µοντέλο παραγωγής της κούκλας
Το εργοστάσιο στην Ανω Γλυφάδα ήταν µια µονάδα τεράστιων διαστάσεων. Σχεδόν όλη η παραγωγή έβγαινε από εκεί, χωρίς να είναι αναγκαία πλέον η εισαγωγή πλαστικών µερών/υλικών (κεφάλια, χέρια, πόδια για κούκλες, πλαστικά µέρη αυτοκινήτων κ.λπ.), όπως γινόταν τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της εταιρείας.
Η εργοστασιακή µονάδα διέθετε φούρνους µέσα στους οποίους τοποθετούσαν τις µήτρες και τα καλούπια µε το πλαστικό για τη δηµιουργία των µελών/µερών, τα οποία στην πορεία στέλνονταν στην παραγωγή για συναρµολόγηση και δηµιουργία του τελικού προϊόντος. Σύµφωνα µε την περιγραφή της Ειρήνης Ποπαλίδου (µοντελίστ της El Greco), κάθε εργαζόµενος είχε µια πολύ συγκεκριµένη εργασία να εκτελέσει.
Για παράδειγµα για τη δηµιουργία µιας κούκλας ακολουθούσαν την παρακάτω διαδικασία: ένας εργαζόµενος είχε αναλάβει να καθαρίζει τα πλαστικά µέρη που έρχονταν από το µηχανουργείο, άλλος έκοβε σε µικρά κοµµάτια το αφρολέξ µε το οποίο γέµιζαν το πάνινο σώµα της κούκλας στην ειδική γεµιστική µηχανή, άλλος τοποθετούσε τα µάτια στο κεφάλι της κούκλας, άλλος µε ειδική γαζωτική µηχανή γάζωνε τα µαλλιά της κούκλας, τα οποία ήταν σε τεράστιες ζκουλούρες µε πολλά µέτρα µαλλιού σε καθεµία από αυτές.
Στη συνέχεια αφού συναρµολογούσαν τα πλαστικά µέρη της κούκλας την πήγαιναν στους εργαζόµενους που αναλάµβαναν το βάψιµο του προσώπου. Εκείνοι τοποθετούσαν µια ειδική µεταλλική µάσκα στο πρόσωπό της κι έπειτα µε αερογράφο το έβαφαν µε τα ανάλογα χρώµατα. Ο επόµενος εργαζόµενος αναλάµβανε την κόµµωσή της. Αφού ολοκλήρωναν αυτό το στάδιο τοποθετούσαν τα κεφάλια, των οποίων τα µαλλιά είχαν περιποιηθεί, σε τελάρα, αφήνοντάς τα για µια δυο µέρες προκειµένου να σχηµατοποιηθεί και να καθίσει το µαλλί. Η τελική φάση, για την οποία υπεύθυνος ήταν άλλος εργαζόµενος, προέβλεπε το ντύσιµο και την περίτεχνη τοποθέτηση στα κουτιά.
Από την πυρκαγιά στην εξαγορά
Την πετυχηµένη πορεία της El Greco ανέκοψε η πυρκαγιά που κατέστρεψε ολοσχερώς την εργοστασιακή µονάδα στην Ανω Γλυφάδα στα µέσα της δεκαετίας του ’80. Φηµολογείται –χωρίς όµως να υπάρχει επίσηµο πόρισµα– ότι η φωτιά ξεκίνησε από τον χώρο µε τις ραπτικές µηχανές, πιθανόν από κάποια µηχανή που έµεινε ανοιχτή και προκάλεσε βραχυκύκλωµα. Το βράδυ της πυρκαγιάς είχαν µπει στο εργοστάσιο τα υφάσµατα για την εξαγώγιµη παραγωγή του Σπιρτούλη, ο οποίος έκανε θραύση σε πολλές χώρες του εξωτερικού (ειδικότερα σε Ιταλία και Γαλλία), και οι µηχανές δούλευαν νυχθηµερόν προκειµένου να ικανοποιηθεί η ζήτηση. Το αποτέλεσµα ήταν ένα εργοστάσιο στάχτη και εκατοντάδες εργαζόµενοι –οι οποίοι έλεγαν µεταξύ τους: «Ο Σπιρτούλης µας έκαψε»– χωρίς εργασία.
Μετά την πυρκαγιά και την ολοσχερή καταστροφή του εργοστασίου η παραγωγή της El Greco υποστηρίχτηκε από τη µικρότερη παραγωγική µονάδα, το δεύτερο εργοστάσιο της εταιρείας, στην περιοχή του αεροδροµίου της Ζακύνθου. Το 1985 την προεδρία της εταιρείας αναλαµβάνει ο Απόστολος Βακάκης, γιος του ζεύγους Βακάκη, το οποίο αποσύρεται από την ενεργό δράση. Το 1986 ο Απ. Βακάκης ανοίγει το πρώτο κατάστηµα Jumbo, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η αµερικανική εταιρεία Hasbro µέσω του ευρωπαϊκού της τµήµατος εξαγόρασε τις Ενωµένες Ελληνικές Βιοτεχνίες ΑΕ, όπως ήταν ο ακριβής τίτλος της El Greco.
Τα αξέχαστα της El Greco
• Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ο Γεώργιος Βακάκης είχε μια επιχειρηματική ιδέα που έκανε το όνομα της εταιρείας να συζητηθεί: η Αλίκη Βουγιουκλάκη κούκλα. Οι οικονομικές απαιτήσεις της σταρ ήταν μεγάλες και το εγχείρημα έδειχνε να ναυαγεί. Στην πορεία όμως βρίσκεται η χρυσή τομή και η μεγαλόπνοη και προχωρημένη για την εποχή ιδέα υλοποιείται και βγαίνει στην παραγωγή η κούκλα Αλίκη με φορέματα ειδικά σχεδιασμένα από τον γνωστό μόδιστρο υψηλής ραπτικής Jean Dessès.
• Η εταιρεία από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής της διέθετε μεγάλη γκάμα παιχνιδιών. Τις εντυπώσεις έκλεβαν τα λούτρινα παιχνίδια και ζωάκια με τα οποία ξεκίνησε, όπως οι γούνινοι σκύλοι που στόλιζαν όχι μόνο τα παιδικά δωμάτια αλλά και τα σαλόνια των σπιτιών και η οικογένεια Φούσκες που είχε βγει σε απεριόριστα ονόματα, σχέδια και μεγέθη.
• Οι Τυχερούληδες αποδείχτηκαν πραγματικά τυχεροί, αφού ήταν από τα πιο πετυχημένα εξαγώγιμα προϊόντα της εταιρείας.
Διαβάστε επίσης:
• Οι Σπιρτούληδες, τα πασίγνωστα μικροσκοπικά κουκλάκια που δεν ξεπερνούσαν τα επτά εκατοστά, ήταν εξίσου επιτυχημένα με τους Τυχερούληδες.
• Μεγάλο μέρος της επιτυχίας της El Greco οφειλόταν στις κούκλες που παράγονταν με αρωματικό βινύλιο και με πλούσια και ποιοτικά φορέματα που πάντα τα συνόδευαν εντυπωσιακά αξεσουάρ: καπέλα, τσάντες, παπούτσια, ομπρελίνες σε ποικιλία χρωμάτων, υφασμάτων, σχεδίων και μεγεθών. Κάθε κούκλα είχε το δικό της ξεχωριστό όνομα: Mπουμπού, Τατιάνα, Ελλη, Τατά κ.λπ.
• Την ονοματοδοσία των παιχνιδιών αναλάμβανε πάντα η Φιφή Βακάκη. Τα ονόματα των παιδιών της, Τόλης και Μελίνα, τα έδωσε σε δυο κούκλες μεγάλου μεγέθους που συνοδεύονταν από κανονικό καρότσι μωρού. Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και την κούκλα Φιφίνα, που είχε το όνομα της ίδιας.
• Το «Κάστρα και πολιορκητές» αποτελούσε το όνειρο κάθε αγοριού που ήθελε να ζήσει μεσαιωνικές περιπέτειες και αποτέλεσε best seller παιχνίδι στην κατηγορία του.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento