Η πολύνεκρη τραγωδία στα Τέμπη είναι ακόμη ένα κεφάλαιο στα δυστυχήματα πάνω σε ιδιωτικές ράγες. Δεν αποτελεί «φυσική» καταστροφή, αλλά είναι προβλεπόμενη εγκληματική ενέργεια, και μάλιστα με ακρίβεια.
Πριν από τρεις εβδομάδες, την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2023, η Ανατολική Παλαιστίνη, μια πόλη στο Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών, έγινε διάσημη σε μια βραδιά για τον εκτροχιασμό εμπορικής αμαξοστοιχίας με 38 βαγόνια που προκάλεσε ανυπολόγιστη καταστροφή. «Το δικό μας Τσέρνομπιλ» το χαρακτήρισαν οι κάτοικοι, καθώς το τρένο μετέφερε επικίνδυνα τοξικά χημικά (υδροχλώριο, τετραχλωροδιβενζοδιοξίνη, φωσγένιο που χρησιμοποιείται σε οπλικά συστήματα, 2-βουτοξυαιθανόλη, ακρυλικό 2-αιθυλεξυλεστέρα, ακρυλικό βουτυλεστέρα, μεθυλοπροπένιο) σε 11 βαγόνια του συρμού, τα οποία φλέγονταν από τις εκρήξεις, προκαλώντας μαύρο πυκνό νέφος το οποίο κάλυψε μεγάλη έκταση και τα τοξικά πέρασαν στον υδροφόρο ορίζοντα. Η βροχή που έπεσε στο τέλος του μηνός στην Ανατολική Παλαιστίνη ήταν τοξική, ενώ καταγράφηκαν πάνω από 43.000 νεκρά ψάρια, αμφίβια και άλλα υδρόβια.
Εδώ και λίγες ώρες άλλη μία αμαξοστοιχία εκτροχιάστηκε στη Φλόριντα των ΗΠΑ χωρίς, ευτυχώς, περαιτέρω συνέπειες, καθώς δύο από τα έξι βαγόνια που εκτροχιάστηκαν μετέφεραν προπάνιο, ενώ και στα τέλη του Ιουνίου του 2022 είχε σημειωθεί δυστύχημα με τέσσερις νεκρούς και δεκάδες τραυματίες στο Μιζούρι ύστερα από σφοδρή σύγκρουση με φορτηγό.
Τι φταίει και η ασφάλεια του δικτύου είναι στο ναδίρ και οι εκτροχιασμοί τείνουν να γίνουν καθημερινό φαινόμενο;
Οι «εκπτώσεις»
Στο Οχάιο εξαγριωμένοι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι η σιδηροδρομική εταιρεία Norfolk Southern που εκμεταλλευόταν εμπορικά την αμαξοστοιχία με τα επικίνδυνα χημικά έχει εξαφανιστεί όπως και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, σε συνεργασία με την οποία σχεδιάζει ένα ταμείο αποζημιώσεων για την ανυπολόγιστη καταστροφή.
Απαντώντας στην επίθεση του πρώην προέδρου Τραμπ η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι επί των ημερών του αποσύρθηκε το ρυθμιστικό πλαίσιο για τη λειτουργία πιο εξελιγμένων συστημάτων πέδησης σε μεταφορικές αμαξοστοιχίες με επικίνδυνα υλικά. Μάλιστα την Καθαρά Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2023 ο αρμόδιος υπουργός Μεταφορών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης (και ανάμεσα στους υποψήφιους για το χρίσμα των Δημοκρατικών) Πιτ Μπούτιτζετζ μιλώντας στο Κάνσας Σίτι δήλωσε ότι οι εταιρείες είχαν πολλή δύναμη, ασκώντας επιρροή στο Κογκρέσο, πίεση στην ομοσπονδιακή διοίκηση σιδηροδρόμων και κάνοντας αγωγές.
Απλώς προσκάλεσε τις εταιρείες σε συμμόρφωση με αυστηρότερους κανόνες ο Μπούτιτζετζ. Εργαζόμενοι, αξιωματούχοι και επιβάτες όμως αντιλαμβάνονται την απαξίωση των υποδομών και των υπηρεσιών, καθώς οι επτά μεγαλύτερες εταιρείες προχώρησαν σε περικοπές προσωπικού και δρομολογίων, σε μείωση εκπαίδευσης και συντήρησης των υποδομών προκειμένου να αυξήσουν το κέρδος.
Όπως καταγγέλλει η αδελφότητα των μηχανικών και εργαζομένων στους σιδηροδρόμους, μέλημα των διευθυνόντων συμβούλων των εταιρειών ήταν να πιέσουν για τη μετάβαση σε πλήρωμα ενός εργαζόμενου αντί των δύο ή για δρομολόγηση των τρένων εξ αποστάσεως αντί να λάβουν κατάλληλα μέτρα ασφαλείας. Είναι το επιχειρηματικό μοντέλο που ευχαριστεί μετόχους και Γουόλ Στριτ αλλά έχει κόστος στην ασφάλεια, σχολιάζουν οι δημοσιογράφοι του ρεπορτάζ της The Kansas City Star που μίλησαν με σιδηροδρομικούς από όλες τις ΗΠΑ.
Θεός το κέρδος
Είναι αυτονόητο ότι η επιδίωξη του κέρδους για τον ιδιοκτήτη που έχει «επενδύσει» αποτελεί πρώτη και μοναδική προτεραιότητά του. Η ασφάλεια των υποδομών αρχικά και των επιβατών ως συνέπεια έπεται διότι αποτελεί κοστοβόρο, ακριβό «καθήκον». Έτσι, δύο επιλογές υπάρχουν για τη λειτουργία των σιδηροδρόμων, ενός από τα πιο μαζικά μέσα μαζικής μεταφοράς –ασφαλούς καθόσον αποτελεί μέσο σταθερής τροχιάς–, δηλαδή με ίδια μέσα ή με δημόσιο έλεγχο. Και στις δύο περιπτώσεις όμως προϋπόθεση-κλειδί είναι η εποπτεία από δημόσια αρχή προκειμένου να διασφαλίζεται ένας αυτονόητος ανεξάρτητος έλεγχος τήρησης των όρων ασφαλείας.
Στις αρχές του Φεβρουαρίου 2023, μαζική ήταν η συμμετοχή στην απεργία στους βρετανικούς σιδηρόδρομους, καθώς από τις 14 εταιρείες μόλις δύο δρομολόγησαν συρμούς και μάλιστα με ελάχιστα δρομολόγια. Μαζί με άλλους κλάδους που απήργησαν, θεωρήθηκε η μεγαλύτερη κινητοποίηση των τελευταίων 30 (θατσερικών) χρόνων.
Τα προβλήματα της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων είναι πλέον ορατά. Ήδη έχουν επανακρατικοποιηθεί δύο εταιρείες (Northern Rail, Virgin Trains East Coast), και μάλιστα υπό συντηρητική κυβέρνηση. Έχουν παρατηρηθεί καθυστερήσεις στην παράδοση τροχαίου υλικού και απουσία βελτίωσης των σιδηροδρομικών υποδομών, τα οποία λειτουργούν βλαπτικά στην παροχή υπηρεσιών, μαζί με τον κατακερματισμό του δικτύου, το μοντέλο που ακολούθησε για την πώλησή τους το 1993 η κυβέρνηση του Τζον Μέιτζορ, διαδόχου της Θάτσερ στον πρωθυπουργικό θώκο.
Οι πολύμηνες κινητοποιήσεις εξελίσσονται υπό το βάρος των σχεδιασμών για περικοπή θέσεων εργασίας προκειμένου να εξοικονομηθούν δισεκατομμύρια στερλίνες μετά την πανδημική κρίση που επηρέασε φυσικά και τις μεταφορές. Η απάντηση των εταιρειών στην κεντρική λογική των κυβερνήσεων να προάγουν το ΙΧ αλλά και στην έκτακτες περιπτώσεις όπως η πανδημία ήταν οι περικοπές θέσεων και η αύξηση των κομίστρων. Ήδη όμως είχαν λάβει επιδότηση από την κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της καθήλωσης των τρένων λόγω πανδημίας (τουλάχιστον 3,5 δισ. στερλίνες το 2020).
Τα κονδύλια δεν καταλήγουν στην οργάνωση και τη βελτίωση των υπηρεσιών. Οι πολίτες μένουν απογοητευμένοι από το πλέον μαζικό μέσο μεταφοράς. Στις ΗΠΑ ήταν το βασικό μέσο που ένωνε την ανατολική με τη δυτική ακτή ώσπου εμφανίστηκε το αεροπλάνο και δόθηκαν εκατομμύρια για να στρωθούν αυτοκινητόδρομοι. Στις ράγες γίνεται πάντως το κύριο μεταφορικό έργο των εμπορευμάτων και πρώτων υλών. Στη Βρετανία, την πατρίδα του Τζέιμς Βατ που εφηύρε την ατμομηχανή και σηματοδότησε την εποχή μας με τη βιομηχανική επανάσταση και τη σμίκρυνση των αποστάσεων και των αγορών, το σιδηροδρομικό έργο φαίνεται να υποχωρεί. Οι Βρετανοί καταλαβαίνουν τον ένοχο και το δείχνουν στη μεγάλη δημοσκόπηση του Survation, τον Ιούλιο – Αύγουστο του 2022, με δείγμα 4.396 απόψεων: το 67% επιθυμεί την επανακρατικοποίηση των σιδηροδρόμων έναντι 21% που δεν θέλουν να αλλάξει το ιδιωτικό καθεστώς λειτουργίας.
Όλα δείχνουν ότι το μοντέλο που επιβλήθηκε στην εποχή των μνημονίων στην Ελλάδα με την πώληση του ΟΣΕ στην TransItalia δεν αποτελεί η λύση. Μάλιστα είναι εγκληματική λύση, με βάση το πλέον πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στη χώρα και τις σχεδόν καθημερινές καθυστερήσεις και ακυρώσεις δρομολογίων. Από την εποχή του Τρικούπη, όταν τέθηκε σε προτεραιότητα ο σιδηρόδρομος με τη δημιουργία υποδομών, έχει περάσει πολύς καιρός και το μεταπολεμικό κράτος δομήθηκε στις ρόδες των ιδιωτικών ΚΤΕΛ που χρειάζονταν δρόμους και επιδοτήσεις για να κινηθούν και πάνω στην κατανάλωση των βενζινοκίνητων, πετρελαιοκίνητων ή ηλεκτροκίνητων ΙΧ της «απόλυτης ελευθερίας» του κάθε οδηγού. Το τρένο εκτροχιάστηκε, και σήμερα ζούμε την κηδεία του.
