Εκφυλισµός. Αυτή είναι η κατάλληλη λέξη. Η χειρότερη κατάσταση µε την οποία βρίσκεται αντιµέτωπη αυτήν τη στιγµή η δηµοκρατία δεν είναι η εκτροπή που έχει επέλθει από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Χειρότερη είναι η µη αντιµετώπιση της εκτροπής από αυτούς που αποκαλούµε πρόσωπα σε τοµείς ευθύνης. Ο εκφυλισµός που έχει απλωθεί σαν σύννεφο πάνω από κάθε πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα ανέχεται και δικαιολογεί τα πάντα. Η γνώση αυτών των εκφυλιστικών φαινοµένων είναι ο λόγος για τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιχείρησε (και εν πολλοίς τα κατάφερε) να δηµιουργήσει ένα παρακράτος, έχοντας τη βεβαιότητα ότι δεν θα υποστεί ούτε θεσµική ενόχληση ούτε τιµωρία.
Μπροστά σε οριακές καταστάσεις στην κοινωνία, την πολιτική αλλά και την προσωπική ιστορία των ανθρώπων αποκαλύπτει όσα µπορεί και δεν µπορεί ο καθένας. Οσα πιστεύει και όσα είναι πραγµατικά έτοιµος να υπερασπιστεί.
Η δηµοκρατία είναι σήµερα σε οριακή κατάσταση. Θεωρητικά έπρεπε να επιδειχτούν από όσους έχουν ευθύνη για την υπεράσπισή της τα όπλα και τα µαχαίρια της. Συµβαίνει αλήθεια; ∆ύο τρία µέσα ενηµέρωσης, η Α∆ΑΕ, κάποιοι επίµονοι συνταγµατολόγοι και πολιτικοί και φυσικά ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ µέσω κυρίως του προέδρου του Αλέξη Τσίπρα έχουν αναλάβει το βάρος της υπεράσπισης των θεσµών. Ας δούµε τι κάνουν οι θεµατοφύλακες.
Τι κάνουν οι βουλευτές; Καθορίζουν τη συµπεριφορά τους µε βάση την πολιτική ένταξη και το µικροκοµµατικό συµφέρον. Η δηµοκρατία µπορεί να περιµένει γιατί βιάζεται το συµφέρον. Τραγικότερη έκφραση του εκφυλισµού µες στη Βουλή είναι οι βουλευτές της Ν∆. Αφού κατάπιαν όλη την εκτρωµατική επιχειρηµατολογία ότι δεν υπήρχαν παρακολουθήσεις και όλα ήταν κατασκευασµένα από το Documento, φτάνουν πλέον στο σηµείο µετά την επίσηµη επιβεβαίωση για τις παρακολουθήσεις να επιχειρηµατολογούν ότι ρόλος των µυστικών υπηρεσιών είναι να παρακολουθούν τους πάντες. ∆εν χρειάζονται οι νόµοι και οι προβλέψεις τους δηλαδή, αντιθέτως πρέπει να οικοδοµήσουµε ένα µοντέλο δηµοκρατίας Ανατολικής Γερµανίας.
Βουλευτές που διατέλεσαν πρωθυπουργοί, ο Κώστας Καραµανλής και ο Αντώνης Σαµαράς, παρότι έχουν τοποθετηθεί ότι «αν ισχύουν οι παρακολουθήσεις, τότε µιλάµε για εκτροπή που δεν ταιριάζει στο κόµµα της Ν∆», όχι µόνο δεν µίλησαν αλλά σήκωσαν το χέρι τους (έστω και εξ αποστάσεως) για να ψηφίσουν και να δώσουν το µήνυµα ότι το κοπάδι πρέπει να πάει ξανά στο µαντρί. Θλιβερή περίπτωση επίσης ο υπουργός Αµυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος αφού απαξιώθηκε ως «σαχλαµάρας» και «ανίκανος» µε όσα κατέγραψε ο κοριός να λέει γι’ αυτόν ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, δεν περιορίστηκε στο να δώσει ψήφο εµπιστοσύνης αλλά έκανε και οµιλία µε την οποία απέδιδε ευθύνες για τις αποκαλύψεις, πού αλλού, στο Documento. Προφανώς το θράσος του κ. Παναγιωτόπουλου σχετίζεται µε τη γνώση ότι οι σοβαροί δηµοσιογράφοι δεν σπάνε το δηµοσιογραφικό απόρρητο.
Ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης ύστερα από στόχος δέχτηκε να γίνει σάκος του µποξ και πτυελοδοχείο της πολιτικής, αγκαλιάζοντας παρακλητικά τον ίδιο τον θύτη του. Ποιος κοινοβουλευτισµός, ποιο ανάστηµα και ποια αξιοπρέπεια;
Βουλευτές της Ν∆ που το τελευταίο διάστηµα εξέφρασαν την άποψή τους για τη συντελούµενη εκτροπή αναγκάστηκαν να ισορροπήσουν πάνω στην κυβερνητική γραµµή, που αυτήν τη φορά είναι επικίνδυνη αφού το διακύβευµα είναι η δηµοκρατία.
Ο εκφυλισµός όµως είναι διακριτός και στην αντιπολίτευση. Το ΚΙΝΑΛ του Νίκου Ανδρουλάκη όχι µόνο εµφανίζει επισήµως υποτονική στάση παρότι ο αρχηγός του είναι παρακολουθούµενος, αλλά σε κάθε σχετική ανακοίνωση εκφράζει διπολική επίθεση, η οποία συµπεριλαµβάνει και τον ΣΥΡΙΖΑ εκτός από την κυβέρνηση. Πρόκειται για έναν πολιτικό εµπειρισµό που εκφράζει την αδυναµία του αρχηγού και του κόµµατος; Από τις Βρυξέλλες διαρρέει ότι δύο φορές η ευρωσοσιαλιστική οµάδα έκανε πρόταση στον Νίκο Ανδρουλάκη να «σηκώσουν» στην Ευρώπη το θέµα των υποκλοπών. Η δεύτερη φορά µάλιστα ήταν όταν αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο µε την Εύα Καϊλή και αναζητούσαν ένα σκάνδαλο-αντίβαρο. Και τις δύο φορές, λένε οι πληροφορίες, ο Ανδρουλάκης αρνήθηκε. Τα σενάρια είναι δύο: ή ο Ανδρουλάκης πιέζεται από την παρακολούθησή του κατά τρόπο που δεν είναι µόνο πολιτικός ή έχει επιλέξει να υποβαθµίζει το θέµα γιατί θεωρεί ότι ευνοεί τον ΣΥΡΙΖΑ. Οποιος κι αν είναι ο λόγος, το κριτήριο δεν είναι η δηµοκρατία.
Από την επαµφοτερίζουσα στάση του επίσηµου ΚΙΝΑΛ έχουν διαφοροποιηθεί ο Χάρης Καστανίδης, ο Παύλος Γερουλάνος, ο Μιχάλης Καρχιµάκης και ο Βαγγέλης Βενιζέλος που µιλούν για το σκάνδαλο χωρίς υποσηµειώσεις και συµψηφισµούς. Σε ό,τι αφορά τον Βενιζέλο, η παραδοχή για τη σοβαρή στάση του πρέπει να γίνει µε θάρρος. Τόσο εγώ όσο και η εφηµερίδα έχουµε περιγράψει τον πρώην πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ µε τα πιο µελανά χρώµατα. Στη συγκεκριµένη όµως περίπτωση οφείλουµε να του πιστώσουµε ότι είναι ακριβής και επίµονος στον τρόπο που περιγράφει την εκτροπή. Είναι µάλλον ανέντιµο να πιθανολογούµε προσωπικές και αόρατες βλέψεις που έχει µε τη στάση του αυτή την ώρα που είναι ορατό αυτό που κάνει.
Το ΚΚΕ προσήλθε στη συζήτηση για τις υποκλοπές µε µια τακτική που γεννά ερωτήµατα. Αν και κόµµα που έχει βιώσει το παρακράτος, την ώρα που οι αποκαλύψεις για το σύγχρονο παρακράτος είναι πέραν κάθε αµφισβήτησης θέτει στο γήπεδο υποτιθέµενες δικές του παρακολουθήσεις που φέρονται να έγιναν το 2016 και για τις οποίες οι έρευνες έχουν καταδείξει ότι δεν σχετίζονται µε παραβίαση από εξωγενείς παράγοντες. Η πρώην γραµµατέας του κόµµατος Αλέκα Παπαρήγα αναρωτήθηκε µάλιστα στη Βουλή ποιοι είναι αυτοί που δίνουν πληροφορίες στον Τύπο, αναπαράγοντας το θέµα που θέτει συνεχώς ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόµου προκειµένου να ξεφύγει από το πραγµατικό ερώτηµα «ποιοι και γιατί έκαναν τις υποκλοπές µε προστασία ή εντολή Μητσοτάκη;».
Αντιθέτως το ΜέΡΑ25 εµφανίζει συνεπή στάση, η οποία βάζει τη «Μητσοτάκης ΑΕ» στο επίκεντρο της ευθύνης για την εκτροπή.
Η δηµοσιογραφία; Η ελληνική δηµοσιογραφία ζει το µεγαλείο ταυτόχρονα µε τον εκφυλισµό. Μια µικρή οµάδα δηµοσιογράφων µε διαφορετική αφετηρία ήταν αυτοί που αποκάλυψαν την υπόθεση των υποκλοπών και οδήγησαν τις εξελίξεις. Το Documento µε την ερευνητική του οµάδα οδήγησε την έρευνα από την αναζήτηση ενός φαντάσµατος που επιβουλεύεται τη δηµοκρατία στον ίδιο τον µηχανισµό του εγκλήµατος µε εγκέφαλο τον Μητσοτάκη. ∆ηµοσίευσε γεγονότα, ονόµατα, συνοµιλίες και αποδεικτικά στοιχεία.
Από την άλλη πλευρά, η δηµοσιογραφία µε ISO Πέτσα και πιστοποίηση Μαξίµου επιχείρησε να εµφανίζει τις λίστες παρακολουθήσεων ως συκοφαντικά δηµοσιεύµατα. ∆ηµοσιογράφοι αντί να συνταχθούν µε την έρευνα, τη λοιδορούσαν, την απαξίωναν και άφηναν να εννοηθεί ότι όλα ήταν µυθεύµατα. Ο εκφυλισµός αυτός δεν εµφανίστηκε τώρα. Ταλαιπωρεί χρόνια το σώµα της δηµοσιογραφίας.
Υπάρχει όµως µια ακόµη οµάδα δηµοσιογράφων οι οποίοι συνδέονται µε την υπόθεση και µε άλλον τρόπο. Είναι οι δηµοσιογράφοι που βρίσκονταν υπό παρακολούθηση. ∆ύο από αυτούς (και νοµίζω είναι οι µόνοι), ο Θανάσης Κουκάκης και ο Τάσος Τέλλογλου, συµµετείχαν µε τη δηµοσιογραφική έρευνα στην αποκάλυψη του σκανδάλου και ταυτόχρονα προσέφυγαν στην Α∆ΑΕ για να πιστοποιήσουν την παρακολούθησή τους. ∆εν το έκαναν όµως όλοι. Αναγκάζοµαι να αναφερθώ στον συνάδελφο Αλέξη Παπαχελά, παρότι θα προτιµούσα να το αποφύγω. Το κάνω γιατί ο Αλέξης ήταν από τους παρακολουθούµενους και µέσω ΕΥΠ και µέσω Predator και ενώ είναι από εκείνους που έχουν τη δύναµη και τα µέσα για να καταδείξουν την εκτροπή, επέλεξε τη στάση της διακριτικής αποχής. Ο Αλέξης επέλεξε να διαδίδει ότι δεν πιστεύει ότι είναι παρακολουθούµενος. Γιατί δεν κάνει αίτηση στην Α∆ΑΕ; Γιατί δεν απαιτεί µέσω της αρθρογραφίας του να δοθούν σαφείς εξηγήσεις; Η παρέµβαση του Παπαχελά –µε το κύρος και την ισχύ που διαθέτει– θα µπορούσε να βοηθήσει στο να λήξει (πιο) γρήγορα και αποτελεσµατικά η υπόθεση. Η επιθυµητή σταθερότητα την οποία επικαλείται µε την αρθρογραφία του δεν εξασφαλίζεται αν υπάρχουν συνταγµατική εκτροπή και σιωπή. Αντιθέτως, εγγύησή της είναι η λειτουργία των θεσµών και µαζί τους και της δηµοσιογραφίας.
Τι κάνει η ∆ικαιοσύνη; Το σκάνδαλο των υποκλοπών κατέδειξε το µεγάλο πρόβληµα εκφυλισµού στη ∆ικαιοσύνη. Ταυτόχρονα όµως κατέγραψε την ανησυχία του νοµικού κόσµου. Για πρώτη φορά συνταγµατολόγοι, νοµικοί, δικηγορικοί σύλλογοι υπερασπίστηκαν τη συνταγµατική τάξη τόσο ξεκάθαρα έχοντας απέναντι όχι ένα θεωρητικό θέµα, αλλά την προσπάθεια ανώτατων παραγόντων της δικαστικής εξουσίας να παρεµποδιστεί η έρευνα για τις υποκλοπές. ∆εν γνωµοδότησαν δηλαδή για κάτι, αλλά συντάχθηκαν µε την ανάγκη να αντιµετωπιστεί η εκτροπή.
Η ∆ικαιοσύνη όµως είναι έκθετη. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κατηγορείται πλέον όχι από το αντιπαθές Documento αλλά από ανθρώπους της νοµικής επιστήµης ότι επιχείρησε να παρεµποδίσει την έρευνα της Α∆ΑΕ. Γνωµοδότησε και µάλιστα µε απειλές ποινών για να εµποδίσει την Α∆ΑΕ να κάνει τις έρευνες που κατέδειξαν τελικώς την αλήθεια. Το κοµµάτι εκείνο της ∆ικαιοσύνης που βρίσκεται κάτω από τα πόδια του Ντογιάκου δεν αισθάνεται την ανάγκη να παρέµβει για την εκτροπή. Αναµασάει τις βολικές θεωρίες περί ανεξαρτησίας της ∆ικαιοσύνης και δεν αισθάνεται την ανάγκη να την αποδείξει. Γιατί η ∆ικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη όχι κατ’ απονοµή αλλά µε τον κόπο της καθηµερινής απόδειξης.
Ο εκφυλισµός της ∆ικαιοσύνης –άλλοτε στα επίπεδα της συντεχνιακής αλληλεγγύης και άλλοτε της διαπλοκής– δεν είναι δηµοσιογραφικό συµπέρασµα αλλά κοινωνική πεποίθηση η οποία καταγράφεται καθηµερινά. Αν δεν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε κάποιος πρέπει να εξηγήσει πώς όλες οι µεγάλες υποθέσεις του λευκού κολάρου τελειώνουν όχι µε τιµωρία αλλά ως µια παρεξήγηση. Ή όσοι εισαγγελείς και ανακριτές ερεύνησαν την υπόθεση δεν το έκαναν καλά ή όσοι δίκασαν το έκαναν µε λάθος τρόπο.
Εκφυλισµός και στον στρατό. Οι Ενοπλες ∆υνάµεις είχαν έως σήµερα το προνόµιο να διαβεβαιώνουν λεκτικά την προσήλωση στο σύνταγµα και στις πατριωτικές επιταγές. ∆εν υπήρξε, ευτυχώς, πόλεµος για να τις επιβεβαιώσει ή να τις διαψεύσει. Οι υποκλοπές όµως τις έφεραν µπροστά στον καθρέφτη. Ανώτατοι στρατιωτικοί, στρατηγοί που ηγούνται του στρατεύµατος βρέθηκαν παρακολουθούµενοι. Και τι έκαναν αυτοί που επικαλούνται το θάρρος και την περηφάνια τους για να µας προστατεύσουν από εξωτερικούς κινδύνους; Απλώς έκαναν τις (θεωρητικές έστω) δάφνες τους στιφάδο. ∆εν σήκωσαν ανάστηµα, δεν ζήτησαν εξηγήσεις, δεν υπερασπίστηκαν τη δηµοκρατία που απειλήθηκε στο πρόσωπό τους. Μπορεί κάποιος που δεν έχει το θάρρος να σηκώσει το ανάστηµά του σε αυτά που τον προσβάλλουν άµεσα και εξευτελιστικά να το πράξει για µια µεγάλη υπόθεση;
Το χειρότερο είναι ότι, όπως και άλλοι παρακολουθούµενοι, δέχτηκαν εκβιασµούς και µετατράπηκαν σε στρατηγούς της σιωπής. Ενας ατιµασµένος και δειλός αξιωµατικός µπορεί να ηγηθεί µόνο της ήττας. Και οι συγκεκριµένοι αξιωµατικοί οδηγούν σε ήττα τη δηµοκρατία.
Υπάρχει µια διαδραστική εκφυλιστική κατάσταση µεταξύ θεσµών και κοινωνίας. Οι θεσµοί έχουν εκφυλιστεί και για να διατηρήσουν το καθεστώς που τους προάγει µεταφέρουν στην κοινωνία την παθογένεια ως κανονικότητα. Η κατάσταση δεν αλλάζει εύκολα και δεν αλλάζει µόνο µε µια κυβέρνηση που θα ισχυριστεί ότι είναι η καλή έναντι των κακών. Χρειάζεται κυβέρνηση που θα εντοπίσει τον εκφυλισµό ως δοµικό πρόβληµα της ελληνικής κοινωνίας και θα επιχειρήσει να µην είµαστε εκφυλισµένοι. Και ξεφτιλισµένοι.