Οι Κυκλάδες έχουν σταθερά το δικό τους φανατικό κοινό. Η μοναδικότητα του κυκλαδίτικου τοπίου και η ελληνική νησιώτικη φιλοξενία αποτελούν ένα ασυναγώνιστο δέλεαρ για όσους επιθυμούν να βιώσουν στις διακοπές τους μια πραγματικά διαφορετική εμπειρία.
Κι όσο περισσότεροι είναι αυτοί που επιδιώκουν να βρεθούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες σε ένα κυκλαδίτικο νησί, άλλοι τόσοι είναι αυτοί που στέκονται σκεπτικοί ή και εκφράζουν βοερά την ανησυχία τους για τη βιωσιμότητα του τουριστικού προφίλ των Κυκλάδων μιλώντας για πλήρη μετάλλαξή τους. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, έχει ανοίξει εκτενής διάλογος για τον γενικότερο χαρακτήρα του εθνικού τουριστικού μας προϊόντος με τη συζήτηση να κινείται γύρω από το βέλτιστο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που στρατηγικά θα πρέπει να επιλέξει η Ελλάδα.
Την τελευταία δεκαετία ο ελληνικός τουρισμός αλλάζει: επαναπροσδιορίζεται, μεταβάλλεται και εξελίσσεται. Καθώς ο κλάδος, παρά τις συνεχόμενες εξωγενείς πιέσεις, αποδεικνύει χρονιά με χρονιά την ανθεκτικότητά του, με αποκορύφωμα το ρεκόρ του φετινού καλοκαιριού, επιχειρηματίες και επισκέπτες ψάχνουν τη χρυσή τομή για την αμφίδρομη ικανοποίηση αναγκών και προσδοκιών.
Η μάστιγα του υπερτουρισμού
Παρόλο που η τουριστική ανάπτυξη έχει παραδοσιακά θετική επίδραση στις εθνικές και τοπικές οικονομίες, οι απότομες κοινωνικο-οικονομικές διακυμάνσεις έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση σημαντικών επιβλαβών επιπτώσεων στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον των ελληνικών νησιών. Η υπέρμετρη ζήτηση και ο μεγάλος αριθμός επισκεπτών σε συγκεκριμένους προορισμούς έχει ως αποτέλεσμα την πίεση των υποδομών, την αλόγιστη δόμηση, τις χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες, οδηγώντας σε εικόνες “Instagram Vs Reality” που μόνο δυσφήμιση αποτελούν για τη χώρα μας. Η ανάγκη δημιουργίας νέων βιώσιμων μοντέλων τουριστικής ανάπτυξης μοιάζει να είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Μια νέα σελίδα για τον ελληνικό τουρισμό
Υπάρχουν ήδη παραδείγματα τουριστικών επενδύσεων, οι οποίες δίνουν έμφαση στη δημιουργία δομών και επιχειρήσεων φιλοξενίας με χαρακτήρα βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η Ίος. Στο κυκλαδίτικο νησί, μια στρατηγική επένδυση ευρείας κλίμακας δεσμεύεται να θωρακίσει το νησί απέναντι στον κίνδυνο του υπερτουρισμού και της αλόγιστης δόμησης που τον συνοδεύει.
Η Ίος για πολλές δεκαετίες υπήρξε νησί-συνώνυμο ενός ξέφρενου party. Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε έναν high-end προορισμό, όπου οι υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών συναντούν την αυθεντική κυκλαδίτικη εμπειρία. Ως προς αυτό, έχει παίξει έναν σημαντικό ρόλο ο Όμιλος Calilo, με την ουσιαστική του δέσμευση για δημιουργία οργανωμένων τουριστικών υποδοχέων που συνδυάζουν πράσινη νοοτροπία, χαμηλό συντελεστή δόμησης και παροχή πολυτελών υπηρεσιών, θέτοντας έτσι σαφή όρια προστασίας του νησιού από δυσφημιστικά φαινόμενα υπερτουρισμού.
Οι επενδυτικές πρωτοβουλίες του Ομίλου έχουν ενταχθεί στις εθνικές στρατηγικές επενδύσεις, πράγμα που συνεπάγεται ότι οι οικοδομικές και χωροταξικές εγκρίσεις ολοκληρώνονται μέσα από ένα αυστηρό πλαίσιο περιβαλλοντικών μελετών, οι οποίες κατοχυρώνονται με Προεδρικό Διάταγμα, ενώ συμπεριλαμβάνουν τη δέσμευση των επενδυτών για δόμηση μόνο του 1% της ιδιοκτησίας του, με συντελεστή δόμησης που περιορίζεται από 0,05 έως 0,07 με αντίστοιχα πολλή μικρή κάλυψη. Τέτοιας τάξης χαμηλή δόμηση, σε συνδυασμό με επενδύσεις σε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, διασφαλίζουν ένα ουσιαστικά βιώσιμο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης για το νησί της Ίου. Παράλληλα, διαφυλάσσουν τη φυσική ομορφιά του νησιού και προστατεύουν την τοπική κοινωνία από τους κινδύνους που εγκυμονεί η άκριτη ανάπτυξη με αποκλειστικό γνώμονα το κέρδος.
Υφίστανται στρατηγικές επενδύσεις χωρίς συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο;
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εξέλιξη προτάσεων σχεδιασμού προκαλεί το λεγόμενο «προηγούμενο» που δημιουργείται στην Ίο σχετικά με την έγκριση του σύνθετου τουριστικού καταλύματος (ΣΤΚ) στην περιοχή της Κουμπάρας. Σε συνέχεια έγκρισης της επένδυσης, και παρά την αρχική αδειοδότηση του έργου, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έκρινε πως προκειμένου να υλοποιηθούν στρατηγικές επενδύσεις ανάλογου βεληνεκούς, όχι μόνο στο νησί της Ίου, αλλά στη χώρα συνολικά, θα πρέπει να υφίσταται ήδη υπερκείμενος χωροταξικός σχεδιασμός αλλά και να έχει αξιολογηθεί η φέρουσα ικανότητα της περιοχής ως προς τη συγκεκριμένη πρόταση, ώστε να εντάσσονται τα προτεινόμενα έργα αρμονικά στα χωροταξικά-πολεοδομικά σχέδια.
Επιπλέον, βάσει της νομοθεσίας αλλά και βάσει της νομολογίας του ΣτΕ, σε όλες τις περιπτώσεις οργανωμένων υποδοχέων που δραστηριοποιούνται σε ακτές, διασφαλίζεται η προστασία τους και εξασφαλίζεται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας και η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού σε αυτές. Αυτό εν προκειμένω σημαίνει ότι δεν εγκρίνεται ο στρατηγικός επενδυτικός σχεδιασμός αν δεν προβλέπεται η ελεύθερη πρόσβαση μέσω κοινόχρηστων δρόμων ή μονοπατιών που ανήκουν στο δημόσιο.
Πλέον, η πιο πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ δρομολογεί αυτές τις εξελίξεις, κλείνοντας τα νομοθετικά κενά και ανοίγοντας το δρόμο για την άμεση υλοποίηση των στρατηγικών επενδύσεων, γεφυρώνοντας το χάσμα που είχε δημιουργηθεί λόγω της μέχρι πρότινος απουσίας πλήρους νομοθετικού πλαισίου.
Το νέο πρόσωπο της τουριστικής ανάπτυξης
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τα μεγέθη του τουρισμού αποδεικνύουν όντως ότι πρόκειται για μια χρονιά ρεκόρ και πλήρη ανάκαμψη του κλάδου μετά την πανδημία. Συγκεκριμένα, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο ελληνικός τουρισμός τον Ιούλιο έπιασε τα μεγέθη της προηγούμενης χρονιάς ρεκόρ 2019, με τα ταξιδιωτικά έσοδα να φτάνουν στα 3,723 δις ευρώ, ενώ διπλασιάστηκε στο 1,1 δισ. ευρώ το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών λόγω των τουριστικών εισροών. Η εθνική στρατηγική για στόχευση high spending επισκεπτών φαίνεται να αποδίδει καρπούς ξεπερνώντας τις προσδοκίες, καθώς ο ερχομός φιλοξενούμενων που έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν παραπάνω, παραμένοντας περισσότερο στη χώρα, έχει οδηγήσει αφενός στη στήριξη των τοπικών οικονομιών και σε επιμήκυνση της σεζόν και αφετέρου, στην αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών, γεγονός που λειτουργεί ως «επένδυση» για το μέλλον. Το τουριστικό επιχειρηματικό μοντέλο όπως υλοποιείται στην Ίο, φαίνεται να υιοθετείται σε ολόκληρη τη χώρα ως μονόδρομος βιωσιμότητας για τον κλάδο της φιλοξενίας, με πολλαπλά οφέλη σε εθνικό επίπεδο και υψηλή προστιθέμενη αξία για τις τοπικές κοινωνίες.
