Οι τούρκοι πολίτες πηγαίνουν σε αυτό το δεύτερο γύρο για να εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρο της χώρας. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου κονταροχτυπήθηκαν, όχι πάντοτε με την αστική ευγένεια που έχουμε συνηθίσει στις δυτικές δημοκρατίες, ώστε να κερδίσουν τις ψήφους που τους λείπουν για την ανάρρηση στον προεδρικό θώκο. Τα προβλήματα δε λείπουν, σε μία χώρα που είχε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 όλες τις προϋποθέσεις να γίνει μια σύγχρονη δημοκρατία και τώρα μοιάζει να είναι στο χείλος του απόλυτου ισλαμιστικού σκοταδισμού.
Εξωτερική πολιτική
Ο 69χρονος πρόεδρος έχει καταφέρει με μια εξωτερική πολιτική που πατά σε δυο βάρκες να επωφελείται και από το δυτικό αλλά και από το ανατολικό στρατόπεδο. Πρόσφατα, διαπραγματεύτηκε με δεξιοτεχνία τη θέση της χώρας σε σχέση με την είσοδο στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας και της Φινλανδίας, ζητώντας ανταλλάγματα τα οποία ακόμα στερούν από την πρώτη την είσοδό της στη βορειοατλαντική συμμαχία. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται τη θέση της χώρας στη Μέση Ανατολή και διεκδικεί ρόλο ρυθμιστή τόσο στον πόλεμο στην Ουκρανία, διαμεσολαβώντας για τα ουκρανικά σιτηρά, αλλά και στην ταραγμένη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Στον πρώτο γύρο των εκλογών, παρά το γεγονός ότι δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τις απαραίτητες ψήφους για να γίνει πρόεδρος, κατέρριψε όλες τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων και «τερμάτισε» μπροστά από τον κύριο αντίπαλό του. Παράλληλα, κέρδισε την πλειοψηφία στη Βουλή της Τουρκίας, κάνοντας πιο εύκολη την έγκριση των σχεδίων του στην τρίτη και τελευταία θητεία του σε θέση προέδρου, η οποία έχει λάβει αυξημένες εκτελεστικές εξουσίες μετά το 2018 και ένα αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα που τελικά κέρδισε ο Ερντογάν με βραχεία κεφαλή.
Τα… Erdogan-omics δεν ενοχλούν τους Τούρκους
Οι τούρκοι πολίτες φαίνεται ότι δεν ψηφίζουν με το πορτοφόλι τους, αλλά έχουν εξαρτηθεί από τις επιδοματικές πολιτικές του Ερντογάν, ιδιαίτερα στην επαρχία και τα βάθη της Ανατολίας, όπου ζουν από τους πιο φτωχούς πολίτες της χώρας. Ο πληθωρισμός πέρυσι έσπασε κάθε ρεκόρ, αφού -επίσημα- ξεπέρασε το 85%, ενώ φέτος έχει αποκλιμακωθεί σημαντικά αλλά παραμένει κοντά στο 45%… Ο Ερντογάν κατηγορείται ότι συνέβαλε στην επέλαση του πληθωρισμού, διαθέτοντας «φθηνό» χρήμα στην αγορά με τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι η τακτική του θα φέρει ξένες επενδύσεις, στόχος που ακόμα δεν έχει επιτευχθεί. Οι μόνες εισροές κεφαλαίου που έχει η Τουρκία είναι από χώρες του Κόλπου, οι οποίες κάνουν συμφωνίες swap συναλλάγματος με την κεντρική τράπεζα ούτως ώστε να μην καταρρεύσουν τα συναλλαγματικά αποθέματα σε δολάριο… Η Τουρκία πλέον δεν έχει επαρκές συνάλλαγμα, καθώς η αβεβαιότητα για τη λίρα, που έχει χάσει πάνω από το 75% της αξίας της τα τελευταία δύο χρόνια έχει στρέψει νομικά και φυσικά πρόσωπα στη… σιγουριά του δολαρίου. Έτσι, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μια ευμενέστερη προς τα δυτικά προτάγματα προσέγγιση για την επόμενη μέρα, είτε εκλεγεί ο Ερντογάν είτε ο Κιλιτσντάρογλου, ώστε να εισρεύσει συνάλλαγμα στην Τουρκία.
Ούτε και η καταστροφική διαχείριση της τραγωδίας που επέφεραν οι δύο σεισμοί στις αρχές του περασμένου Φεβρουαρίου, που κόστισαν πάνω από 50.000 ζωές, φαίνεται ότι επηρέασε την κρίση των πολιτών. Αξίζει να υπενθυμισθεί ότι στην Αντιόχεια και το Καχραμάνμαρας, περιοχές που ισοπεδώθηκαν από τους σεισμούς, ο Ερντογάν έλαβε περί το 70% των ψήφων των κατοίκων. Η περιοχές αυτές είναι η μεγάλη δύναμη του τούρκου πρόεδρου, ενώ τα μεγάλα αστικά κέντρα -όπως φάνηκε και στις δημοτικές εκλογές του 2019 σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη- προτιμούν την κεντροαριστερά.
Το προσφυγικό
Οι πρόσφυγες, ειδικά εκείνοι που διέφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο στη γειτονική Συρία, κάποτε έγιναν δεκτοί με ανοιχτές αγκάλες στην Τουρκία, αλλά το αντιμεταναστευτικό αίσθημα αυξάνεται εν μέσω οικονομικής ύφεσης. Η έλλειψη κατοικιών και καταφυγίων στις επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό έχει αυξήσει τις εκκλήσεις προς τους Σύρους πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ο Κιλιτσντάρογλου είχε δεσμευτεί να επαναπατρίσει Σύρους εντός δύο ετών, λέγοντας ότι θα αναζητήσει πόρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να χτίσει σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία και δρόμους στη Συρία και να ενθαρρύνει τους Τούρκους επιχειρηματίες να ανοίξουν εργοστάσια και άλλες επιχειρήσεις εκεί. Σε μια προσπάθεια να προσελκύσει εθνικιστές ψηφοφόρους στον δεύτερο γύρο, ο Κιλιτσντάρογλου σκλήρυνε τον τόνο του, ενώ μαζί με τον εθνικιστή Ουμίτ Οζντάγ το κόμματος της Νίκης, συμφώνησαν ότι θα στείλουν τους πρόσφυγες να «μαζέψουν τις βαλίτσες τους» εντός ενός έτους από την εκλογή του.
Κάτω από αυξανόμενη δημόσια πίεση, η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει αρχίσει να κατασκευάζει χιλιάδες σπίτια σε περιοχές που ελέγχονται από τους Τούρκους στη βόρεια Συρία για να ενθαρρύνει τις εθελούσιες επιστροφές. Την Πέμπτη, ο Ερντογάν ανακοίνωσε σε τηλεοπτική συνέντευξη ότι το Κατάρ χρηματοδοτεί ένα ξεχωριστό σχέδιο στέγασης που θα βοηθούσε στην επανεγκατάσταση έως και ενός εκατομμυρίου Σύριων. Η κυβέρνησή του επιδιώκει επίσης τη συμφιλίωση με τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ για να εξασφαλίσει την ασφαλή τους επιστροφή. Ο Ερντογάν είπε την Πέμπτη ότι υπάρχουν περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων περίπου 3,4 εκατομμυρίων Σύριων, αλλά τα αντιμεταναστευτικά κόμματα λένε ότι ο αριθμός πλησιάζει τα 13 εκατομμύρια.
Τι γίνεται με τη δημοκρατία;
Ο συνασπισμός των έξι κομμάτων που υποστηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου έχει εκφράσει τη δέσμευσή του να αποκαταστήσει την Τουρκία ως κοινοβουλευτική δημοκρατία και να δώσει στους πολίτες μεγαλύτερα δικαιώματα και ελευθερίες σε περίπτωση που η συμμαχία τους κερδίσει τις εκλογές. Ο Ερντογάν πέτυχε ένα προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης που εγκρίθηκε οριακά με δημοψήφισμα το 2017 και εισήχθη το 2018. Το νέο σύστημα κατάργησε το αξίωμα του πρωθυπουργού και συγκέντρωσε τεράστιο όγκο εξουσιών στα χέρια του προέδρου. Η συμμαχία έχει περιγράψει σχέδια για μεγαλύτερο διαχωρισμό των εξουσιών, συμπεριλαμβανομένου ενός αυξημένου ρόλου του κοινοβουλίου και ενός ανεξάρτητου δικαστικού σώματος. Ο Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε επίσης να καταργήσει έναν νόμο που καθιστά την προσβολή του προέδρου ποινικό αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση. Δεσμεύτηκε να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που ζήτησαν την απελευθέρωση του πρώην συμπροέδρου του φιλοκουρδικού κόμματος HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς και του φιλάνθρωπου επιχειρηματία και ακτιβιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων Οσμάν Καβαλά από τη φυλακή. Ωστόσο, ελλείψει κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, ο Κιλιτσντάρογλου θα αντιμετωπίσει μια δύσκολη μάχη για την εφαρμογή των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων ακόμη και αν εκλεγεί.
Τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων
Επιδιώκοντας να διευρύνει την υποστήριξή του από τους ψηφοφόρους, ο Ερντογάν επέκτεινε τη δική του πολιτική συμμαχία με δύο εθνικιστικά κόμματα για να συμπεριλάβει ένα μικρό ισλαμιστικό κόμμα και εξασφάλισε επίσης την υποστήριξη ενός ριζοσπαστικού Κουρδικού-ισλαμιστικού κόμματος. Τα κόμματα που προσχώρησαν πρόσφατα στο στρατόπεδο του Ερντογάν έχουν ισλαμικές ατζέντες, που έχουν εγείρει φόβους για το μέλλον των δικαιωμάτων των γυναικών στην Τουρκία. Θέλουν να καταργήσουν τους νόμους για τη διατροφή και την προστασία της ενδοοικογενειακής βίας, υποστηρίζοντας ότι ενθαρρύνουν τις γυναίκες να εγκαταλείψουν τους συζύγους τους και απειλούν τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες. Ο Ερντογάν έχει ήδη αφαιρέσει την Τουρκία από μια ευρωπαϊκή σύμβαση, τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, που στοχεύει στην πρόληψη της ενδοοικογενειακής βίας, γεγονός που εκλαμβάνεται ως ένα νεύμα στις θρησκευτικές ομάδες που ισχυρίστηκαν ότι η συνθήκη ενθαρρύνει τα διαζύγια και τα δικαιώματα LGBTQ+. Προσπαθώντας να συγκεντρώσει τη στήριξη των θρησκόληπτων και συντηρητικών ψηφοφόρων, ο Ερντογάν και άλλα μέλη του κυβερνώντος κόμματός του έχουν αποκαλέσει τα άτομα LGBTQ+ «αποκλίνοντες», ενώ προέβη στην αμίμητη ενέργεια να αποκαλέσει την αντιπολίτευση gay, σαν να είναι προσβολή… Η συμμαχία υπό την ηγεσία του Κιλιτσντάρογλου έχει δεσμευτεί να επανενταχθεί στην ευρωπαϊκή συνθήκη και να προασπίσει τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων. Ο Κιλιτσντάρογλου προσέγγισε επίσης συντηρητικές γυναίκες, διαβεβαιώνοντάς τες ότι θα μπορούν να συνεχίσουν να φορούν μαντίλες ισλαμικού τύπου που κάποτε απαγορεύονταν σε σχολεία και κυβερνητικά γραφεία σύμφωνα με τους κοσμικούς νόμους της Τουρκίας.
