Στις 7 Νοεμβρίου η Νικαράγουα πηγαίνει σε μια παρωδία εκλογών αφού ο πρόεδρος Ντανιέλ Ορτέγα έχει φυλακίσει ή έχει υπό κατ’ οίκον περιορισμό τους περισσότερους από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Ανάμεσά τους, και πρώην Σαντινίστας μαχητές. Αυτή την Κυριακή, ο Ορτέγα αναμένεται να επανεκλεγεί στο αξίωμά του, αφού έρχεται αντιμέτωπος με άσημους υποψήφιους μικρότερων και λιγότερο γνωστών κομμάτων, τα οποία είναι φιλικά προς το Μέτωπο Σαντινίστας.
Η αδυσώπητη καταστολή της αντιπολίτευσης από την κυβέρνηση έχει μετατρέψει τις εκλογές σε πιθανό σημείο ανάφλεξης. Στις αρχές του 2021, σχεδόν τρία χρόνια αφότου οι δυνάμεις ασφαλείας κατέστειλαν αιματηρά μαζικές διαδηλώσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα 328 νεκρούς, ο Ορτέγα φαίνεται να έχει εδραιώσει την εξουσία του, παρά την πανδημία, και να επιβεβαιώνει την πολιτική του υπεροχή έναντι μιας αδύναμης και κατακερματισμένης αντιπολίτευσης. Ακόμα κι έτσι όμως, η κυβέρνηση έχει αποδειχθεί απρόθυμη να πάρει το ρίσκο να αντιμετωπίσει μια κανονική εκλογική πρόκληση, επιλέγοντας αντ’ αυτού τη σιδερένια πειθαρχία ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.
Τους τελευταίους μήνες, η κρατική καταστολή στη Νικαράγουα έχει φτάσει σε επίπεδα πρωτόγνωρα ακόμα και για τη Λατινική Αμερική, από τότε που οι δικτατορίες της περιοχής εξασθένησαν τη δεκαετία του 1980. Η κυβέρνηση έχει συλλάβει τουλάχιστον 37 αντιπάλους υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένων επτά υποψηφίων για την προεδρία. Επίσης έχει αναγκάσει πολλούς άλλους να φύγουν στην εξορία, θυμίζοντας πρακτικές του δικτάτορα Σομόσα τον οποίον ανέτρεψαν οι Σαντινίστας το 1979. Η κυβέρνηση απαγόρευσε επίσης τα κόμματα στο ψηφοδέλτιο των οποίων θα έμπαιναν οι υποψήφιοι της αντιπολίτευσης.
Αυτά τα δρακόντεια μέτρα έφεραν τη Νικαράγουα ξανά στο διεθνές προσκήνιο και στο ραντάρ της ΕΕ, αλλά μέχρι στιγμής οι εξωτερικές δυνάμεις δεν έχουν προβεί σε μια συντονισμένη δράση ικανή να επηρεάσει τη Μανάγουα. Ούτε είναι πιθανό να το κάνουν. Μέχρι σήμερα, ούτε τα τιμωρητικά μέτρα από τις δυτικές κυβερνήσεις ούτε οι πιο διπλωματικές προσεγγίσεις αριστερών χωρών της Λατινικής Αμερικής, όπως το Μεξικό και η Αργεντινή, έχουν συγκινήσει τον Ορτέγα, ο οποίος αντιδρά με μανία σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας. Καθώς πλησιάζει η ημέρα των εκλογών, φαίνεται όλο και πιο πιθανό ο Ορτέγα να νικήσει σε μονόπλευρες εκλογές, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για περαιτέρω αστάθεια, ανθρωπιστική κρίση και μετανάστευση και θέτοντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο για μια περιοχή στην οποία παρατηρείται αυξανόμενη τάση προς μεγαλύτερο αυταρχισμό.
Οικονομία υπό κατάρρευση
Μετά από τρία χρόνια κατά τα οποία το ΑΕΠ της Νικαράγουα συρρικνώθηκε κατά περισσότερο από 3%, η Παγκόσμια Τράπεζα προέβλεψε ότι η χώρα θα είναι η τρίτη χειρότερη οικονομία στο δυτικό ημισφαίριο το 2021, πίσω από τη Βενεζουέλα και την Αϊτή.
Πριν το 2018 και την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων η οικονομία της Νικαράγουα είχε καλές επιδόσεις. Από το 2007 έως το τέλος του 2017, αναπτύχθηκε κατά μέσο ετήσιο ρυθμό 4,2%, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε από 1.328 δολάρια σε 2.168 δολάρια. Το ποσοστό φτώχειας μειώθηκε από σχεδόν 50% το 2005 σε 25% μέχρι το 2016.
Ο πιο σημαντικός παράγοντας για την οικονομική αναζωπύρωση της Νικαράγουα ήταν η αύξηση του εργατικού δυναμικού της χώρας σε σχέση με το μέγεθος του συνολικού πληθυσμού, σύμφωνα με έκθεση του 2017 της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η έκθεση σημείωσε επίσης ότι η πτώση των επιπέδων φτώχειας, που ξεκίνησε πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Ορτέγα, οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του εισοδήματος από την εργασία στον αγροτικό τομέα, όπου εργάζονται οι περισσότεροι από τους φτωχότερους, λόγω των υψηλών τιμών των εμπορευμάτων. Ενώ ο Ορτέγα και η σύζυγός του έχουν συχνά διαφημίσει τα προγράμματα του καθεστώτος κατά της φτώχειας, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτίμησε ότι αυτές οι πρωτοβουλίες «είναι γενικά μικρές και ανεπαρκώς στοχευμένες, περιορίζοντας τον αντίκτυπό τους στη φτώχεια».
Στην πραγματικότητα, οι ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες της Νικαράγουας οφείλονταν κυρίως σε παράγοντες που ήταν πέρα από τον έλεγχο του Ορτέγα: η παροχή ουσιαστικής ελάφρυνσης του χρέους από διεθνείς πιστωτές στα μέσα της δεκαετίας του 2000 έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος του ΔΝΤ για ελάφρυνση του χρέους φτωχών χωρών. Η ελάφρυνση αυτή όμως ήρθε εις αντάλλαγμα λιτότητας: η κυβέρνηση κλήθηκε από το Ταμείο να «αναμορφώσει» το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης ώστε να γίνει βιώσιμο, επιβάλλοντας περικοπές σε επιδόματα ύψους 5% και αυξήσεις σε ασφαλιστικές εισφορές. Οι αλλαγές αυτές ήταν η σπίθα που προκάλεσαν τις διαδηλώσεις του 2018 για την διολίσθηση της δημοκρατίας.
Οι συνέπειες για τη χώρα και την ευρύτερη περιοχή
Οι συνθήκες κατάπνιξης κάθε αντίθετης πολιτικής φωνής και η ενισχυμένη καταστολή έχουν ως αποτέλεσμα περισσότεροι από 16.000 πολίτες να υποβάλουν αιτήματα ασύλου στην Κόστα Ρίκα. Αλλά με το μεταναστευτικό σύστημα της Κόστα Ρίκα να έχει κατακλυστεί από το 2018 περισσότερα από 89.000 εκκρεμή αιτήματα ασύλου, οι Νικαραγουανοί αναζητούν ολοένα και περισσότερο άλλους προορισμούς, κυρίως τις ΗΠΑ. Ο αριθμός εκείνων που συνελλήφθησαν στα σύνορα των ΗΠΑ το 12μηνο Σεπτεμβρίου 2020-2021 ξεπέρασαν τους 40.000.
Τα γεγονότα στη Νικαράγουα θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν απήχηση πέρα από τα σύνορά της. Άλλοι πολιτικοί ηγέτες στην Κεντρική Αμερική μπορεί να ακολουθήσουν τα βήματα του Ορτέγα, ιδιαίτερα εάν οι ΗΠΑ δώσουν προτεραιότητα στη συνεργασία για τον έλεγχο της μετανάστευσης και την καταπολέμηση των ναρκωτικών και επιβάλλουν ελάχιστες κυρώσεις κόστος για την οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας.
Στο Ελ Σαλβαδόρ, ο πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε έχει ήδη συγκεντρώσει υπερεξουσίες και καταργεί τη δικαστική ανεξαρτησία. Στην Ονδούρα, οι ψηφοφόροι θα κατευθυνθούν επίσης στις κάλπες εντός ολίγων εβδομάδων από τις εκλογές στη Νικαράγουα για να επιλέξουν τον διάδοχο του προέδρου Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, ο οποίος έχει αναφερθεί πολλές φορές ως εμπλεκόμενος σε δίκες διακίνησης ναρκωτικών σε δικαστικές αίθουσες της Νέας Υόρκης
