«Πρέπει να ανησυχούμε λιγότερο για το ποιος θα είναι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ και περισσότερο για το πώς η Ευρώπη μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της, σε μία επικίνδυνη παγκόσμια σκηνή», γράφει ο συντάκτης του Politico, Νικολά Βινκούρ.
«Οι Ευρωπαίοι αναμένουν με αγωνία εάν θα κερδίσει ο Τραμπ, ένας εφιάλτης για πολλούς, ή η Κάμαλα Χάρις, η οποία θεωρείται καλύτερη επιλογή όσον αφορά τις διατλαντικές σχέσεις. Η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ευρώπη έχει μειωθεί τα τελευταία 30 χρόνια και κανείς από τους δύο υποψηφίους δεν φαίνεται έτοιμος να επαναφέρει τις σχέσεις στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του ’90», προσθέτει.
«Φυσικά, το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ θα επηρεάσει την Ευρώπη. Ο ένας υποψήφιος θαυμάζει τον Βλαντιμίρ Πούτιν και υπόσχεται να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι απειλές του Τραμπ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, καθώς αυτή τη φορά δεν θα περιβάλλεται από συμβούλους που θα τον συγκρατούν. Αντίθετα, η Χάρις υπόσχεται συνέχεια στον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας στο πλευρό της τον φιλοευρωπαϊστή σύμβουλο Φιλ Γκόρντον», αναφέρει το Politico.
Η μεγάλη εικόνα
«Εάν όμως κάνουμε ένα βήμα πίσω, κοιτώντας τη μεγάλη εικόνα παρατηρούμε τα εξής: Η Ευρώπη απλά δεν είναι όσο σημαντική για τις ΗΠΑ όσο ήταν κάποτε. Γερασμένη και συρρικνούμενη, αλλεργική, εύθραυστη και ριψοκίνδυνη, προκαλεί πλέον περιφρόνηση και όχι συμπάθεια για πολλούς Αμερικανούς. Είναι ένα μέρος καλό για διακοπές και όχι για πολλά περισσότερα. Δεν βοηθάει κιόλας το γεγονός ότι παρατηρείται χάσμα στις επιδόσεις της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής οικονομίας, προς όφελος -πλέον- των ΗΠΑ.
Οι υποστηρικτές των στενών σχέσεων ΗΠΑ – ΕΕ θα επισημάνουν δίκαια ότι αυτές ενισχύθηκαν στη θητεία του Μπάιντεν. Η υποστήριξή του στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των πακέτων στήριξης, ήταν σταθερή. Παράλληλα, η κυβέρνηση έχει στενές σχέσεις με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Αλλά πιστεύεται ότι ο Μπάιντεν θα είναι ο τελευταίος πρόεδρος μίας Αμερικής που δεν αισθάνεται τη Ρωσία ως βασική απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Θυμάστε το φιάσκο με τα συμβόλαια κατασκευής υποβρυχίων κάτω από τη μύτη της Γαλλίας; Ο Μακρόν ήταν έξαλλος, ενώ οι διαρροές της Ουάσινγκτον θύμιζαν την περίφημη κινηματογραφική ατάκα: “Δεν σας υπολογίζουμε”.
Παρασκηνιακά, οι Γάλλοι συνηθίζουν να σχολιάζουν με ξεκάθαρο τρόπο για το πώς η Ουάσινγκτον βλέπει την Ευρώπη. “Δεν πρόκειται για εχθρότητα, αλλά για αδιαφορία. Μερικές φορές, αυτό είναι χειρότερο”, σχολίασε ένας διπλωμάτης. Για να πάρετε μία αίσθηση σχετικά με το πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα, είναι χρήσιμο να ανατρέξετε στις ημέρες που η σημαία της “Pax Americana” ήταν στην υψηλότερη θέση της στον ευρωπαϊκό ουρανό.
Στις 6 Ιουνίου του 1994, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είχαν συγκεντρωθεί στη βόρεια Γαλλία για να γιορτάσουν την 50η επέτειο από την απόβαση της Νορμανδίας. Πρωταγωνιστής της παράστασης ο νεαρός Μπιλ Κλίντον. Λίγα χρόνια νωρίτερα, η Ουάσινγκτον απηύθυνε κάλεσμα και αρκετά ευρωπαϊκά κράτη συμμετείχαν στην “Καταιγίδα της Ερήμου”. Και από πολιτιστικής απόψεως, επρόκειτο για μία διαφορετική εποχή. Η Dream Team με τους Τζόρνταν, Μπάρκλεϊ είχε πάρει αβίαστα το χρυσό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης, ενώ είχε μόλις ανοίξει η EuroDisney στα περίχωρα του Παρισιού.
Συγκρίνετε και αντιπαραβάλλετε τα παραπάνω με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Οι ΗΠΑ έχουν αποσύρει ή μειώσει το ευρωπαϊκό τους αποτύπωμα σχεδόν σε κάθε τομέα εκτός από έναν – την ψηφιακή σφαίρα, όπου αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας όπως το Facebook και το X βασιλεύουν λίγο πολύ κυρίαρχες στις οθόνες μας, αλλά δεν φέρνουν καμία αίγλη. Τα στρατεύματα είναι πλέον λιγότερα από 100.000, παρά τον θερμό πόλεμο στο κατώφλι του ΝΑΤΟ.
Οι διπλωμάτες των ΗΠΑ στη γηραιά ήπειρο είναι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δειλά πλάσματα που περπατούν… απαλά. Από τα δημοφιλή ψηφιακά ΜΜΕ που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια, μόνο το Politico έχει ριζώσει στην Ευρώπη. Ακόμα και οι τεχνολογικοί γίγαντες κάνουν δεύτερες σκέψεις. Έχοντας αναπτύξει εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης επόμενης γενιάς για τους καταναλωτές, αποφάσισαν σε μεγάλο βαθμό να μην τα διαθέσουν στους Ευρωπαίους χρήστες. Ο κίνδυνος να προσκρούσουν στον ευρωπαϊκό νόμο περί τεχνητής νοημοσύνης είναι πολύ μεγάλος. Ή ίσως απλά δεν μπορούν να ασχοληθούν.
Για τον Τζέρεμι Γκαγιόν, Γάλλο που εργάστηκε στην Ουάσινγκτον που συνέγραψε τη βιογραφία του Κίσινγκερ, η εξασθένιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την Ευρώπη δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό. «Υπήρξε μια ολόκληρη γενιά ανώτερων αξιωματούχων που είχαν οργανικούς δεσμούς με την Ευρώπη, είτε επειδή οι γονείς τους μετανάστευσαν, είτε επειδή ήταν πρόσφυγες από την Ευρώπη. Ο Κίσινγκερ, ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι η πρώην υπουργός Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ. Όλοι τους ήταν Ευρωπαίοι σε κάποιο επίπεδο.
Η εποχή Ομπάμα και το άνοιγμα στην Ασία
Η απομάκρυνση ξεκίνησε υπό τον Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος προώθησε την ατζέντα για την Ασία, όπως ανέφερε ο Μπαγιόν. Αλλά ο Ομπάμα απλώς προώθησε μια διαδικασία που βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη. «Τώρα έχουμε μια νέα γενιά που ανατέλλει και η οποία αντανακλά τα αμερικανικά δημογραφικά χαρακτηριστικά», είπε. «Αυτοί οι Αμερικανοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι ή διπλωμάτες είτε συνδέονται με τον ισπανόφωνο κόσμο, είτε κοιτάζουν προς την Ασία. Εκείνοι που έχουν δεσμούς με την Ευρώπη είναι απλώς λιγότερο παρόντες».
Η υποβάθμιση της Ευρώπης στην ψυχοσύνθεση των αμερικανικών ελίτ αντανακλάται στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές. Η εκμάθηση της κινεζικής γλώσσας δείχνει μεγαλύτερη φιλοδοξία για έναν επίδοξο διπλωμάτη από ό,τι, ας πούμε, τα γαλλικά ή ακόμη και τα ρωσικά. Η μελέτη της Ευρώπης ως γεωπολιτικής οντότητας, αντιθέτως, είναι μια εξειδικευμένη ενασχόληση. Ο Γκαγιόν σημείωσε: «Στο Χάρβαρντ, το κτίριο των σπουδών της Νότιας Ασίας είναι μεγάλο, φωτεινό και μοντέρνο, σαφώς ένα τμήμα υψηλού κύρους. Το Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών είναι ακριβώς αυτό που φαντάζεστε: μικρό, κάπως ετοιμόρροπο».
Πάντως, το ειρωνικό σημείο της υπόθεσης είναι ότι δεν έχει εντοπιστεί συγκεκριμένος λόγος γι’ αυτή την απομάκρυνση. Σύμφωνα με τον Μπεν Χότζες, πρώην διοικητή αμερικανικών στρατευμάτων στην Ευρώπη: «Πάντα μου προκαλούσε εντύπωση το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν έβλεπαν τι τεράστιο πλεονέκτημα έχουμε με την ηγεσία μας στο ΝΑΤΟ και τη σχέση μας με τις ευρωπαϊκές χώρες. Η ιδέα ότι οι ΗΠΑ είναι κατά κάποιο τρόπο ανίκανες να είναι παρούσα τόσο στην Ευρώπη όσο και στον Ινδο-Ειρηνικό είναι εκπληκτικά κενή.
Η απόσταση και ο ρόλος της Γαλλίας
Καθώς ο χρόνος μετρά αντίστροφα για την 5η Νοεμβρίου, οι Ευρωπαίοι ετοιμάζονται με την προοπτική περαιτέρω αποδέσμευσης των ΗΠΑ. Αν κερδίσει η Χάρις, ο Λευκός Οίκος θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία, αλλά τελικά θα κατευθύνει το Κίεβο προς μια συμφωνία με τη Ρωσία στο όχι πολύ μακρινό μέλλον. Οι επενδύσεις στο ΝΑΤΟ θα παραμείνουν συνεπείς, αν και η υποκείμενη τάση θα είναι η περαιτέρω ιεράρχηση του Ινδο-Ειρηνικού έναντι της Ευρώπης.
Εάν κερδίσει ο Τραμπ, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι όλα τα στοιχήματα έχουν χαθεί. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η κυβέρνησή του θα συμπεριφερθεί ορθολογικά, ή τουλάχιστον ορθολογικά για τα δικά του δεδομένα, και δεν θα γυρίσει το τραπέζι στο ΝΑΤΟ, επιδιώκοντας μία συμφωνία για τον πόλεμο στην Ουκρανία που θα επιτρέψει και στις δύο πλευρές να διεκδικήσουν κάτι θετικό.
Αλλά δεν είναι όλοι τόσο σίγουροι. «Θέλουμε να πιστεύουμε ότι ο Τραμπ θα συμπεριφερθεί ορθολογικά, αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ που παραχώρησε ανωνυμία για να μιλήσει ειλικρινά για την πολιτική των ΗΠΑ. «Οι ενήλικες στο δωμάτιο δεν είναι πιθανό να επιστρέψουν».
Αξιωματούχοι της ΕΕ λένε τώρα ότι ετοιμάζονται για οτιδήποτε μπορεί να φέρει η νίκη Τραμπ. Διπλωμάτες και εμπορικοί αξιωματούχοι υπόσχονται ότι είναι έτοιμοι να αντεπιτεθούν «γρήγορα και σκληρά» εάν ο Τραμπ προσπαθήσει να ξεκινήσει εμπορικό πόλεμο με την ΕΕ. Ωστόσο, αυτού του είδους το εμπορικό μπρα-ντε-φερ είναι, αναμφισβήτητα, το εύκολο μέρος όταν πρόκειται να οραματιστεί κανείς τη μακροπρόθεσμη σχέση της Ευρώπης με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολύ πιο δύσκολο είναι ο σχεδιασμός για ένα μέλλον στο οποίο οι ΗΠΑ θα ασχολούνται σημαντικά και μόνιμα λιγότερο με την προστασία της Ευρώπης.
Σε αυτό το μέτωπο, η Γαλλία παίζει το ρόλο της Κασσάνδρας στην Ευρώπη, προειδοποιώντας ότι το μπλοκ πρέπει να συμμαζέψει τα πράγματα στην άμυνα, ανεξάρτητα από το ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος. «Δεν μπορούμε να αφήνουμε την ασφάλεια της Ευρώπης στα χέρια των ψηφοφόρων στο Ουισκόνσιν κάθε τέσσερα χρόνια», δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Ευρώπης Μπενζαμέν Χαντάντ. «Ας βγούμε από τη συλλογική άρνηση. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να πάρουν τη μοίρα τους στα χέρια τους, ανεξάρτητα από το ποιος εκλέγεται πρόεδρος των ΗΠΑ».
«Χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη είναι χαμένη», έγραψε πέρυσι ο Γάλλος αναλυτής Νικολά Τενζέρ. «Πολύ πιο επικίνδυνο είναι να μην αναγνωρίσει η Ευρώπη ότι έχει ήδη χάσει, με αποτέλεσμα να παραμείνει πολιτικά παράλυτη».
Διαβάστε επίσης
Πόλεμος χαρακ(ΟΜ)άτων στις Οργανώσεις Μελών του ΣΥΡΙΖΑ
Εκλογές ΗΠΑ: Σπάει ρεκόρ η πρόωρη ψήφος – Πού «ποντάρουν» τα επιτελεία Χάρις και Τραμπ
Επεισοδιακή διάρρηξη: Κρύφτηκε σε βαλίτσα για να γλιτώσει τη σύλληψη