«Η αγάπη που νιώθω για τη θετή μου κόρη είναι ίσως λίγο πιο μεγάλη απ’ αυτή που νιώθω για τα βιολογικά μου παιδιά. Νομίζω ότι η ίδια η μικρή δεν μου άφησε άλλη επιλογή παρά να ζήσει μαζί μας. Κάθε φορά πηγαίνοντας στο νοσοκομείο όπου την άφησαν γραπωνόταν πάνω μου και δεν μ’ άφηνε να φύγω. Μια μέρα ο σύζυγός μου βλέποντάς τη να απλώνει κλαίγοντας τα χέρια της προς το μέρος μας, είπε: “Δεν αντέχω να ζήσω ξέροντας ότι θα την αφήσεις. Κάνε κάτι…”»
«Η αγάπη που νιώθω για τη θετή μου κόρη είναι ίσως λίγο πιο μεγάλη απ’ αυτή που νιώθω για τα βιολογικά μου παιδιά. Νομίζω ότι η ίδια η μικρή δεν μου άφησε άλλη επιλογή παρά να ζήσει μαζί μας. Κάθε φορά πηγαίνοντας στο νοσοκομείο όπου την άφησαν γραπωνόταν πάνω μου και δεν μ’ άφηνε να φύγω. Μια μέρα ο σύζυγός μου βλέποντάς τη να απλώνει κλαίγοντας τα χέρια της προς το μέρος μας, είπε: “Δεν αντέχω να ζήσω ξέροντας ότι θα την αφήσεις. Κάνε κάτι…”»
Είναι η αρχή της ιστορίας της Κυριακής Ν., που πήρε την απόφαση να γίνει ανάδοχη μητέρα έντεκα χρόνια πριν. Η θετή της κόρη, 5 μηνών τότε, είχε πρακτικά εγκαταλειφθεί από τους βιολογικούς γονείς αμέσως μετά τη γέννησή της. Eκτοτε ξεκίνησε μια πορεία ζωής που ήταν για την οικογένεια της Κυριακής «ανάταση ψυχής», «τύχη», «μαγεία» όπως περιγράφει η ίδια. «Αν όλοι έπαιρναν ένα παιδί, δεν θα υπήρχαν ιδρύματα» λέει σήμερα…
Φιλοδοξώντας να βάλει τέλος ή έστω να περιορίσουν το φαινόμενο της εγκατάλειψης βρεφών στα μαιευτήρια, το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής σε συνεργασία με τα Παιδικά Χωριά SOS ξεκίνησαν το πρόγραμμα μετακίνησης βρεφών από τα δημόσια μαιευτήρια και αποκατάστασής τους σε ανάδοχες οικογένειες. Παράλληλα, σ’ ένα μήνα αναμένεται στη Βουλή το προσχέδιο νόμου που αφορά τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου για τις αναδοχές και τις υιοθεσίες.
Ζητούμενο αποτελεί η στήριξη νέων πρακτικών εξωιδρυματικής φροντίδας και η παροχή στα παιδιά της δυνατότητας να μεγαλώσουν και να εξελιχθούν ψυχοσυναισθηματικά και κοινωνικά σε ένα ασφαλές, υποστηρικτικό και συναισθηματικά πρόσφορο οικογενειακό περιβάλλον μέσω της επιστροφής στη βιολογική οικογένειά τους ή της αναδοχής.
Στόχος είναι να βρεθούν περισσότερες ανάδοχες μάνες σαν την Κυριακή, τη Χριστίνα, την Αποστολία. Η πρώτη με δικά της βιολογικά παιδιά, οι άλλες δύο χωρίς προχώρησαν σε αναδοχή ρισκάροντας μια διαμορφωμένη καθημερινότητα και την ησυχία τους.
Απόφαση ζωής
Το να γίνεις ανάδοχος αποτελεί απόφαση ζωής που αν την πάρεις, τελικά θα ανταμειφθείς, υπογραμμίζει η Πηνελόπη Βασταρούχα, συντονίστρια προγράμματος αναδοχής των Παιδικών Χωριών SOS. «Οι ανάδοχοι γονείς δέχονται μεγάλη υποστήριξη από εμάς, ειδικά τον πρώτο καιρό που είναι και ο πιο δύσκολος. Τους προετοιμάζουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε να αντιμετωπίσουν τη μετάβαση του νηπίου ή του παιδιού από το ίδρυμα στο σπίτι. Τα παιδιά σκέφτονται “η μάνα μου με παράτησε, εσύ γιατί να με κρατήσεις;”. Αυτό το ερώτημα ίσως το εξωτερικεύσουν όχι μόνο λεκτικά αλλά και με τη συμπεριφορά τους».
Οι αγωνίες που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ανάδοχοι, ειδικά στην αρχή, είναι πολλές. Μια απ’ αυτές είναι η τρομακτική σκέψη ότι τελικά θα τους πάρουν το παιδί. Ωστόσο, θα πρέπει να σκέφτονται, υπογραμμίζουν ειδικοί επιστήμονες, ότι για να φτάσει ο εισαγγελέας στο σημείο να αφαιρέσει την επιμέλεια από τους φυσικούς γονείς, τα προβλήματα που έχει εντοπίσει το παιδί είναι ιδιαιτέρως σοβαρά.
Από την άλλη, η στήριξη που παρέχουν οι ιδρυματικές δομές στα παιδιά που μεταβαίνουν σε ένα νέο οικογενειακό πλαίσιο είναι αυτονόητα ισχυρή. «Σε πολύ μικρή ηλικία καλούνται να καταλάβουν για ποιο λόγο δεν μπορούν να ζήσουν με τους φυσικούς γονείς. Μια εξάχρονη πιτσιρίκα στη συνάντηση που είχαμε με τους ανάδοχους έγραψε σ’ ένα φύλλο χαρτί: “Γιατί δεν μπορώ να μείνω με τους γονείς μου;”. Οταν τη ρώτησα αν θέλει απαντήσεις, μου αποκρίθηκε αρνητικά. Η ίδια ήξερε τους λόγους, επιθυμούσε όμως να καταθέσει αυτά που σκεφτόταν, σιωπηρά, προκειμένου να μη στενοχωρήσει τους ανάδοχους γονείς» σχολιάζει η Π. Βασταρούχα.
Το νέο πρόγραμμα
Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος τα πρώτα οκτώ βρέφη από τα μαιευτήρια «Ελενα» και «Αλεξάνδρα» έχουν ήδη μετακινηθεί στο Αναρρωτήριο Πεντέλης σε πτέρυγα που έχει ανακαινισθεί πλήρως προκειμένου να φιλοξενεί μέχρι 15 παιδιά, για χρονικό διάστημα που δεν θα υπερβαίνει τους 9-10 μήνες. Παράλληλα, μέσω του προγράμματος θα δίνεται η δυνατότητα και σε άλλα παιδιά που φιλοξενούνται στον Ξενώνα Βρεφών SOS και στην Παιδόπολη «Αγιος Ανδρέας» να αποκαθίστανται σε ανάδοχες οικογένειες. Στην πρώτη διετία λειτουργίας προβλέπεται η δημιουργία μιας δεξαμενής 150 ανάδοχων οικογενειών και η αποκατάσταση τουλάχιστον 100 παιδιών, ηλικίας έως 12 χρόνων συνολικά.
Το προφίλ των αναδόχων συμπεριλαμβάνει άτομα ηλικίας 30-60 χρόνων, σωματικά και ψυχικά υγιή, οικογένειες με ή χωρίς δικά τους παιδιά, συγγενικές του παιδιού ή μονογονεϊκές οικογένειες, με ικανότητα για συναισθηματική επένδυση, με ειλικρινή διάθεση να προσφέρουν ένα «ζεστό» και ασφαλές περιβάλλον για τη φροντίδα και την ομαλή ανάπτυξη των παιδιών και με οικονομική αυτάρκεια.
Το πρώτο βήμα είναι οι συναντήσεις που γίνονται στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής. Εκεί μπορούν να ενημερωθούν και να κάνουν αίτηση αναδοχής, ώστε σε συνεργασία με τους υπεύθυνους κοινωνικούς λειτουργούς να διερευνηθούν τα δεδομένα και να ξεκινήσουν οι διαδικασίες. Επιθυμητό χρονικό διάστημα ολοκλήρωσής τους ορίζονται οι 4 ή 5 μήνες, σημειώνει ο Στέργιος Σιφνιός, διευθυντής κοινωνικής υπηρεσίας χωριών SOS και υπεύθυνος του νέου προγράμματος. «Ωστόσο κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και γι’ αυτό δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για το πότε ένα παιδί θα ακολουθήσει τους αναδόχους» επισημαίνει.
Προκαταλήψεις
Εντεκα χρόνια πριν, η Κυριακή Ν. ήρθε αντιμέτωπη με προκαταλήψεις. «“Παίρνεις ένα μισοπεθαμένο παιδί, τι θα κάνεις;”, “μην το πάρετε, θα έχει προβλήματα” μας έλεγαν. Νιώθω δικαιωμένη γιατί μετά από 9 εγχειρήσεις η μικρή μου κάνει ιππασία και είναι άριστη μαθήτρια. Μάλιστα τον επόμενο χρόνο θα γίνει πιθανότατα και σημαιοφόρος στην παρέλαση. Είναι ένα χαρωπό, ισορροπημένο παιδί κι αυτό για μένα αποτελεί ανάταση ψυχής. Βλέπω για ποιο λόγο αξίζει να ζεις» εξηγεί.
Καθ’ όλη την κοινή πορεία γονιών – παιδιού η στήριξη από το Κέντρο Βρεφών Μητέρα ήταν αμέριστη, διαχρονική και πολυεπίπεδη, με την παροχή όχι μόνο του συμβολικού επιδόματος αλλά και συμβουλευτικής κάλυψης, κάθε φορά που ήταν απαραίτητο.
Ενας από τους βασικότερους κανόνες της αναδοχής αλλά και μοναδική επιλογή είναι η γνωστοποίηση στο παιδί, ήδη από πολύ νωρίς, της αλήθειας για τη βιολογική οικογένεια και τις ρίζες του.
«Αυτή η επιλογή αποτελεί μονόδρομο. Η μικρή ξέρει τα πάντα από ενός χρόνου. Οτι υπάρχουν παιδιά της κοιλιάς και της καρδιάς. Μια φορά οι συμμαθητές στο σχολείο την πείραξαν που δεν είναι βιολογικό παιδί. Φροντίζαμε να ατσαλώσουμε την ψυχή της, να την προετοιμάσουμε για τέτοιες στιγμές. “Εμένα με διάλεξαν, ενώ εσάς όχι”, τους απάντησε η κόρη μας δίνοντας τέλος στο περιστατικό» διηγείται η Κυριακή.
Άγγιγμα εμπιστοσύνης
Η Αποστολία και ο Σπύρος, επιθυμώντας να αποκτήσουν δικό τους παιδί, προσέγγισαν τον Ξενώνα Βρεφών SOS. Εντάχθηκαν σε ένα πρόγραμμα όπου μαζί με άλλα ζευγάρια έκαναν βιωματικές ασκήσεις για το πώς αντιμετωπίζει κανείς ένα παιδί που μπαίνει στην οικογένεια. Το ζευγάρι ελέγχθηκε από ψυχολόγους και ψυχιάτρους μέχρις ότου συνταχθούν ειδικές εκθέσεις από τους επιστήμονες της δομής. Η πρόταση αναδοχής αφορούσε ένα κοριτσάκι 6,5 χρόνων που διέμενε ήδη για 2 χρόνια στον ξενώνα.
«Η πρώτη επαφή έγινε χωρίς το ίδιο να ξέρει τίποτα. Εμφανιζόμασταν ως επισκέπτες που φέρνουν δώρα. Η δικιά μας μικρή είχε πει ξεκάθαρα ότι θέλει να πάει σε οικογένεια. Οταν μας είδε κατάλαβε. Πάνω στο παιχνίδι έκανε ό,τι μπορούσε για να μας τραβήξει την προσοχή. Υπήρχαν 8-9 παιδάκια από 2 έως 9 ετών και ήταν η πιο ζωηρή απ’ όλους» θυμάται η Αποστολία Λ.
Φέρνει στη μνήμη της έναν πιτσιρικά που εκείνη την ημέρα είχε κολλήσει πάνω στον σύζυγό της. Εκ των υστέρων έμαθαν ότι έμοιαζε στον βιολογικό του πατέρα. «Νιώθεις ότι θέλεις να τα πάρεις όλα δικά σου. Να προσφέρεις στέγη, αγάπη, ασφάλεια. Ερχονταν και μας ρωτούσαν διερευνητικά αν είμαστε παντρεμένοι κι αν έχουμε παιδιά». Παρά την απόλυτη ανάγκη που αισθάνονται για ένα σπίτι και μια οικογένεια, τα παιδιά δεν παύουν να σκέφτονται τους βιολογικούς γονείς όσο άσχημα βιώματα κι αν έχουν, εξηγούν ειδικοί επιστήμονες του Ξενώνα. Οπως θυμάται η Αποστολία, «αν και η μικρή ήταν χαρούμενη με τη νέα της οικογένεια, εξέφρασε στην παιδαγωγό την επιθυμία να μη μάθει η βιολογική μητέρα ότι θα μείνει μαζί μας, προκειμένου να μη στενοχωρηθεί. Επίσης τον πρώτο καιρό εκδήλωνε ενδιαφέρον να δει τους βιολογικούς της γονείς».
Ο αγώνας των αναδόχων να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των παιδιών που ζουν πρακτικά μια εξ ολοκλήρου καινούργια ζωή είναι καθημερινός και αδιάλειπτος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μικρή πέρασε 3-4 μήνες με τη νέα οικογένεια προτού τους εκμυστηρευτεί τις αγωνίες που είχε στην αρχή. «Σκεφτόταν αν θα είμαστε καλοί ή κακοί άνθρωποι. Αυτές οι σκέψεις τη βασάνιζαν και της έβγαζαν παράπονο. Την έκαναν να κλείνεται στο εαυτό της παρά το γεγονός ότι στον Ξενώνα είχε εκπαιδευτεί να εξωτερικεύει τα συναισθήματά της» εξηγεί ο ανάδοχος πατέρας Σπύρος Λ.
«Της έλεγα ότι η σχέση είναι κάστρο που χτίζεται τουβλάκι τουβλάκι. Για να σχηματοποιήσουμε το οικοδόμημα της σχέσης μας, της είχαμε πάρει τουβλάκια. Εχτιζε σιγά σιγά ένα κάστρο. Οταν ένιωσε καλά μαζί μας τελείωσε και το κάστρο. Μας είπε τότε: “Το κάστρο χτίστηκε, τώρα είμαι καλά”»…
«Αν είμαι σκανταλιάρης θα μ’ αγαπάς;»
Οι ανασφάλειες που βιώνουν όσα παιδιά προερχόμενα από ιδρυματικές δομές εντάσσονται σε οικογενειακό πλαίσιο σχετίζονται πολλές φορές με την ικανότητά τους να γίνουν «άξια» παιδιά του νέου γονιού. «Χρειαζόταν να του επαναλαμβάνουμε ότι εδώ είναι το σπίτι του, εδώ θα μείνει μια ζωή. Δεν είναι ότι πίστευε πως θα γυρίσει στο ίδρυμα. Ηθελε όμως να δει πόσο σταθερή είναι η αγάπη μας. “Αν είμαι σκανταλιάρης θα μ’ αγαπάς;” ρώταγε στην αρχή».
Η καλή προετοιμασία του γονιού από τη δομή γι’ αυτό το στάδιο προσαρμογής είναι η πόρτα που οδηγεί σε ήρεμα μονοπάτια. Τόσο η Χριστίνα Π. όσο και ο σύζυγός της θυμούνται ότι ο γιος τους, 7 χρόνων, όταν τον πήγαν στο νέο του σπίτι, δοκίμαζε με κάθε τρόπο να εδραιώσει τη σχέση μαζί τους. Η απάντησή τους ήταν σχεδόν στερεότυπη: «Ο,τι και να κάνεις εμείς είμαστε εδώ να σε βοηθάμε. Σ’ αγαπάμε όπως είσαι». Εκείνος με τη σειρά του τους αποδέχτηκε όπως ακριβώς είναι. «Οταν έκανε σκανταλιές αντί να τον μαλώνω, του έλεγα “έλα να σε πάρω μια αγκαλιά”. Ηρεμούσε. Η αγάπη και η υπομονή είναι το κλειδί» λέει η Χριστίνα.
Αναδοχή ή υιοθεσία;
Η υιοθεσία αποτελεί μια οριστική και τελεσίδικη απόφαση ανάθεσης της επιμέλειας του παιδιού σε νέους γονείς. Στην αναδοχή ο εισαγγελέας δίνει το δικαίωμα στους βιολογικούς γονείς, αν κρίνει ότι είναι επωφελές για το παιδί, να έχουν επικοινωνία μαζί του. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν είναι εύκολη για τους αναδόχους.
Οι ειδικοί θεωρούν ότι πρόκειται για ανθρώπους με μεγάλες αντοχές και δύναμη ψυχής και τους παρέχουν τεράστια στήριξη προκειμένου να αντεπεξέλθουν. Ο νόμος, πάντως, τους δίνει το δικαίωμα να αιτηθούν υιοθεσία προκειμένου να είναι βέβαιοι ότι το παιδί τους θα ζήσει για πάντα κοντά τους.
Πληροφορίες για αναδοχή
Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής (Αν. Τσόχα 5, Αμπελόκηποι, τηλ. 213-2031070-1). Ενημερωτικές συναντήσεις πραγματοποιούνται την πρώτη Τετάρτη κάθε μήνα, στις 15:30, στον 1ο όροφο.
Επίσης στην ιστοσελίδα του Κέντρου (http://www.kkppa.gr/?page_id=41) αναγράφονται αναλυτικά τα στοιχεία των παραρτημάτων του τα οποία αποτελούν ταυτόχρονα κέντρα ενημέρωσης.
Ανάλογες πληροφορίες μπορεί να αντλήσει κανείς από τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας των 13 περιφερειών της χώρας.
Ατομα ηλικίας 30-60 χρόνων, σωματικά και ψυχικά υγιή, οικογένειες με ή χωρίς δικά τους παιδιά, συγγενικές του παιδιού ή μονογονεϊκές οικογένειες είναι το προφίλ των ανάδοχων γονέων, με ειλικρινή διάθεση να προσφέρουν ένα «ζεστό» και ασφαλές περιβάλλον
