Ο Δημήτρης Καλτσώνης γράφει για το ιστορικό μυθιστόρημα του Ξ. Κοντιάδη για τα πέτρινα χρόνια της εκτέλεσης των Μπελογιάννη, Μπάτση, Αργυριάδη, Καλούμενου
Τα πέτρινα χρόνια της εκτέλεσης των Μπελογιάννη, Μπάτση, Αργυριάδη, Καλούμενου παρακολουθεί το ιστορικό μυθιστόρημα του αγαπημένου συναδέλφου Ξενοφώντα Κοντιάδη, καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Το κάνει αυτό με τρόπο και γραφή λιτή, κινηματογραφική σχεδόν, σαν πολιτικό νουάρ. Αποδίδει τους τραγικούς καιρούς και τις αντιφάσεις της εποχής. Παράλληλα στέκεται με προσοχή απέναντι στα πρόσωπα και τα γεγονότα. Το μυθιστόρημα είναι καρπός εξαντλητικής ιστορικής μελέτης και η μυθοπλασία είναι δευτερεύον στοιχείο του. Προκύπτει πειστικά από τα ιστορικά γεγονότα και τους πρωταγωνιστές τους. Η συγκίνηση προκύπτει αβίαστα, αναπόφευκτα, χωρίς να την εκβιάζει ή εκμαιεύει ο συγγραφέας.
Υπάρχουν, φυσικά, σημεία όπου ο Κοντιάδης αφήνει να διαφανούν σε κάποιες στιγμές οι αποχρώσεις της δικής του προσέγγισης. Αυτό γίνεται όμως με σεβασμό στους ανθρώπους και στη γενιά που αγωνίστηκε με πάθος και ανιδιοτέλεια πρώτα ενάντια στη γερμανική κατοχή και στη συνέχεια ενάντια στο μισαλλόδοξο, τυραννικό, ξενοκρατούμενο κράτος της δωσιλογικής ολιγαρχίας.
Διαβάζοντας το βιβλίο ξαναζεί κανείς την τραγωδία και το μεγαλείο, τις τεράστιες δυσκολίες και τις αναπόφευκτες αντιφάσεις του αγώνα για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση. Διακρίνει το μένος, την αγριότητα, τη δολιότητα, τη μικροψυχία και την απανθρωπιά των αρχόντων της καθεστηκυίας τάξης.
Αντικρίζει επίσης ο αναγνώστης τις ευαίσθητες, προσωπικές, ανθρώπινες πλευρές των πρωταγωνιστών της Ιστορίας. Γιατί όλοι, ανεξαρτήτως αν κάποιοι μπορεί να λύγισαν για ένα διάστημα (τι πιο ανθρώπινο άλλωστε), στάθηκαν όρθιοι μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Το έπραξαν για όλους εμάς σήμερα. Για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και την απελευθέρωση του λαού από τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τη φυσική ή πνευματική υποδούλωση.
Ιδιαίτερα στέκεται ο Κοντιάδης στην περίπτωση του Δημήτρη Μπάτση, του αστού διανοούμενου που στρατεύτηκε στο ΚΚΕ και έγραψε το εξαιρετικά επίκαιρο βιβλίο «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα». Ξεχωριστό ήταν το μένος της αστικής τάξης σε βάρος του, καθώς τον θεώρησε προδότη της τάξης του.
Με τον δέοντα σεβασμό στέκεται ο Κοντιάδης απέναντι στον άνθρωπο-σύμβολο Νίκο Μπελογιάννη. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Ο Μπελογιάννης, ηγετικό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, υπήρξε από τις πιο ολοκληρωμένες προσωπικότητες του επαναστατικού κινήματος. Θα μπορούσαν να ειπωθούν γι’ αυτόν όσα είπε δεκαπέντε χρόνια αργότερα ο Φιντέλ Κάστρο για τον Τσε: «Αν θέλουμε να περιγράψουμε πώς θα θέλαμε να είναι οι άνθρωποι των μελλοντικών γενιών, πρέπει να πούμε: να είναι σαν τον Τσε!». Αν θέλουμε ένα πρότυπο ανθρώπου που δεν ανήκει σε αυτούς τους καιρούς αλλά στο μέλλον, θα λέγαμε ότι πρέπει να είναι σαν τον Μπελογιάννη.
Ενα μικρό σχετικό δείγμα σταχυολογώ από το βιβλίο του Κοντιάδη, βασισμένο στην ιστορική καταγραφή. «Στα αυτοσχέδια μαθήματα που οργάνωναν μέσα στη φυλακή ο Μπελογιάννης είχε πει μια μέρα στους συγκρατούμενούς του ότι είναι τρία τα συστατικά που πρέπει να έχει η ζωή – το μεγάλο, το ωραίο και το συγκλονιστικό. Το μεγάλο είναι να βρίσκεσαι μέσα στην πάλη για μια καλύτερη ζωή. Οποιος δεν το κάνει αυτό σέρνεται πίσω από τη ζωή. Το ωραίο είναι καθετί που ομορφαίνει τη ζωή – η μουσική, τα λουλούδια, η ποίηση. Το συγκλονιστικό είναι η αγάπη».
*Ο Δημήτρης Καλτσώνης είναι καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου (Πάντειο Πανεπιστήμιο)