«Η δημοσίευσις είναι η ψυχή της Δικαιοσύνης». Σ’ αυτήν τη φράση του Μάγερ περικλείεται όλη η ουσία της διάταξης-μνημείου στην ελευθεροτυπία της αντεισαγγελέα πρωτοδικών Δέσποινας Χατζήπαπα με την οποία δικαιώνει το Documento, σε βάρος του οποίου είχαν στραφεί ο Ιωάννης Βαρδινογιάννης του Σήφη και δύο συνεργάτες του ζητώντας την ποινική τιμωρία εκδότη και δημοσιογράφων γιατί δημοσίευσαν στοιχεία από ποινική δίκη τους για σοβαρή κακουργηματική υπόθεση και μάλιστα με… άρωμα παραδικαστικού.
Με την απόφασή της, που ενέχει πιλοτικό χαρακτήρα και για άλλες παρόμοιες απόπειρες ποινικής φίμωσης της ερευνητικής δημοσιογραφίας, η αντεισαγγελέας υπερασπίζεται με αδιαμφισβήτητα νομικά επιχειρήματα την ελευθερία της έκφρασης και τη δημοσίευση στοιχείων της ακροαματικής διαδικασίας «ως θεμελιακό στοιχείο της δίκαιης δίκης», απορρίπτοντας την έγκληση του Ι. Βαρδινογιάννη του Σήφη και των συνεργατών του. Οι εγκαλούντες ζητούσαν να ασκηθεί ποινική δίωξη σε βάρος του εκδότη του Documento Κώστα Βαξεβάνη και τριών συντακτών της εφημερίδας για… αθέμιτη επιρροή σε δικαστικούς λειτουργούς διά του Τύπου, χρήση υπηρεσιακού απορρήτου και παραβίαση προσωπικών δεδομένων.
Ο λόγος που ζητούσαν τη δίωξη του Documento ήταν ότι έπραξε αυτό που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο σε μια ευνομούμενη πολιτεία. Δημοσίευσε δηλαδή τα ονόματα κατηγορουμένων σε δημόσια δίκη, την κατηγορία σε βάρος τους, τα ονόματα των δικαστών που είχαν εκδώσει το παραπεμπτικό βούλευμα της υπόθεσης, φωτογραφία του Ι. Βαρδινογιάννη του Σήφη (όχι από την ακροαματική διαδικασία) που ήταν ο βασικός εμπλεκόμενος. Και επίσης εμπεριστατωμένες κρίσεις για όσα παρασκηνιακά διαδραματίστηκαν κατά το στάδιο της ανάκρισης αλλά και πραγματικά περιστατικά που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της δίκης.
Ανεξάρτητα από την τελική έκβαση της υπόθεσης, που ήταν η εφετειακή αθώωση του επιχειρηματία και των συνεργατών του, μέσα από τη διάταξη-ορόσημο για την ελευθερία της έκφρασης και της ανεξάρτητης ερευνητικής δημοσιογραφίας καταρρίπτονται με εκκωφαντικό τρόπο ένα προς ένα τα επιχειρήματα των μηνυτών μας.
Οι αποκαλύψεις του Τύπου δεν είναι αθέμιτη πρακτική
Ως προς το πρώτο επιχείρημα των μηνυτών, ότι οι δημοσιογράφοι διέπραξαν το αδίκημα της αθέμιτης επιρροής σε δικαστικούς λειτουργούς οι οποίοι επρόκειτο να δικάσουν την υπόθεση του συγκεκριμένου επιχειρηματία κάνοντας αναφορά στο επίμαχο δημοσίευμα για «οσμή παραδικαστικού», υπογραμμίζεται στην εισαγγελική διάταξη: «Αναφορικά με το αδίκημα της αθέμιτης επιρροής σε δικαστικούς λειτουργούς (άρθρο 167Α ΠΚ) δεν είναι δυνατή η πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης του αδικήματος με τη δημοσίευση ενός άρθρου σε εφημερίδα, καθώς αυτό δεν δύναται να θεωρηθεί αθέμιτη πρακτική, δεδομένου ότι πρόκειται για έκφραση δημοσίου λόγου (αν στο άρθρο περιέχονται εκφράσεις που υπερβαίνουν το επιβαλλόμενο και αντικειμενικά αναγκαίο μέτρο για την άσκηση του δικαιώματος έκφρασης και ελευθεροτυπίας, ενδεχομένως να πληρούται η αντικειμενική υπόσταση της εξύβρισης ή της συκοφαντικής δυσφήμισης, αλλά όχι της αθέμιτης επιρροής σε δικαστικούς λειτουργούς)».
Δεν παραβιάστηκαν προσωπικά δεδομένα
Σχετικά με τη μομφή κατά των δημοσιογράφων για παραβίαση προσωπικών δεδομένων επειδή το Documento δημοσίευσε την πρώτη σελίδα του παραπεμπτικού βουλεύματος με το όνομα του κατηγορουμένου (δηλαδή του Ι. Βαρδινογιάννη του Σήφη), τα ονόματα των δικαστών και την κατηγορία που τον βάρυνε, η αντεισαγγελέας την αποδομεί πλήρως. Τονίζει στο σκεπτικό της, που είναι κόλαφος κατά των εγκαλούντων αλλά αφορά και κάθε συναφή απόπειρα φίμωσης του δικαστικού ρεπορτάζ:
«Αναφορικά με το αδίκημα της παραβίασης προσωπικών δεδομένων με τη γνωστοποίηση της πρώτης σελίδας του παραπεμπτικού βουλεύματος, όπου εμφαίνεται το ονοματεπώνυμο και πατρώνυμο του εγκαλούντος καθώς και ο αριθμός του Βουλεύματος, οι δικαστές της σύνθεσης και η κατηγορία που τον βαρύνει, δεν συνιστά παραβίαση οποιουδήποτε προσωπικού δεδομένου. Το ονοματεπώνυμο και πατρώνυμο σε δημόσια ποινική διαδικασία δεν πρόκειται για δεδομένο που χρήζει προστασίας, πρόκειται για στοιχείο της αναγνώρισης – ταυτοποίησης ενός προσώπου που δεν περιλαμβάνει κάποια ενδόμυχη πληροφορία (το ίδιο το ονοματεπώνυμο). Η δε ποινική δίκη διέπεται από την αρχή της δημοσιότητας και εν προκειμένω ήδη βρισκόταν εν εξελίξει η ποινική διαδικασία, στην οποία ήταν κατηγορούμενος για τη συγκεκριμένη κατηγορία, η οποία ήταν ήδη γνωστή. Επομένως κανένα προσωπικό δεδομένο δεν παραβιάστηκε».
Και συνεχίζει η αντεισαγγελέας την άρτια νομική τεκμηρίωσή της: «Το κάθε βούλευμα συνιστά απόφαση δικαστηρίου και δεν επρόκειτο για κάτι απόρρητο, όταν οι εγκαλούντες βρίσκονταν ήδη στην επ’ ακροατηρίω διαδικασία, ήτοι σε δημόσια συνεδρίαση (όχι κεκλεισμένων των θυρών) και ήταν γνωστό στο πανελλήνιο ότι δικάζονταν για το συγκεκριμένο κακούργημα. Αφού βασική αρχή που διέπει, άλλωστε, την ποινική δίκη αποτελεί αυτή της δημοσιότητας, ως θεμελιακό στοιχείο της δίκαιης δίκης».
Ως προς το σκέλος, τέλος, που αφορά τη δημοσίευση φωτογραφίας του επώνυμου κατηγορουμένου και τους ισχυρισμούς περί παραβίασης προσωπικών δεδομένων, η αντεισαγγελέας δίνει τη… χαριστική βολή στην προσπάθεια φίμωσης των δημοσιογράφων αναφέροντας επί λέξη στη διάταξή της:
«Η δε απλή δημοσίευση της φωτογραφίας ενός προσώπου σε δημόσιο χώρο (δεν προκύπτει να μην τραβήχτηκε σε δημόσιο χώρο) που εν τοις πράγμασι αποτελεί δημόσιο πρόσωπο στην Ελλάδα, από γνωστή οικογένεια επιχειρηματιών, δεν πληροί την αντικειμενική υπόσταση της παραβίασης των προσωπικών δεδομένων».
Σύμπνοια εισαγγελέα και εξηγήσεων του Documento
Η αντεισαγγελέας με τη διάταξή της υιοθετεί επί της ουσίας τις έγγραφες εξηγήσεις του Documento, στις οποίες μεταξύ άλλων υπογραμμιζόταν:
«Φλέγοντα ζητήματα της χώρας αποτελούν η Αρχή του Κράτους Δικαίου, η ανεξαρτησία και η αμεροληψία των Δικαστικών Αρχών από επιρροές πολιτικών ή/και δημοσίων προσώπων, ζητήματα τα οποία παραμένουν στο επίκεντρο ενδιαφέροντος των Ελλήνων Πολιτών, αποτελούν χρέος και καθήκον των δημοσιογράφων να ασκούν κριτική και να ενημερώνουν τους πολίτες για τον σκανδαλώδη τρόπο, με τον οποίο έχουν λειτουργήσει ακόμα και όργανα της δικαιοσύνης, και δη σε υποθέσεις με υπόλογα πρόσωπα που επηρεάζουν την οικονομία της χώρας… Αλλωστε η πείρα και το παρελθόν μας έχει διδάξει ότι σε περιπτώσεις ποινικών υποθέσεων με επώνυμους εμπλεκόμενους –ως και εν προκειμένω– η αυτεπάγγελτη έρευνα αίφνης αδρανεί, ολιγωρεί και ατονεί, οπότε και λόγω της διάχυτης αμηχανίας των θεσμών, καλούνται οι δημοσιογράφοι να εκπληρώσουν το καθήκον και το χρέος τους και να αναπληρώσουν το ηχηρό κενό της εκκωφαντικής “απουσίας” τους. Απαντα δε τα προαναφερθέντα ουδόλως αποτελούν προσωπική μου εκτίμηση, αλλά αντιθέτως γίνονται απολύτως δεκτά από την Ευρωπαϊκή Ενωση».
Η απόφαση του ΕΔΔΑ και οι εκθέσεις της ΕΕ
Τα σημαντικά στοιχεία που προσμέτρησαν στην εισαγγελική απόφαση
Στην υιοθέτηση της διθυραμβικής εισαγγελικής απόφασης φαίνεται ότι προσμέτρησε και η επίκληση από την πλευρά του Documento απόφασης του ΕΔΔΑ η οποία δικαίωνε προσφεύγουσα δημοσιογράφο που είχε καταγγείλει ένα δικαστικό σφάλμα το οποίο, κατά τη γνώμη της, είχε λάβει χώρα έναντι ενός από τους καταδικασθέντες. Το δικαστήριο δέχεται ότι ως εκ τούτου ένα τέτοιου είδους ρεπορτάζ αφορά «θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος».
Στο επίμαχο σκεπτικό του ΕΔΔΑ επισημαινόταν: «Το κοινό πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες των δικαστικών και αστυνομικών αρχών μέσω των μέσων ενημέρωσης.
Οι δημοσιογράφοι πρέπει, συνεπώς, να είναι ελεύθεροι να μεταδίδουν και να σχολιάζουν θέματα σε σχέση με τη λειτουργία του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, με μόνους περιορισμούς εκείνους που προβλέπονται από την εφαρμογή των ακόλουθων αρχών. Στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών δημοσίου ενδιαφέροντος ή άλλων διαδικασιών που προσελκύουν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον του κοινού, οι δικαστικές ή αστυνομικές αρχές οφείλουν να πληροφορούν τα μέσα ενημέρωσης για τις κύριες πράξεις τους, εφόσον δεν παραβιάζεται το απόρρητο των ερευνών και των αστυνομικών ερευνών και ότι δεν καθυστερεί ή εμποδίζεται η επέλευση των αποτελεσμάτων των διαδικασιών. Σε περίπτωση ποινικών διαδικασιών που διαρκούν για μεγάλη περίοδο, η εν λόγω πληροφόρηση πρέπει να παρέχεται τακτικώς.
Συναφώς, το Δικαστήριο σημειώνει ότι το κοινό έχει, γενικώς, δημόσιο ενδιαφέρον να πληροφορείται σχετικά με τις ποινικές δίκες».
Η εισαγγελική διάταξη ενσωματώνει σε μεγάλο βαθμό και μέρος των νομικών ισχυρισμών και επιχειρημάτων του Documento, τα οποία στηρίχθηκαν σε εκθέσεις και διαπιστώσεις τόσο της ΕΕ όσο και της Κομισιόν για την ελευθεροτυπία και την προστασία των δημοσιογράφων στην άσκηση των καθηκόντων τους.
Οπως π.χ. είναι:
- Η υπ’ αριθμ. Rec (2003) 13 σύσταση της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τις χώρες-μέλη σχετικά με τη μετάδοση πληροφοριών από τα μέσα ενημέρωσης σε σχέση με τις ποινικές διαδικασίες, η οποία υπογράμμιζε μεταξύ άλλων «τη σημασία των ρεπορτάζ που διενεργούνται από μέσα ενημέρωσης σχετικά με ποινικές δίκες, ώστε να ενημερώνεται το κοινό, να προβάλλεται η αποτρεπτική λειτουργία του ποινικού δικαίου και να επιτρέπεται στο κοινό η άσκηση εποπτείας επί της λειτουργίας του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης».
- Η έκθεση της Κομισιόν του έτους 2022 για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα, με το ενδιαφέρον της έκθεσης να επικεντρώνεται στις συνθήκες δημοσιογραφίας στη χώρα μας. Η Κομισιόν περιγράφει πως οι επιθέσεις και οι απειλές κατά δημοσιογράφων συνεχίζονται και το επαγγελματικό περιβάλλον των δημοσιογράφων έχει επιδεινωθεί περαιτέρω σε σχέση με το 2021. Στην έκθεση της Κομισιόν δημοσιεύονται 16 ειδοποιήσεις για την Ελλάδα στην Πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης (Platform for the safety of journalists), για την προώθηση της προστασίας της δημοσιογραφίας και της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Οι επιθέσεις κυμαίνονται από σωματικές επιθέσεις έως απειλές και αυθαίρετη κράτηση. Οι δημοσιογράφοι συνεχίζουν επίσης να αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις με τη μορφή κατηγοριών και μηνύσεων για δυσφήμηση ή παραβίαση του απορρήτου και έκθεση προσωπικών δεδομένων.
Σημαντική ήταν και η υπόμνηση του Documento προς την εισαγγελέα για τα στοιχεία που προκύπτουν σε βάρος της χώρας μας σχετικά με την καταπάτηση δικαιωμάτων που αφορούν την ελευθερία του Τύπου, κλίμακα στην οποία η χώρα μας κατατάχθηκε αρχικά στην 108η θέση διεθνώς, σε θέση μάλιστα χαμηλότερη από χώρες όπως το Μπουρούντι, η Γκαμπόν, η Μποτσουάνα και η Μογγολία, και αργότερα στην 88η ανάμεσα σε 180 χώρες.
Διαβάστε επίσης
Σε ψυχροπολεμικό ρυθμό η Γερμανία: Λίστα με καταφύγια από μετρό έως πάρκινγκ μετά τις απειλές Πούτιν
Ουκρανία: Με πρωτοφανείς ρυθμούς η προέλαση των ρωσικών δυνάμεων – 45 μάχες «σε εξέλιξη»
