Ο ανανεωτής του πολωνικού θεάτρου πρωτοπορεί ξανά με την παράσταση «Elizabeth Costello / J. M. Coetzee: Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές»
Αμέσως μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασης στο Nowy Theatr της Βαρσοβίας ο βιομηχανικός χώρος της Πειραιώς 260 άνοιξε τις πόρτες του για να υποδεχτεί τη νέα παράσταση του Κριστόφ Βαρλικόφσκι, «Elizabeth Costello / J. M. Coetzee: Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές» όπου το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου είναι συμπαραγωγός.
Το έργο βασίζεται σε τρία βιβλία του Νοτιοαφρικανού νομπελίστα Τζ. Μ. Κουτσί («Ελίζαμπεθ Κοστέλο», «Ένας αργός άνθρωπος», «Moral tales») θέτοντας πυρηνικά ερωτήματα μέσα από μια δαιδαλώδη διαδρομή που ακροβατούσε μεταξύ θεατρικής πράξης και δοκιμίου.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Πολωνός σκηνοθέτης δανείζεται τη φανταστική περσόνα της Κοστέλο για να πλαισιώσει τα έργα του καθώς έχει ήδη εμφανιστεί σε πέντε προηγούμενες παραστάσεις του. Είναι όμως η πρώτη φορά που χτίζει μια ολόκληρη παράσταση γύρω από εκείνη.
«Στέκομαι εδώ σήμερα μπροστά σας και αισθάνομαι σαν ένας από τους χαρακτήρες του συγγραφέα, την Ελίζαμπεθ Κοστέλο». Με αυτή τη πρόταση ξεκίνησε την ομιλία του ο Κριστόφ Βαρλικόφσκι στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο το 2018 ως πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του βραβείου λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκφράζοντας την ανησυχία του για την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, την κλιματική αλλαγή, τη σφαγή και κατανάλωση των ζώων, τη συμμετοχή και συνενοχή επιφανών προσωπικοτήτων της ναζιστικής Γερμανίας στον αφανισμό των Πολωνοεβραίων και στο αν η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο ή αν απλά οι καλλιτέχνες συντηρούν μια προσωπική τους ουτοπία. Και το ερώτημα: Ο πολιτισμός νικήθηκε ή ακόμα υπάρχουν ψήγματα ελπίδας ικανά να διαρρήξουν το σκοτάδι της νέας εποχής;
Αυτές τις αγωνίες μοιράζεται στη σκηνή ο Βαρλικόφσκι παρακολουθώντας την Αυστραλή συγγραφέα, Ελίζαμπεθ Κοστέλο, να παραδίδει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο ξετυλίγοντας το κουβάρι από τον «Οδυσσέα» του Τζέιμς Τζόις, περνώντας στον Κάφκα και στην «Αναφορά σε μια Ακαδημία», ως και τη συνάντηση της με τον συγγραφέα Πωλ Γουέστ –που τον συναντάμε μέσω του μυθιστορήματός του «Οι πολύ πλούσιες ώρες του κόμη φον Στάουφενμπεργκ» στο έργο του Κουτσί «Elizabeth Costello»- για να κλιμακώσει τη δραματουργία του σε ένα λυτρωτικό δεύτερο μέρος όπου το σώμα και η φθορά του συνομιλούν μαζί με τον χρόνο.
Για τον σκηνοθέτη η αυταξία κάθε ανθρώπου και η διατήρηση της μοναδικότητάς του αποτελεί μείζον ζήτημα. Περιφρονεί οτιδήποτε αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως προϊόν μετατρέποντας τον σ΄ένα άδειο κέλυφος.
Δραματουργικά ο ανανεωτής του μετακουμμουνιστικού πολωνικού θεάτρου ακολουθεί μη γραμμική αφήγηση εξυπηρετώντας τα χρονικά άλματα της παράστασης πατώντας σκηνοθετικά στη συνθήκη «θέατρο στο θέατρο».
Ο Βαρλικόφσκι δίνει ρόλο στον συγγραφέα που έχει ήδη δώσει λόγο στην Κοστέλο. Πάνω στη σκηνή βλέπουμε και τον Κουτσί και την Κοστέλο και φυσικά όλη τη διανόηση του Βαρλικόφσκι. Τρία πρόσωπα ομοούσια αλλά όχι αδιαίρετα μας βομβαρδίζουν με ερωτήματα που θα απαντηθούν από τον καθένα μας χωριστά ή και όχι.
Οι ρυθμοί είναι αργοί, το κείμενο πυκνό δημιουργώντας στατικότητα, την οποία ευτυχώς έρχεται να σώσει το παράλληλο καλλιτεχνικό πεδίο που επιστρατεύει ο Βαρλικόφσκι. Μαζί με τη θεατρική πράξη υπάρχει συνάμα κινηματογράφηση δημιουργώντας πάνω στη σκηνή πολλά επίπεδα. Είδαμε εξαιρετικά γκρο πλάνα που μαρτυρούσαν μια υποψία επιρροής από Μπέργκμαν σε μια τεράστια «τεμαχισμένη» σκηνή που εύκολα ο θεατής μπορούσε να «χαωθεί» .
Και εκεί φαίνεται η μαεστρία του Πολωνού σκηνοθέτη, ο οποίος, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες του χρόνου και του κειμένου, καταφέρνει να οδηγήσει τους ηθοποιούς τους σε ένα λυτρωτικό φινάλε όπου μπορεί να μην απαντήθηκαν οι ερωτήσεις -και δεν νομίζω πως ήταν και το ζητούμενο – αναμφίβολα όμως φύγαμε από το θέατρο φέροντας μέσα μας σημαντικές μορφικές μετατοπίσεις για το αν τελικά ο κόσμος που υπερασπιζόμαστε μας συμπεριλαμβάνει και μας αφορά.
INFO
Σκηνοθεσία Krzysztof Warlikowski
Παίζουν: Mariusz Bonaszewski, Magdalena Cielecka, Andrzej Chyra, Ewa Dałkowska, Bartosz Gelner, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Maja Komorowska, Hiroaki Murakami, Maja Ostaszewska, Ewelina Pankowska, Jacek Poniedziałek, Magdalena Popławska
Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
05/06 έως 07/06/2024 στις 19:00 στον Χώρο Δ της Πειραιώς 260.