Μπροστά στο ανθρώπινο δράμα στη Μόρια δοκιμάζεται, αν δεν αποκαλύπτεται, ο πολιτισμός μας, η ανθρωπιά μας.
Υπάρχει ωστόσο και ένα τμήμα της κοινωνίας που με μένος στρέφεται ενάντια στους απόκληρους των προσφυγικών γκέτο. Πρόκειται για φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες ιστορικές περιόδους. Για παράδειγμα, κατά την πρώτη περίοδο της ναζιστικής κατοχής τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού ο φόβος, η ανασφάλεια, το άγχος της επιβίωσης και η καταπίεση οδήγησαν σε μια ακραία εκδήλωση ατομικιστικών συμπεριφορών, στην εγωιστική «ησυχία», την αδιαφορία για τον διπλανό που μπορεί να υποφέρει περισσότερο από εμάς. Ακόμη χειρότερα, ο αδύναμος διπλανός βαφτίστηκε κάποιες φορές εχθρός για να μην αναγκαστούμε να αντιμετωπίσουμε τον πραγματικό εχθρό που ήταν και είναι πανίσχυρος.
Ενα ανάλογο φαινόμενο παρατηρείται και σήμερα σε τμήμα της κοινωνίας μας. Οι συμπεριφορές αυτές μάλιστα καλλιεργούνται συνειδητά ή τουλάχιστον ευνοούνται από την κυβέρνηση και τον χώρο της ακροδεξιάς. Οι δυνάμεις αυτές στρέφουν στοχευμένα την οργή των καθημαγμένων λαϊκών στρωμάτων ενάντια στους ακόμη πιο ευάλωτους και αδύναμους. Ετσι επιχειρούν να αποπροσανατολίσουν και να κρύψουν τις βαθιά άδικες πολιτικές που εφαρμόζουν και οι οποίες οδηγούν στην όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Γιατί η ουσία βρίσκεται ακριβώς εκεί: τόσο η οικονομική κρίση όσο και η υγειονομική επέφεραν μια ακόμη μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου σε λίγα χέρια σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού που είδε το βιοτικό της επίπεδο και τα δικαιώματά της να κατακρημνίζονται.
Για την τραγωδία της Μόριας ευθύνη έχουν οι κυβερνήσεις της ΕΕ. Μεταχειρίστηκαν τους πρόσφυγες ως ανθρώπινα σκουπίδια, ως υποπροϊόντα των πολέμων που εκείνες ενθαρρύνουν και τροφοδοτούν για τα συμφέροντα των πολυεθνικών και των νεοαποικιοκρατικών τους σχεδίων αλλά και της χρόνιας καταλήστευσης των πόρων των χωρών του τρίτου κόσμου. Και στη συνέχεια φόρτωσαν στις πλάτες της Ελλάδας και της Τουρκίας το βάρος της διαχείρισης του κοινωνικού προβλήματος, αρνούμενες να δεχτούν το ελάχιστο: την υποδοχή προσφύγων και την κατανομή τους σε όλη την ΕΕ. Ευθύνη έχουν και οι ελληνικές κυβερνήσεις που συνέπραξαν ή ανέχτηκαν αυτή την πολιτική της ΕΕ.
Λύσεις ανθρωπιάς και αλληλεγγύης υπάρχουν: με την αποσυμφόρηση των νησιών, την κατανομή των προσφύγων ισότιμα σε όλη την ΕΕ, με την παροχή των αναγκαίων κονδυλίων για τη δημιουργία ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσής τους. Κυρίως όμως με τη συλλογική προσπάθεια και τον αγώνα για να σταματήσουν οι επεμβάσεις και οι πόλεμοι στην περιοχή.
Να υπογραμμίσω ότι το παράδειγμα της Κατοχής που προανέφερα μας διδάσκει και κάτι ακόμη: ότι το αρχικό σοκ της εγωιστικής αναδίπλωσης και της υποταγής διαδέχτηκε η αντίρροπη κίνηση. Ακολούθησε η ψυχική ανάταση του συλλογικού, οργανωμένου, απελευθερωτικού αγώνα, της αντίστασης, της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς.
Χρέος μας στον άνθρωπο να πάψουν να υπάρχουν Μόριες…
Ο Δημήτρης Καλτσώνης είναι αναπληρωτής καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
