ΕΔΕΜ: Όταν οι καλλιτέχνες διεκδικούν [Ρεπορτάζ]

Η οδύσσεια της διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων. Μιλούν στο Docville οι: Nαταλία Ρασούλη, Φοίβος Δεληβοριάς και Παναγιώτης Καλαντζόπουλος.

«Να δημιουργηθεί τους αμέσως επόμενους μήνες ένας ανεξάρτητος οργανισμός συλλογής πνευματικών δικαιωμάτων. Ένας οργανισμός τον οποίο θα διοικούν οι ίδιοι οι τραγουδοποιοί μας, με απόλυτη διαφάνεια και χωρίς καμία εμπλοκή του κράτους, όπως εσφαλμένα πρότεινε η κυβέρνηση». Αυτή είναι η δεσμευτική δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη μετά τη συνάντηση που είχε με εκπροσώπους από τον χώρο του ελληνικού τραγουδιού τον Απρίλιο του 2019. Αν αφήσουμε στην άκρη την κενή περιεχομένου αντιπολιτευτική κορόνα του –καθώς ο προσανατολισμός της προηγούμενης κυβέρνησης ταυτιζόταν με τις απαιτήσεις δημιουργών και ερμηνευτών (η Ειδική Υπηρεσία Έκτακτης Διαχείρισης Δικαιωμάτων – ΕΥΕΔ συγκροτήθηκε βοηθητικά έως τη στιγμή που οι άμεσα ενδιαφερόμενοι θα ήταν έτοιμοι να προχωρήσουν στη σύσταση του φορέα συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων)–, αντιλαμβανόμαστε πως κάτι έχει αλλάξει άρδην από τον Απρίλιο έως σήμερα: η αντιπολιτευτική του διάθεση που έγινε κυβερνητική πρόθεση.

Από τη στιγμή που η νέα κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα τα σωματεία των καλλιτεχνών πραγματοποίησαν συναντήσεις με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη η οποία δεν φάνηκε να πριμοδοτεί τη λύση που επιθυμούν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, δηλαδή την αδειοδότηση του οργανισμού συλλογικής διαχείρισης, θέτοντας διαρκώς εμπόδια στη διαδικασία. Έως ότου πριν από λίγες ημέρες εμφανίστηκε η –πρώτη με διαπιστωτική πράξη από το ΥΠΠΟΑ– ΑΟΔ (Ανεξάρτητη Οντότητα Διαχείρισης), στην οποία εμπλέκονται ο Δημήτρης Μάρης και ο Κωνσταντίνος Νανόπουλος με στόχο να αναλάβουν τη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων που αποδίδονται στους καλλιτέχνες. Από ό,τι φαίνεται λοιπόν επιστρέφουμε στην αμαρτωλή κανονικότητα της ΑΕΠΙ, με ιδιώτες να νέμονται το προϊόν εργασίας των δημιουργών, δίχως αυτοί να έχουν τη δυνατότητα ελέγχου της ΑΟΔ.

Δημιουργοί και υπουργείο

Βλέποντας πώς διαμορφώνεται η κατάσταση, οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην Ένωση Δικαιούχων Έργων Μουσικής (ΕΔΕΜ) (1.200 ρεπερτόρια της ελληνικής μουσικής) κάλεσαν σε συνέντευξη Τύπου στο Άλσος στο Πεδίον του Άρεως ώστε να ενημερώσουν για όσα συνέβησαν μέχρι τώρα, για τις προσδοκίες τους (και τις διαψεύσεις τους) και για τον αγώνα τους που είναι αποφασισμένοι να κλιμακώσουν. Παίρνοντας τον λόγο ο Φοίβος Δεληβοριάς εξήγησε ότι η προσπάθεια δημιουργίας ανεξάρτητου οργανισμού συλλογικής διαχείρισης (ΟΣΔ) διαρκεί επτά χρόνια. «Έπειτα από πιέσεις μας η προηγούμενη κυβέρνηση νομοθέτησε ώστε μετά το σκάνδαλο ΑΕΠΙ να μεταφερθούμε στην κρατική ΕΥΕΔ μεταβατικά. Ο νόμος προβλέπει τη μεταφορά μας στον δικό μας ΟΣΔ, την ΕΔΕΜ. Προεκλογικά είδαμε τους πολιτικούς αρχηγούς. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμεύτηκε εγγράφως πως θα στηρίξει το αίτημά μας, που ήταν η άμεση αδειοδότηση του δικού μας οργανισμού. Έπειτα από μήνες κωλυσιεργίας η υπουργός Πολιτισμού μας έθεσε ως προϋπόθεση τη σύνταξη business plan, το οποίο δεν απαιτείται από τον νόμο για συνεταιρισμό σαν τον δικό μας. Παρ’ όλα αυτά, δεχτήκαμε».

Η δημιουργική ασάφεια της Λίνας Μενδώνη

Από την άλλη ο συνθέτης Παναγιώτης Καλαντζόπουλος μιλώντας στο Documento αναφέρει: «Ο νόμος προβλέπει ότι ο εκάστοτε υπουργός έχει τη δυνατότητα να ζητήσει business plan. Χρειάστηκε όμως έναν ολόκληρο μήνα για να αντικαταστήσει την προηγούμενη κεφαλή της ΕΥΕΔ μετά την παραίτηση της κ. Βλάχου, την ώρα που έχει σύσσωμο το ελληνικό τραγούδι μπροστά της τρία χρόνια απλήρωτο με δεκάδες οικογένειες να εξαντλούνται από την ανέχεια. Αυτό δείχνει ανθρώπους που δεν έχουν συναίσθηση της σοβαρότητας της κατάστασης, όπως και του χρόνου που χάνεται. Μου θυμίζουν γιατρούς που στην εντατική την ώρα της αιμορραγίας ζητάνε τον ΑΜΚΑ του ασθενή. Οι δύο τελευταίες κυβερνήσεις μας έχουν φέρει στην κατάσταση που είμαστε σήμερα».

Τα χρονικά περιθώρια πάντως στενεύουν, μιας και στις 7 Ιουνίου παύει η λειτουργία της ΕΥΕΔ. Το υπουργείο Πολιτισμού ωστόσο κωφεύει στις εκκλήσεις των καλλιτεχνών και εμμένει στην ανάγκη εκπόνησης επιχειρηματικού σχεδίου από μεγάλη συμβουλευτική εταιρεία, επικαλούμενο τον νόμο 4481/2017 που «ρητώς επιβάλλει στο ΥΠΠΟΑ την υποχρέωση να ελέγχει “την εξασφάλιση της βιωσιμότητας και της αποτελεσματικότητας”. Η δικαιολογία γι’ αυτή την εμμονή είναι ότι «ένας μη βιώσιμος φορέας θα ήταν θνησιγενής, με προφανείς δυσμενείς συνέπειες για τους ίδιους τους δημιουργούς. Σε έναν πολύπαθο χώρο όπου στο παρελθόν οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την ΑΕΠΙ, κατέρρευσαν, αφήνοντας τους δημιουργούς ακάλυπτους» αναφέρει η δήλωση του υπουργείου.

Τι ζητούν οι καλλιτέχνες

H σύνταξη του business plan έχει ανατεθεί από την ΕΔΕΜ προ δεκαπενθήμερου και αναμένεται να ολοκληρωθεί τις επόμενες πέντε έξι εβδομάδες. Ωστόσο ακόμη και αυτή η μικρή χρονική περίοδος για τους καλλιτέχνες είναι κρίσιμη. Οι καλλιτέχνες ζητούν άμεση μετάβαση της δραστηριότητας της ΕΥΕΔ στην ΕΔΕΜ. «Εάν δεν δοθεί άμεσα η άδεια, θα προχωρήσουμε σε κινητοποιήσεις. Ακόμη χειρότερα, θα οργανώσουμε τη σιωπή μας. Και όταν η μουσική μιας χώρας πάψει να ακούγεται, η σιωπή γίνεται πιο εκκωφαντική από κάθε σιωπή» ανέφερε ο Φοίβος Δεληβοριάς.

Μιλώντας για την πιθανότητα διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων από ΑΟΔ, ο κ. Καλαντζόπουλος λέει χαρακτηριστικά: «Φύγαμε από έναν ιδιώτη έπειτα από 80 χρόνια, ο οποίος μας καταλήστεψε και βρέθηκε με επτά κακουργήματα στην πλάτη του, για να πάμε σε έναν άλλο ο οποίος μάλιστα είναι και χρήστης (κάτοχος σάιτ και ραδιοφωνικού σταθμού). Έρχεται τώρα να μας κάνει τον προστάτη; Ο προστάτης, ξέρετε, έχει πολλές έννοιες. Mόνο η απελπισία μας με κάνει αισιόδοξο ότι θα τα καταφέρουμε. Όλοι οι άλλοι βλέπουν 30 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο και θέλουν να βάλουν χέρι. Όταν οι καλλιτέχνες πεινάνε».

Και η οικογένεια Θάνου Μικρούτσικου στον αγώνα για τα πνευματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών

Η Ναταλία Ρασούλη μιλώντας στο Documento έθιξε το θέμα της ενότητας των καλλιτεχνών μπροστά σε αυτό το κρίσιμο αίτημά τους. «Στη μεταβατική περίοδο είναι αναμενόμενο να υπάρξουν διαφωνίες και εντάσεις αλλά η ουσία είναι ότι πρέπει να υπάρξει πλήρης ενότητα συνθετών και στιχουργών. Ειδάλλως, συγκεκριμένοι επιχειρηματίες θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαίρει και βασίλευε. Ολες αυτές οι εντάσεις μεταξύ δημιουργών είχαν αποτέλεσμα να είναι απλήρωτοι δύο τρία χρόνια. Και ειδικά οι στιχουργοί που δεν έχουν τη δυνατότητα εμφανίσεων. Δεν βρίσκονται απλώς στο όριο της φτώχειας, πουλάνε ό,τι έχουν για να ζήσουν».

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento