Αλλεπάλληλες αλλαγές και τροποποιήσεις του εκάστοτε ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, κατασπατάληση πόρων, προσωπικό που δεν αξιοποιήθηκε όπως θα έπρεπε, καθυστερήσεις. Τα όσα αναφέρει η έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), την οποία δημοσιεύει αποκλειστικά το Documento, αναφορικά με τις αιτίες, τα λάθη και τις παραλείψεις που οδήγησαν στο να μην έχει ολοκληρωθεί η ανάρτηση των δασικών χαρτών συνιστούν μνημείο αναποτελεσματικότητας και κακοδιοίκησης από την πλευρά του ελληνικού κράτους.
Ολα άρχισαν όταν τον Αύγουστο του 2015 στα γραφεία του ΣΕΕΔΔ στη Συγγρού έφτασε μια καταγγελία πολίτη. Αφορούσε τις καθυστερήσεις στην Επιτροπή Εξέτασης Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ) του Νομού Αττικής αναφορικά με τις αντιρρήσεις για τον δασικό χάρτη της Δημοτικής Κοινότητας Κηφισιάς. Οι κατά τόπους ΕΠΕΑ συστάθηκαν κατά το παρελθόν γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, την εξέταση τυχόν αντιρρήσεων που θα υποβληθούν σχετικά με το περιεχόμενο των δασικών χαρτών. Ο προϊστάμενος του ΣΕΕΔΔ Δημοσθένης Κασσαβέτης έδωσε εντολή να εξεταστεί το περιεχόμενο της καταγγελίας, όπως επίσης να ελεγχθούν οι υπηρεσίες που ευθύνονται για τις καθυστερήσεις στην ανάρτηση και την κύρωση των δασικών χαρτών. Συγκεκριμένα ελέγχθηκαν οι ΕΠΕΑ, οι Διευθύνσεις Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), το Εθνικό Κτηματολόγιο (ΕΚΧΑ ΑΕ), οι 54 Διευθύνσεις Δασών των νομών και οι επτά Διευθύνσεις Διοικητικού των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.
Ο βασικότερος ίσως παράγοντας για τη μη ολοκλήρωση του έργου ήταν, σύμφωνα με όσα διαπίστωσαν οι ελεγκτές, οι «αλλεπάλληλες αλλαγές και τροποποιήσεις του εκάστοτε ισχύοντος νομικού πλαισίου, οι οποίες ελάμβαναν χώρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα». Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1976 έως και το 2016, μια περίοδο δηλαδή 40 ετών, ψηφίστηκαν από την ελληνική Βουλή 11 νόμοι αναφορικά με τη «σύνταξη, θεώρηση, ανάρτηση και κύρωση των δασικών χαρτών», με τελευταίο τον νόμο 4389/2016. Σύμφωνα με την έκθεση του ΣΕΕΔΔ, κάθε νέα διάταξη που έμπαινε σε εφαρμογή αναμόρφωνε το περιεχόμενο των δασικών χαρτών που είχαν συνταχθεί μέχρι τότε. Το αποτέλεσμα είναι 40 χρόνια από την έναρξη της διαδικασίας κατάρτισης των δασικών χαρτών να έχουν «σπαταληθεί οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι», δίχως το έργο να έχει ολοκληρωθεί.
Πόροι και υπηρεσίες που δεν αξιοποιήθηκαν
Εκτός από τις αλλεπάλληλες αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, οι ελεγκτές του ΣΕΕΔΔ εντόπισαν και άλλους λόγους για τη μη ολοκλήρωση της ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών. Ενας από αυτούς έχει να κάνει με τις δασικές υπηρεσίες και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν επί χρόνια. Συγκεκριμένα, με τον νόμο 2664/1998 συστάθηκαν στις Διευθύνσεις Δασών των νομών και των περιφερειών της χώρας τα Τμήματα Δασικών Χαρτογραφήσεων. Αντικείμενό τους κατά κύριο λόγο ήταν οι δασικές χαρτογραφήσεις. Μάλιστα με νόμο του 2001 προσελήφθησαν για τη στελέχωσή τους 701 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων, τα οποία είχαν εκπαιδευτεί από ιδιωτική εταιρεία για τη σύνταξη και τον έλεγχο των δασικών χαρτών.
Σχεδόν 16 χρόνια μετά και ενώ οι προθεσμίες για την ολοκλήρωση του έργου βρίσκονται στο «κόκκινο», οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι υπηρεσίες αυτές είναι υποστελεχωμένες. Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα έχουν μείνει σε αυτές σχεδόν οι μισοί υπάλληλοι σε σχέση με το 2001, καθώς στην πορεία με αποφάσεις γενικών γραμματέων διάφοροι υπάλληλοι μετακινήθηκαν προς άλλες υπηρεσίες. Επίσης, αν και μεταξύ των ειδικοτήτων που είχε προβλεφθεί να προσληφθούν ήταν και η ΤΕ Πληροφορικής, ουδέποτε τοποθετήθηκαν υπάλληλοι αυτής της ειδικότητας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ήταν απαραίτητοι προκειμένου τα Τμήματα Δασικών Χαρτογραφήσεων να επιτελέσουν το έργο για το οποίο συγκροτήθηκαν.
Η υποστελέχωση είχε ως συνέπεια να μην προχωρά το έργο και να αρχίσει η ανάθεση εκτέλεσής του από την Κτηματολόγιο ΑΕ (νυν ΕΚΧΑ ΑΕ) σε ιδιωτικά γραφεία μελετών στο πλαίσιο της σύνταξης του Εθνικού Κτηματολογίου. Το αποτέλεσμα ήταν, όπως διαπίστωσαν οι ελεγκτές του ΣΕΕΔΔ, να δημιουργηθούν χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες. Τα γραφεία μελετών συνέτασσαν τους σχετικούς χάρτες, τους κατέθεταν στις δασικές υπηρεσίες προκειμένου να ελεγχθούν, στη συνέχεια επιστρέφονταν στην εταιρεία και μετά παραδίνονταν εκ νέου στις δασικές υπηρεσίες. Ως εκ τούτου, χάνονταν και χρόνος αλλά και οικονομικοί πόροι.
«Η ανωτέρω διαδικασία θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν εξαρχής η Δασική Υπηρεσία είχε προβεί στη σύνταξη των χαρτών, αφού τότε θα απαιτείτο μόνο ένα στάδιο, αυτό της σύνταξης, έως την ανάρτησή τους. Επιπλέον, στην περίπτωση που τα προαναφερόμενα είχαν συντελεστεί από τη Δασική Υπηρεσία, εκτός από την απλούστευση της διαδικασίας, θα μπορούσε κατά την άποψή μας να γίνει και εξοικονόμηση οικονομικών πόρων» διαπιστώνουν στην έκθεσή τους οι ελεγκτές του ΣΕΕΔ.
«174 χρόνια για την ολοκλήρωση του έργου»
Οι συγκεκριμένες ελλείψεις όμως στη διαδικασία κατάρτισης των δασικών χαρτών δεν ήταν οι μοναδικές. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης παραλείψεις στο έργο των υπαλλήλων των Τμημάτων Δασικών Χαρτογραφήσεων. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του ν. 2664/1998 οι υπηρεσίες αυτές έπρεπε να αναρτούν τους θεωρημένους δασικούς χάρτες προκειμένου να υποβάλλονται στη συνέχεια τυχόν ενστάσεις. Ωστόσο από το 1999 έως και το 2010 δεν αναρτήθηκε το παραμικρό, ενώ και οι διαδικασίες προχωρούσαν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και το 2007 είχαν καταρτιστεί και θεωρηθεί δασικοί χάρτες μόλις για το 4,6% της χώρας. Με τους ρυθμούς αυτούς θα χρειάζονταν περί τα 174 χρόνια για να ολοκληρωθεί το έργο, όπως διαπιστώνει το ΣΕΕΔ στην έκθεσή του.
Αντίστοιχες παραλείψεις διαπιστώνονται όμως και για την Κτηματολόγιο ΑΕ από τον Ιούλιο του 2013 έως και τον Μάιο του 2016. Αν και οι δασικές υπηρεσίες είχαν θεωρήσει δασικούς χάρτες για το 38,6% της συνολικής έκτασης της χώρας, το Κτηματολόγιο ΑΕ δεν ανήρτησε κανέναν απολύτως χάρτη. Ως αιτία παρουσιάστηκε η «αδυναμία εξεύρεσης χρηματοδότησης ώστε το έργο της ανάρτησης των δασικών χαρτών να ανατεθεί σε ιδιωτικά γραφεία εκπόνησης δασικών μελετών».
«Η ΕΚΧΑ ΑΕ (πρώην Κτηματολόγιο) για χρονικό διάστημα τριών ετών δεν προέβη στις ενέργειες αρμοδιότητάς της, αφού δεν μερίμνησε ώστε να συντελεστεί ανάρτηση μεγάλου όγκου θεωρημένων από τις περιφερειακές δασικές υπηρεσίες της χώρας δασικών χαρτών, αλλά εξάντλησε τις ενέργειές της για την ανάθεση του έργου της ανάρτησης των ΔΧ αποκλειστικά σε ιδιωτικά γραφεία εκπόνησης δασικών μελετών» αναφέρουν στην έκθεσή τους οι ελεγκτές του ΣΕΕΔΔ. Ως αποτέλεσμα μέχρι και τον Μάιο του 2016, όταν και ψηφίστηκε ο νόμος 4389/2016, αν και είχαν θεωρηθεί δασικοί χάρτες για το 45% της χώρας, οι αναρτημένοι αντιστοιχούσαν μόλις στο 1,1%.
Σε κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ολοκληρωθεί η διαδικασία με την ανάρτηση των δασικών χαρτών. Ωστόσο, αντιλαμβάνεται κανείς ότι έχουν χαθεί δεκαετίες ολόκληρες, ενώ παράλληλα σπαταλήθηκαν πόροι για ένα έργο απαραίτητο και ουσιώδες για οποιοδήποτε σύγχρονο κράτος.
Από τις 5.236 αντιρρήσεις δεν εξετάστηκαν οι 4.547
Σημαντικά είναι και όσα διαπίστωσαν οι ελεγκτές για τη λειτουργία των ΕΠΕΑ, η οποία, από ό,τι φαίνεται, απέχει πολύ από το να θεωρηθεί ικανοποιητική. Συγκεκριμένα, από τους 59 δασικούς χάρτες που είχαν αναρτηθεί για το σύνολο της χώρας μέχρι και την πραγματοποίηση του ελέγχου από το ΣΕΕΔ, κατατέθηκαν αντιρρήσεις για τους 15, ο συνολικός αριθμός των οποίων ανέρχεται σε 5.236. Ωστόσο, οι ΕΠΕΑ δεν είχαν εξετάσει το μεγαλύτερο μέρος τους, δηλαδή τις 4.547. Από αυτές οι 4.050 αφορούν την Αττική, οι 428 τη Μακεδονία-Θράκη και οι 65 την Πελοπόννησο και Δυτική Ελλάδα. Καθυστερήσεις αδικαιολόγητες για ένα τόσο σημαντικό έργο.
Με την πίεση του Κτηματολογίου
Η ολοκλήρωση της κατάρτισης και κύρωσης των δασικών χαρτών έχει μεγάλη σημασία και θεωρείται έργο με μεγάλη περιβαλλοντική αξία και θετική επίδραση στην ελληνική οικονομία. Καταρχήν η ελληνική πολιτεία είναι υποχρεωμένη να ολοκληρώσει την κατάρτιση του Εθνικού Κτηματολογίου μέχρι και το 2020. Σε διαφορετική περίπτωση η χώρα μας απειλείται με πρόστιμα εκατομμυρίων ευρώ. Η ολοκλήρωση επομένως των δασικών χαρτών αποτελεί βασικό κομμάτι στην κατεύθυνση αυτή. Δίχως αυτούς δεν μπορεί να υπάρξει Κτηματολόγιο, με αποτέλεσμα κάθε μέρα που περνά να χάνεται πολύτιμος χρόνος. Επίσης η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών θα έχει άμεσα οφέλη για την ανάπτυξη και την προσέλκυση επενδυτικών σχεδίων. Στο μεταξύ, η σχετική διαδικασία το τελευταίο χρονικό διάστημα προχωρεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα αναρτήθηκαν οι δασικοί χάρτες σε οκτώ ακόμη περιοχές (Αχαΐα, Ροδόπη, Θεσσαλονίκη, Δράμα, Αργολίδα, Πρέβεζα, Αθήνα και Φλώρινα) ενώ η διαδικασία συνεχίζεται.
Εντούτοις, μέχρι στιγμής έχουν ανακύψει ορισμένα προβλήματα που σχετίζονται με τον αγροτικό κόσμο. Αγροτικές εκτάσεις εμφανίζονται στους χάρτες ως δασικές ή αναδασωτέες, με συνέπεια να τίθεται το ζήτημα τι θα γίνει με τις αγροτικές επιδοτήσεις που έχουν δοθεί κατά το παρελθόν. Οι αγρότες αυτοί δεν θα έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν επόμενη δήλωση ΟΣΔΕ, με αποτέλεσμα να μείνουν εκτός παραγωγής και να κληθούν να επιστρέψουν τα χρήματα που έχουν λάβει.
