Σε τουλάχιστον 191 χώρες παγκοσμίως τα σχολεία αναγκάστηκαν να βάλουν λουκέτο εξαιτίας της πανδημίας με αποτέλεσμα να επηρεαστούν το λιγότερο 1,5 δισεκατομμύριο μαθητές σε αναπτυγμένες αλλά και αναπτυσσόμενες χώρες. Πόσα όμως από αυτά τα παιδιά θα καταφέρουν να επιστρέψουν και πάλι στις σχολικές αίθουσες;
Οργανώσεις κρούουν από καιρό τον κώδωνα του κινδύνου εκφράζοντας έντονη ανησυχία μήπως η πανδημία επηρεάσει δεκάδες εκατομμύρια μαθητές, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μεγάλες περικοπές στην παιδεία σε συνδυασμό με την αυξανόμενη φτώχεια λόγω Covid-19 θα μπορούσαν να αναγκάσουν τουλάχιστον 9,7 εκατομμύρια παιδιά σε 40 χώρες να εγκαταλείψουν για πάντα το σχολείο μέχρι το τέλος του 2020, προειδοποιεί η οργάνωση Save the Children.
«Η πανδημία πρόκειται να προκαλέσει τη μεγαλύτερη αναστάτωση που έχει βιώσει ποτέ ο πλανήτης εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα στον τομέα της εκπαίδευσης και των ευκαιριών που δίνονται σε αυτήν» επισημαίνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Φερνάντο Ρέιμερ.
Στον βωμό της εργασίας
Ο οικονομικός αντίκτυπος της πανδημίας που δεν άργησε να κάνει την εμφάνισή του ανάγκασε εκατομμύρια παιδιά να θυσιάσουν το σχολείο και τη μόρφωσή τους για να εργαστούν και να στηρίξουν οικονομικά τους γονείς τους που έμειναν άνεργοι. Οι ανισότητες στην εκπαίδευση όχι μόνο ήρθαν και πάλι στην επιφάνεια, αλλά επιδεινώθηκαν δραματικά μέσα σε λίγους μόνο μήνες, προειδοποιούν οι ειδικοί.
Την εικοσαετία 2000-2020 η παιδική εργασία κατέγραψε μείωση της τάξης του 40%, κυρίως επειδή τα περισσότερα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να πάνε σχολείο. Αυτή η πρόοδος όμως κατέρρευσε εξαιτίας της πανδημίας. Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για παράδειγμα, ολοένα και περισσότερα παιδιά βοηθούν τους γονείς τους στα ορυχεία, ενώ στην Ιορδανία νεαροί Σύριοι πρόσφυγες εργάζονται σε αγροκτήματα.
«Η κρίση του κορονοϊού σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και τις κοινωνικές αναταραχές σε ορισμένα μέρη θα έχει αρνητικό αντίκτυπο σε εκατομμύρια παιδιά που σταμάτησαν να πηγαίνουν σχολείο λόγω της πανδημίας και πιθανότατα δεν θα επιστρέψουν λόγω της πίεσης που θα δεχτούν από τις οικογένειές τους προκειμένου να εργαστούν. Τα κορίτσια θα επηρεαστούν περισσότερο από όλο αυτό» επισημαίνει η Αλις Ολμπράιτ, διευθύνων σύμβουλος της Παγκόσμιας Εταιρικής Σχέσης για την Εκπαίδευση.
Πιο ευάλωτα τα κορίτσια
Οι ειδικοί ανησυχούν μήπως τα έφηβα κορίτσια κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες στερηθούν βασικές κοινωνικές, υγειονομικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες σε σχέση με τα αγόρια και δεν επιστρέψουν ποτέ στο σχολείο. Επιπλέον είναι περισσότερο εκτεθειμένα στην ενδοοικογενειακή βία και τη σεξουαλική παρενόχληση. Σύμφωνα με έρευνες, κατά τη διάρκεια της επιδημίας Εμπολα το 2014 η παιδική εκμετάλλευση και η άσκηση βίας κατά των κοριτσιών στη Σιέρα Λεόνε αυξήθηκαν όταν έκλεισαν τα σχολεία. Τώρα οι οργανώσεις προβλέπουν ότι λόγω κορονοϊού ο κίνδυνος είναι και πάλι ορατός. Στο Βιετνάμ και στην Ακτή Ελεφαντοστού όπου τα σχολεία έχουν ανοίξει οι δάσκαλοι υποστηρίζουν ότι πολλά κορίτσια δεν πάνε σχολείο. «Ορισμένα κορίτσια βιώνουν μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη έπειτα από βιασμό από συγγενείς ή γείτονες ενώ βρίσκονται σε καραντίνα στο σπίτι» εξηγεί η Αλις Ολμπράιτ.
Ψηφιακό χάσμα
Η πανδημία αποκαλύπτει παράλληλα και τις τραγικές ελλείψεις στον χώρο της εκπαίδευσης, με την εξ αποστάσεως μάθηση να αποδεικνύεται τελικά προνόμιο για λίγους. Σύμφωνα με μια task force που συνεργάζεται με την Unesco, το χάσμα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα εμφανές κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σχεδόν το τεράστιο ποσοστό του 90% των μαθητών στην υποσαχάρια Αφρική δεν διαθέτει οικιακούς υπολογιστές, ενώ το 82% δεν είναι σε θέση να συνδεθεί στο διαδίκτυο. Επιπλέον στην Κίνα πάνω από 540 εκατομμύρια άνθρωποι –ή σχεδόν το 40% του πληθυσμού– δεν ήταν συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο το 2019, σύμφωνα με έκθεση κρατικής υπηρεσίας.
Το ψηφιακό χάσμα έγινε ορατό ακόμη και σε χώρες που διαθέτουν αξιόπιστες υποδομές και σύνδεση στο διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα, αφού οι εκπαιδευτικοί χωρίς να διαθέτουν την κατάλληλη εκπαίδευση κλήθηκαν να αντεπεξέλθουν στις ειδικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν.
Χωρίς χρήματα
Το άνοιγμα όμως των σχολείων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πέρα από την απόσταση που είναι απαραίτητο να έχουν οι μαθητές, απαιτούνται και κονδύλια που είναι περιορισμένα. Ο οργανισμός Save the Children εκτιμά ότι σε ένα καλό σενάριο η ύφεση θα αφήσει έλλειμμα 77 δισ. δολαρίων τους επόμενους δεκαοκτώ μήνες στις εκπαιδευτικές δαπάνες σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χειρότερη το έλλειμμα θα αγγίξει ακόμη και τα 192 δισ. δολάρια.
Σύμφωνα με έρευνα των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Τράπεζας, μόλις το 8% των αναπτυσσόμενων χωρών προσλαμβάνει νέους δασκάλους για να ανοίξουν ξανά τα σχολεία σε σύγκριση με το σχεδόν 40% των αναπτυγμένων. Προκειμένου λοιπόν να αμβλυνθεί το χάσμα στην εκπαίδευση ορισμένες κυβερνήσεις έχουν λάβει εναλλακτικές πρωτοβουλίες ώστε να δελεάσουν τα παιδιά για να επιστρέψουν στις σχολικές αίθουσες.
Η κυβέρνηση της Ρουάντα ελπίζει ότι η προσφορά δωρεάν γεύματος θα αποτελέσει κίνητρο για τα παιδιά. Στη Μοζαμβίκη η κυβέρνηση προσφέρει προϊόντα υγιεινής στα κορίτσια. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις ακόμη και η διανομή μολυβιών μπορεί να κάνει τη διαφορά.
